هر آنچه باید درباره گرمازدگی بدانید

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

گرمازدگی و آفتاب زدگی هنگامی رخ می دهند که بدن شما نمی تواند خودش را خنک نگهدارد. بدن شما با افزایش درجه حرارت خود را با تبخیر عرق خنک میکند.در روزهایی که آب و هوا گرم و مرطوب باشد، به علت افزایش رطوبت هوا، تبخیر عرق کند میشود. هنگامیکه تعریق برای خنک کردن بدن شما کافی نباشد، درجه حرارت بدن افزایش مییابد و شما احساس ناخوشی میکنید.

در بسیاری از موارد گرمازدگی فرد دچار کمآبی بدن هم هست.گرمازدگیدر افراد سالمندی که در آپارتمانها یا خانههای بدون دستگاههای تهویه یا جریان هوای مناسب زندگی میکنند، بیشتر رخ میدهد. همچنین افراد در هر سنی که بهاندازه کافی آب نمینوشند، بیماری مزمن دارند یا در مصرف الکل افراط میکنند نیز بیشتر در معرض گرمازدگی هستند.ازلحاظ پزشکی، هنگامیکه درجه حرارت مرکزی بدن به بیش از 40درجه سانتیگراد برسد، گرمازدگی ایجادشده است.

ضریب گرما
برای اندازهگیری میزان احساس گرما از معیاری به نام ضریب گرما استفاده میشود. ضریب گرما درجه حرارت هوا و رطوبت نسبی آن را ترکیب میکند تا درجه حرارتی را که فرد در محیط تجربه میکند، تعیین کند. به این ضریب آن درجه حرارت احساس شده هوا یا درجه حرارت ظاهری نیز گفته میشود. برای مثال درصورتیکه درجه حرارت هوا 32درجه سانتیگراد باشد، اما میزان رطوبت نیز بسیار بالا باشد، ضریب گرما به41 درجه سانتیگراد خواهد رسید.

علائم
گرمازدگی با علائم سردرد، سرگیجه، ضعف یا گرفتگی عضلانی، تهوع و استفراغ بروز میکند. درصورتیکه دچار این علائم شدید، بهفوریت به جایی سایهدار و خنک بروید. لباسهای اضافیتان را درآورید و با آب ولرم شیر پاشویه کنید. به آهستگی آب یا سایر مایعات بنوشید، اما درصورتیکه دچار علائم هشداردهنده زیر شدید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید :
پوست داغ و خشک، اما بدون عرق
اغتشاش شعور و از دست رفتن هوشیاری
استفراغ مکرر
تنگی نفس
پیشگیری
هنگامیکه «ضریب گرما» بالاست، درون خانه بمانید و از وسایل خنک کننده استفاده کنید.

اگر مجبورید بیرون بروید ، موارد زیر را رعایت کنید :
لباسهای سبک، روشن و گشاد بپوشید.
با به سر گذاشتن کلاه یا به دست گرفتن چتر، خود را از آفتاب محافظت کنید. عینک آفتابی را فراموش نکنید.
پیش از شروع کار خارج از خانه مقدار زیادی آب بنوشید، در تمام طول روز آب اضافی بنوشید. چای، قهوه و کولای کمتری بنوشید.
فعالیتهای شدید در بیرون خانه را در ساعات خنکتر روز پیش از 10 صبح و بعد از6بعدازظهر انجام دهید.
در طول فعالیت خارج از خانه مکررا به خود استراحت دهید. هر 10 تا 15دقیقه حتی اگر احساس تشنگی نمیکنید، آب یا سایر مایعات بنوشید. اگر رنگ ادرارتان روشن و رنگ پریده است، احتمالا به مقدار کافی مایعات نوشیده اید.
اگر دچار یک بیماری مزمن هستید، از پزشکتان در مورد چگونگی برخورد با هوای گرم و مقدار مایعات اضافی که میتوانید بنوشید، سوال کنید.
توجه داشته باشید که گرمازدگی یک اورژانس پزشکی است و باید فرد مبتلا باید بهفوریت کمک درمانی دریافت کند.

