اولتراسوندتراپی در فیزیوتراپی چیست ؟

دکتر علی فرخانی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drfarkhani.com
آدرس مطب : اصفهان، خیابان شمس آبادی، چهارراه قصر، روبروی بانک ملت، کوی26 تلفن مطب : 32367465 - 031

اولتراسوند تراپی یک روش درمانی رایج است که بیشتر در فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می گیرد. در اولتراسوند تراپی، از امواج صوتی با فرکانس بالاتر از میزانی که انسان توانایی شنیدن آن را دارد برای درمان عارضه هایی چون کشیدگی عضلات یا زانوی دوندگان استفاده می شود. این روش یکی از برترین دستاوردها در زمینه ی پزشکی اسکلت و عضله است. کاربرد اولتراسوند تراپی انواع مختلفی دارد که در آن ها از شدت ها و فرکانس های متفاوت صوتی استفاده می شود ولی اساس کار تمامی این روش ها، تحریک بافتها با امواج صوتی است.

در صورت استفاده ی صحیح از این روش، اولتراسوند تراپی می تواند در تسکین درد، تسریع روند بهبودی و تقویت عملکرد اندام ها مؤثر باشد.اولتراسوند درمانی توسط متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی و به منظور درمان برخی از آسیب ها از جمله بورسیت، تاندونیت، پیچ خوردگی، کشیدگی و درد مورد استفاده قرار می گیرد. اولتراسوند یک روش درمانی سرپایی و غیرتهاجمی است که عموماً به منظور کاهش ناراحتی و تورم استفاده می شود. این روش درمانی با افزایش جریان خون در منطقهی آسیب دیده باعث تسریع روند بهبودی در آن می شود.

آسیب هایی که با استفاده از اولتراسوندتراپی درمان می شوند

از جمله آسیب های رایج که با استفاده از اولتراسوند تراپی درمان می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بورسیت
• تاندونیت
• کشیدگی و پارگی عضلات
• سندرم یخ زدگی شانه
• پیچ خوردگی و آسیب به رباط ها
• گرفتگی و انقباض مفاصل
• استئوآرتریت
• آرتریت روماتوئید
• درد نقاط ماشه ای
• سندرم تونل کارپال
• درد ایجاد شده به دلیل بافت زخم
• درد فانتوم در دست و پاها
• فاسئیت پلانتار
• تنیس البو
• درد پایین کمر
• اختلالات مربوط به مفصل فکی گیجگاهی
• التهاب مفاصل
• ناراحتی در مفاصل فاست
• درد دیسک کمر
• سندرم گیر افتادگی عصبی

مزایا اولتراسوندتراپی درفیزیوتراپی

1. کاهش گرفتگی در مفاصل
2. کاهش اسپاسم های عضلانی
3. افزایش سطح تحمل درد
4. افزایش خاصیت ارتجاعی کلاژن
5. تقویت خاصیت هدایت کنندگی اعصاب
6. افزایش متابولیسم و رفع ادم

انواع و آثار اولتراسوندتراپی درفیزیوتراپی

اولتراسوندتراپی دو نوع اصلی دارد. هر دوی این روش ها از یک مبدل برای نفوذ دادن امواج صوتی به درون بافت های نرم استفاده می کنند. تفاوت اصلی بین دو نوع اولتراسوند در شدت نفوذ امواج صوتی آن ها به درون بافت های نرم می باشد.

انواع روش های اولتراسوند درمانی و اثرات آن ها در زیر آمده اند:

• گرمایی

تکنیک مورد استفاده در اولتراسوند تراپی گرمایی، انتقال مداوم امواج صوتی است.این امواج باعث ایجاد لرزش های میکروسکوپی در مولکول های عمق بافت شده و گرما و اصطکاک را افزایش می دهند.گرمایش عمیق تاندون ها، عضلات و رباط ها باعث افزایش گردش خون در این بافتها شده و روند بهبودی را تسریع می کند.افزایش دمای بافت با استفاده از اولتراسوند نیز برای کمک به تسکین درد مورد استفاده قرار می گیرد.می توان از گرمایش عمیق بافتی برای افزایش خاصیت ارتجاعی عضلات و تاندون هایی که سفت شدهاند استفاده کرد.

• مکانیکی

اولتراسوند مکانیکی می تواند آثار متفاوتی داشته باشد که باعث بهبودی بافتها می شوند. این آثار عبارتاند از:

• کاویتاسیون

در اولتراسوندتراپی مکانیکی از امواج صوتی برای نفوذ به بافت ها استفاده می شود. این انرژی باعث می شود تا حباب های میکروسکوپی گاز که در اطراف بافت ها وجود دارند با سرعت زیادی منقبض و منبسط شوند، به این فرایند کاویتاسیون گفته میشود.انقباض و انبساط این حباب ها باعث سرعت گرفتن فرایندهای درون سلولی شده و بهبودی بافت های آسیب دیده را تسریع می کند.این انبساط و انقباض همچنین پاسخ های التهابی را کاهش داده، از تورم بافتها کاسته و درد را تسکین می دهد.کاویتاسیون دارای دو نوع پایدار و ناپایدار است که کاویتاسیون پایدار برای انجام درمان مورد نظر می باشد.

• جریان های صوتی

اثر جریان های صوتی عبارت است از چرخیدن مایعات اطراف یک ساختار در حال لرزش مثل غشای سلول، در مسیرهای دایره ای.نشان داده شده است که این اثر می تواند سرعت حل شدن مواد و همچنین سرعت نفوذپذیری غشای سلول را تغییر دهد.با تغییر در نفوذپذیری غشا نسبت به یون سدیم، پتانسیل الکتریکی غشای سلول تغییر پیدا می کند.انتقال یون کلسیم نیز تحت تأثیر قرار گرفته و در نتیجه مکانیسم های کنترل آنزیم در فرایندهای متابولیسمی مختلف، به خصوص سنتز پروتئین ها و ترشحات سلولی دچار تغییر می شوند.این امر باعث تحریک غشای سلول و در نتیجه فعال تر شدن کلی سلول شده که از نظر درمانی می تواند اثرات مناسبی را به همراه داشته باشد.

