بیماری تیروئید چشمی چیست و چه علائمی دارد؟

دکتر بهرام اشراقی [ فلوشیپ پلاستیک و ترمیمی چشم ]آدرس وب سایت : www.dreshraghi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، چهارباغ بالا ، مجتمع كوثر 2 ، طبقه سوم ، واحد 527 تلفن مطب : 36205114 - 031

غده تيروئيد ، غده کوچکى در جلوى گردن است که با ترشح هورمونهاى خاص ، سوخت و ساز پايه بدن راتنظيم مى کند. کم کارى اين غده باعث کاهش سطح انرژى ، احساس خستگى و افزايش وزن مى شود. برعکس ، پرکارى تيروئيد باعث لاغرى ، تعريق ، لرزش دستها ، افزايش حساسيت به گرما و افزايش اشتها مى شود.در هر دو حالت ممکن است اختلال ، نوعى واکنش خود ايمنى باشد و سيستم ايمنى فرد بر ضد بافتهاى خود فعال شده باشد.

اين سيستم مى تواند همزمان باعث درگيرى چشمها نيز گردد. در نود درصد اين موارد تيروييد پرکار بوده و در ده درصد باقيمانده کم کار يا نرمال است.علت ايجاد مشکلات چشمى ،افزايش بافت چربى در پشت کره چشم (علت بيرون زدگى چشم به سمت جلو ) ، بزرگى عضلات چشم (علت دوبينى ) و وجود سلولهاى التهابى در کاسه چشم است.

علائم بيمارى تيروئيد چشمى

بيمار با سابقه احتمالى مشکل تيروييد ،دچار طيفى از شکايات مى شود که مى تواند بسيار خفيف باشد ويا شديد بوده و ديد بيمار را به خطر بيندازد. شکايات بيمار شامل سوزش ، خارش، اشکريزش، درد چشم و احساس دوبينى مى تواند باشد. علائم حين معاينه شامل باز شدگى پلکها ( رتراکشن ) و حالت خيرگى ، بيرون زدگى چشمها ، محدوديت حرکات چشم و کاهش ديد به علت فشار به عصب بينايي مى باشد.بيمارى مى تواند از نظر التهابى فعال يا غير فعال باشد، يعنى علاوه بر علائم فوق در حالت فعال بيمارى، قرمزى و تورم ملتحمه و پلکها نيز بارز است.به دليل باز ماندن پلکها تبخير اشک ،زياد مى شود و سطح کره چشم خشک مى شود که همين مورد باعث زخم قرنيه، سوراخ شدن چشم و نابينايي مى گردد.

چه کسانى بيشتر درمعرض درگيرى چشمى هستند ؟

همانطور که ذکر شد درگيرى چشمى در افرادى که دچار پرکارى تيروئيد هستند شايعتر است.سن بروز بيمارى دهه چهارم تا ششم است و در خانمها به مراتب شايعتر از اقايان مى باشد ولى در اقايان بيمارى شديدتر خواهد بود.از عوامل محيطى ،دخانيات ،باعث شروع و تشديد بيمارى و عدم پاسخ به درمان مى شود و حتما بايد کنار گذاشته شود . ضمنا در افرادى که به طور همزمان ديابت دارند بيمارى شديدتر مى باشد.

اقدامات لازم جهت درمان تیروئید چشمی

درمان بيمارى ،کارى گروهى است و توسط متخصص چشم، متخصص غدد و گاها راديوتراپيست انجام مى شود.يک ارزيابى کامل چشمى از نظر ديد بيمار ، وضعيت پلکها ،سرعصب و قرنيه، فشار چشم و ميدان بينايي ضرورى است. همزمان لازم است وضعيت تيروئيد بيمار توسط متخصص غدد به حالت نرمال برگردانده شود. سير بيمارى بين شش ماه تا دو سال است و سپس بيمارى وارد فاز خاموشى مى شود و عوارض ان بايد درمان گردد.

روند درمان

اگر بيمارى با علائم التهابى همراه باشد، در ابتدا بايد با داروهاى ضد التهاب اين علائم برطرف گردد. علائم التهابى شامل تورم و پرخونى پلک و ملتحمه و درد خلف کره چشم مى باشد. داروى اصلى جهت رفع اين مشکل استروييدها هستند که مى توانند به صورت خوراکى و يا تزريق وريدى تجريز گردند. عوارض اين داروها شمال افزايش وزن ، مشکلات گوارشى ، فشار خون و بالا رفتن قند خون مى باشد. در مجموع تزريق وريدى نتيجه بهتر و عوارض کمترى دارد.