با بیمار گرمازده چگونه برخورد کنیم ؟
اولین کار این است که بیمار را از محیط گرم خارج کنیم و به مکانی که دارای کولر یا پنکه است انتقال دهیم. حتی اگر بیمار دچار تهوع و استفراغ است آرام آرام به او آب بخورانیم و لباس هایش را سبک کنیم. می توانیم پاهای بیمار را در آب یخ قرار دهیم. در صورتی که تهویه نبود، به وسیله پارچه مرطوب و باد زدن مصدوم را خنک می کنیم و چنانچه گرمازدگی شدید بود، به هیچ وجه خود درمانی توصیه نمی شود و بیمار را باید سریع به مراکز فوریت های پزشکی انتقال داد.گاهی گرما اثراتش را به صورت کوتاه مدت و خوش خیم بروز می دهد؛ همچون ورم، گرفتگی عضلات یا عرق سوز شدن. گاهی اثرات ناشی از گرما جدی تر بوده و نیاز به بستری و توجه جدی دارد.

اثراتی که می تواند در فرد مشکل ساز شود به این شرح هستند :
سنکوپ :
در افرادی که با گرما برخورد می کنند، در مراحل اولیه ممکن است در اثرگشادی رگ های پوست و از دست رفتن آب به دنبال تعریق، دچار افت ناگهانی فشار خون بشوند. افراد مسن و افرادی که عادت به آب و هوای گرم ندارند، بیشتر مستعد هستند. اگر فردی در هوای گرم از هوش رفت، او را به اورژانس برسانید؛ چرا که ممکن است مشکل جدی مانند مشکلات قلبی و سکته مغزی رخ داده باشد.

اگر علت بروز سنکوپ گرمی هوا باشد با قرار دادن بیمار در معرض هوای خنک، استراحت کردن و نوشیدن مایعات، علائم بهبود می یابد.برای درمان پس از دور کردن بیمار از محیط گرم باید وی را در معرض کولر، پنکه یا هر مولد سرمایی قرار داد. سریع مصدوم را در وضع خوابیده قرار دهید.اگر می تواند چیزی بنوشد، مایعات دارای آب و نمک (دوغ) گزینه مناسبی است. افرادی که توان نوشیدن ندارند، بهتر است سرم نمکی برایشان تجویز شود.

خستگی یا فرسودگی گرمایی :
این اختلال تنها احساس خستگی نیست. بیماران مبتلا به این شکل از گرمازدگی از سردرد، تهوع، استفراغ و گرفتگی عضلات شکایت دارند. دمای بدن این افراد افزایش یافته است؛ اما از 40 درجه نمی گذرد و هیچ تغییری در وضع هوشیاری و درک آنها دیده نمی شود.این افراد را باید از محیط گرم دور کرد. استراحت برای آنها ضروری است. بر اساس وضع افراد می توان برایشان مایعات خوراکی (دوغ) یا وریدی شروع کرد.

اگر بیمار فشار خون پایینی دارد، نیازمند بستری در بیمارستان به منظور دریافت مایعات وریدی است. بیشتر این مبتلایان اگر مشکل قلبی نداشته باشند و در بررسی آزمایشگاهی وضع آب و نمک خونشان خیلی بهم ریخته نباشد، قابل ترخیص هستند. اگر وضع ذهنی یا هوشیاری مصدوم دچار اختلال شده باید به تشخیص های بدتری فکر کرد.ممکن است تعدادی از مبتلایان کم کم علائم درگیری مغز را نشان بدهند، بنابراین لازم است که آنها را در اورژانس برای چند ساعتی در نظر داشت.اگر پس از نیم ساعت از شروع درمان وضع بیمار تغییر نکرد، لازم است اقدامات وسیع برای کاهش دمای بدن به کمتر از 39 درجه سانتی گراد آغاز شود.