• میکرو ماساژ

میکرو ماساژ یک اثر مکانیکی است. امواج صوتی گذرنده از بافتها باعث می شوند تا مولکول ها در جای خود لرزیده و در نتیجه تبادلات مایعات بافتی تقویت شده تحرک پذیری بافتها افزایش پیدا کند.نوع اولتراسوندتراپی انجام شده بر روی بیمار به وضعیت او بستگی خواهد داشت.در صورتی که فرد به درد نقاط ماشه ای مبتلا بوده و یا آسیب هایی چون پیچ خوردگی و کشیدگی عضلات در او بهبود نیافته باشند، پزشک احتمالاً از اولتراسوند درمانی گرمایی بر روی او استفاده خواهد کرد.در صورتی که درد شما در اثر بافت اسکار یا تورم بافت ها ایجاد شده باشد مانند سندرم تونل کارپال، اولتراسوند تراپی مکانیکی میتواند اثرات بهتری را برای شما به همراه داشته باشد.

مکانیسم اولتراسوند تراپی

جذب امواج فراصوت در بافت ها

1. در بافت های سطحی نسبت به بافت های عمقی انرژی بیشتری جذب می شود.
2. از آنجایی که میزان نفوذ امواج اولتراسوند در بافت های مختلف متفاوت است، واضح است که جذب این امواج در برخی از بافت ها بیشتر از بافت های دیگر خواهد بود.
3. عموماً بافت هایی که میزان پروتئین بیشتری دارند به میزان بیشتری امواج اولتراسوند را به خود جذب می کنند بنابراین بافت هایی که مقادیر زیاد آب داشته و میزان پروتئین در آن ها پایین است (مثل خون و بافت چربی)، انرژی اولتراسوند را به مقدار کم تری جذب خواهند کرد.

می توان بافت ها را به ترتیب میزان جذب انرژی نسبی رده بندی کرد:

با اینکه غضروف و استخوان بالاترین حد این مقیاس را به خود اختصاص می دهند ممکن است مقدار زیادی از انرژی اولتراسوند از سطح این بافتها بازتابیده شده و جذب آن ها نشود. از نظر تجربی بافت هایی که بهترین مقدار جذب انرژی را دارند عبارتند از رباط، تاندون، فاسیا، کپسول مفصلی و بافت اسکار.

اولتراسوند برای ترمیم بافت ها

ترمیم بافت با استفاده از اولتراسوند دارای سه فاز اصلی است:

• التهاب
• تکثیر
• شکل دهی دوباره

استفاده از اولتراسوند در طول فازهای التهابی، تکثیر و ترمیم، این توانایی را دارد که این فعالیت ها را در بافت افزایش داده و کارایی فاز ترمیمی را افزایش دهد. به نظر می رسد در مواردی که یک بافت در حال ترمیم نامناسب باشد، استفاده از اولتراسوند بر روی آن به مقدار مناسب بتواند این فرایند را اصلاح کند. در صورتی که بافت در حال ترمیم طبیعی باشد استفاده از اولتراسوند می تواند سرعت ترمیم را افزایش داده و مدت زمان مورد نیاز برای بهبودی کامل را کاهش دهد. کارایی اولتراسوند برای رسیدن به این اهداف به دوز مورد استفاده ی آن بستگی دارد.

نحوه ی انجام اولتراسوند درمانی

1. اولتراسوند با استفاده از دستگاهی انجام می شود که یک مبدل فراصوت دارد.
2. درمانگر یک ناحیه ی کوچک را بر روی بدن شما انتخاب کرده و آن را به مدت 5 تا 10 دقیقه مورد درمان قرار می دهد.
3. مقدار کمی ژل مخصوص بر روی این منطقه از بدن استفاده می شود و سپس درمانگر، مبدل دستگاه را به آرامی و در مسیرهای دایرهای بر روی بدن فرد حرکت می دهد.
4. درمانگر ممکن است تنظیمات مختلفی را برای کنترل عمق نفوذ امواج فراصوت و یا تغییر در شدت آن ها بر روی دستگاه پیاده کند.
5. در مراحل مختلف بهبودی از تنظیمات متفاوتی بر روی دستگاه استفاده می شود.
6. روش های جایگزینی برای اولتراسوند نیز وجود دارند که در صورت استخوانی و ناهموار بودن منطقه ی مورد درمان و یا در صورت وجود زخم های باز در منطقه مورد استفاده قرار می گیرند.
7. فیزیوتراپیست ممکن است ژل مخصوص اولتراسوند را همراه با یک داروی بیحسی موضعی استفاده کند تا از میزان التهاب در بافت های نرم مورد درمان کاسته شود. به این فرایند فونوفورز گفته می شود.

آیا اولتراسوند تراپی با درد همراه است ؟

برخی از افراد در طول اولتراسوند درمانی، لرزش های خفیفی را حس می کنند در حالی که برخی دیگر از افراد بر روی پوست خود احساس گرما خواهند کرد. ممکن است غیر از ژل سردی که بر روی پوست شما مالیده میشود هیچ چیز دیگری را در طول درمان احساس نکنید. اگر منطقه ی مورد درمان به طور خاص نسبت به لمس حساس باشد ممکن است با گذر مبدل اولتراسوند از روی آن اندکی احساس ناراحتی کنید. با این حال، اولتراسوند تراپی در کل با درد همراه نخواهد بود.