در صورت مقاومت به استروييد و عدم رفع التهاب، اضافه کردن داروهاى سرکوب کننده سيستم ايمنى و گاها راديوتراپى لازم خواهد بود.اقدامات درمانى سرپايي شامل ترک دخانيات، استفاده از اشک مصنوعى و پمادهاى چشمى، بستن شبانه چشمها و بلند بودن زير سر هنگام خواب است.جهت درمان جراحى ،لازم است وضعيت تيروئيد و وضعيت چشم حداقل براى شش ماه در حالت پايدار و کنترل شده باشند.درمان جراحى شامل چندين مرحله است که برحسب شدت بيمارى ممکن است برخى مراحل لازم نباشد.

مرحله اول

جراحى حدقه در افرادى که بيرون زدگى بارز کره چشم دارند ضرورى است . کاهش حجم چربى داخل حدقه و خروج قسمتى از چربى در افرادى که بيرون زدگى بسيار خفيف دارند موثر بوده و کافى مى باشد اما در افرادى که بيرون زدگى شديد دارند يا عضلات خيلى بزرگى دارند بايد ديواره هاى استخوانى حدقه طى يک يا دو مرحله برداشته شود تا محتويات حدقه بتوانند وارد فضاى سينوسها شوند و فشار از پشت کره چشم برداشته شود. برداشت هر ديواره به طور متوسط دو ميلى متر چشمها را عقب مى برد.برداشت ديواره هاى حدقه در برخى افراد باعث تشديد دو بينى يا ايجاد دو بينى جديد مى شود که در مرحله دوم بايد اصلاح گردد.

مرحله دوم

در اين مرحله دوبينى بيمار با جراحى بر روى عضلات خارج چشمى بايد اصلاح گردد. هدف از جراحى، صرفا اصلاح دوبينى در نگاه روبرو و نگاه به پايين مى باشد و ممکن است در ساير جهات دوبينى باقى بماند.

مرحله سوم

اين مرحله شامل جراحى پلک بالا و پايين به خاطر باز بودن بيش از حد و مشخص بودن سفيدى چشم است. برحسب شدت باز بودن پلکها ،روشهاى جراحى مختلفى وجود دارد و گاها پيوند مخاط مخصوصا براى پلک تحتانى ضرورى است.

مرحله چهارم

جراحى پلک جهت حذف پف الودگى و چربى پلک مى باشد که ظاهر بهترى را براى بيمار ايجاد کند.

اورژانس هاى بيمارى تيروئيد چشمى

مورد اول اورژانس ،زمانى است که به علت بيرون زدگى بيش از حد چشمها ، سطح چشم خشک شده و قرنيه زخم مى شود . ادامه اين روند منجر به سوراخ شدن قرنيه و نابينايي مى شود که لازم است بلافاصله نحت درمان دارويي و جراحى قرار گيرد.مورد دوم زمانى است که عصب بينايي به علت تحت فشار قرار گرفتن توسط عضلات بزرگ ، به ارامى کارايي خود را از دست مى دهد و بيمار به سمت نابينايي پيش خواهد رفت. تشخيص اين مورد در اوايل سير بيمارى مشکل است و با ظن بالينى قوى و تستهاى مختلف قابل دستيابى است. به محض تشخيص ، درمان با تزريق استروييد يا جراحى ديواره هاى حدقه بايد شروع شود.

پيش آگهى

موارد خفيف بيمارى پيش اگهى خوبى داسته و بيمار به زندگى عادى برخواهد گشت ولى در موارد شديد معمولا قسمتى از عوارض باقى مى ماند، مانند قسمتى از بيرون زدگى چشم يا دوبينى.در مجموع بيمارى تيروييد چشمى باعث کاهش کيفيت زندگى مى شود و هدف از درمانهاى دارويي و جراحى برگرداندن قسمتى از اين کيفيت از دست رفته و کمک به بهبود روند بينايي، ظاهرى و زندگى بيمار مى باشد.