استفاده از پنکه یا آب بر بدن می تواند دمای بدن آنها را کاهش دهد. آب به کار رفته نباید سرد باشد که به لرز بیمار منجر شود. لرز، عامل افزایش دمای بدن بوده و وضع را بدتر می کند.به این منظور یا از آب خنک و جریان هوای گرم یا از آب ولرم و جریان هوای خنک استفاده می شود. با استفاده از این دو تکنیک احتمال لرز کاهش می یابد. گاهی گرما اثراتش را به صورت کوتاه مدت و خوش خیم بروز می دهد؛ همچون ورم، گرفتگی عضلات یا عرق سوز شدن. گاهی اثرات ناشی از گرما جدی تر بوده و نیاز به بستری و توجه جدی دارد.

چطور باید میزان آب از دست رفته را جبران کرد ؟
وقتی با عرق کردن، آب زیادی از بدن دفع می شود یا در برخی بیماران به دلایلی کلیه ها خوب کار نمی کنند و آب زیادی از طریق کلیه ها دفع می شود و در دسته دیگری نیز اسهال و استفراغ باعث کاهش آب بدن می شود، آب موجود در رگ ها کاهش یافته و گلبول های قرمز غلیظ تر شده و شخص ابتدا علائم ظاهری نشان می دهد و در نهایت قدرت خونرسانی کاهش می یابد و مراکز حساس ضربه می بینند. اوایل بیماری، با دادن آب و آبمیوه می توان اختلال ایجاد شده را بهبود بخشید. مایعات باید به آرامی و به طور مرتب به بیمار گرمازده خورانده شود. بهتر است برای جبران سدیم از دست رفته کمی داخل آبمیوه نمک نیز اضافه کرد ولی بهترین درمان همان نوشیدن آب خنک است. اگر مراحل گرمازدگی پیشرفته بود باید به وسیله سرم کم آبی ایجاد شده را جبران کرد.

نوشیدنی های سنتی برای رفع عطش و گرمازدگی
بهترین کار برای جلوگیری از گرمازدگی مصرف آب خنک به میزان مناسب است و در صورتی که گرمازدگی طولانی شود بهتر است نمک و آبلیمو به آب آشامیدنی اضافه کنیم زیرا علاوه بر از دست دادن آب به هنگام گرمازدگی مقداری از املاح بدن مثل سدیم نیز از دست می رود که با اضافه نمودن نمک، بدن را به حالت تعادل برمی گردانیم.

به هنگام گرمازدگی از مصرف نوشیدنی هایی مثل چای و یا نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید چرا که این نوشیدنی ها مدر هستند و منجر به از دست رفتن هرچه بیشتر آب بدن می شوند و اگر کسی عادت به خوردن چای داشته باشد بهتر است از چای کمرنگ استفاده کند، همچنین تا جایی که ممکن است از نوشیدنی های شیرین استفاده نکنید چرا که هضم قند نیاز به آب دارد و عاملی برای دفع آب بدن است.

تا جایی که ممکن است از نوشیدنی های گازدار استفاده نکنید چرا که موجب برهم خوردن دستگاه گوارش می شود و بهتر است به جای آن از خاکشیر و یا تخم شربتی استفاده کنند که بهترین گزینه برای گرمازدگی است. تخم شربتی همان دانه گیاه ریحان است که بعد از مصرف دانه آن لعابدار شده و می تواند آب را در بدن نگه دارد.

استفاده از عرقیاتی همچون عرق کاسنی، عرق بید و عرق شاه تره در مواقع گرمازدگی بسیار مفید هستند و مصرف دلستر و ماءالشعیر اگر به صورت طبیعی تولید شده باشد و مواد افزودنی و شیمیایی آنها کم باشد می توانند یک نوشیدنی خوب در مواقع گرمازدگی باشد، همچنین استفاده از دوغ کم نمک، شربت کم شیرین و چای رقیق نیز توصیه می شود اما تاکید بر این است که بهترین و مفیدترین نوشیدنی در فصل گرما آب است.

مصرف میوه و سبزیجات به هنگام گرمازدگی موجب رفع عطش می شود و مصرف میوه هایی همچون هندوانه، خربزه و طالبی برای جلوگیری از گرمازدگی بسیار مفید است البته می توانید از آب میوه های خانگی بدون افزودن شکر نیز استفاده کنید اما آب میوه های موجود در بازار بیشتر حاوی شکر است و به صورت خالص نیست.