عوارض و علائم زانوی پرانتزی در نوزادان

دکتر علی فرخانی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drfarkhani.com
آدرس مطب : اصفهان، خیابان شمس آبادی، چهارراه قصر، روبروی بانک ملت، کوی26 تلفن مطب : 32367465 - 031

یکی از بیماری های شایع زانو در نوزادان زانوی ضربدری و زانو پرانتزی (قوس پا) می باشد. هنگامی که کودکی که دچار قوس پا است، می ایستد در حالی که پاهایش در کنار هم هستند، فضای مشخصی بین ساق پاها و زانوهای او وجود دارد. چنین چیزی می تواند ناشی از انحنای یک یا هر دو پا به سمت بیرون باشد. غالبا با راه رفتن کودک این ظاهر قوسی پاها بزرگنمایی می شود. در بسیاری از موارد قوس پا، کودک اضافه وزن قابل توجهی دارد. با همه این ها قوس پا در نوجوانان زیاد شایع نیست. ژنوواروم، زانوی درون گرد، زانوی پرانتزی یا پاکمانی ( واروس بیش از حد ) اختلال در مفصل زانو است که در آن زانو ها از هم فاصله زیادی می گیرند.

علل زانوی پرانتزی

• در بیشتر کودکان زیر ۲ سال، قوس پاها صرفا ناشی از تغییر طبیعی ظاهر پا است.
• پزشکان به این نوع قوس پا زانوی پرانتزی فیزیولوژیک می گویند.
• در کودکان دچار پای پرانتزی فیزیولوژیک، قوس پا در حدود ۱۸ ماهگی به آرامی رو به بهبود می گذارد و این بهبودی با رشد کودک ادامه می یابد به طوری که تا سن ۳ تا ۴ سالگی، قوس پا اصلاح شده است و به طور معمول پاها ظاهری طبیعی دارند.

• بیماری بلانت عکس راست کودک نوپایی را نشان می دهد که پای چپش دچار بیماری بلانت مربوط به دوران کودکی است.
• عکس چپ تصویر اشعه ایکس زانوی چپ با ناهنجاری بلانت را در امتداد قسمت بالای ساق پا نشان می دهد.
• بیماری بلانت بیماریی است که می تواند در کودکان نوپا و همینطور نوجوانان به وجود آید.
• این بیماری از اختلال صفحه رشد در قسمت بالای استخوان ساق پا (تیبیا) ناشی می شود.
• صفحات رشد در انتهای استخوان های بلند کودک قرار دارند و به تشخیص طول و شکل استخوان در بزرگسالی کمک می کنند.
• ممکن است در کودک زیر دو سال تشخیص بیماری بلانت مربوط به دوران کودکی از روی زانوی پرانتزی فیزیولوژیک غیر ممکن باشد.
• با این وجود، تا سن ۳ سالگی قوس پا بدتر می شود و غالبا می توان وجود مشکل آشکاری را در تصویر اشعه ایکس از پا مشاهده کرد.
• نرمی استخوان نرمی استخوان از بیماری های استخوان در کودکان است که باعث قوس پاها و دیگر تغییر شکل های پا می شود.
• کودکان دچار نرمی استخوان کلسیم، فسفر یا ویتامین D که همه برای رشد استخوان های سالم حائز اهمیت هستند را به اندازه کافی دریافت نمی کنند.
• نرمی استخوان ناشی از تغذیه در کشورهای توسعه یافته غیرمعمول است زیرا بسیاری از مواد غذایی از جمله فرآورده های شیر با ویتامین D غنی شده اند.
• نرمی استخوان همچنین می تواند بر اثر یک ناهنجاری ژنتیکی که مانع از جذب درست ویتامین D می شود به وجود آید که این شکل از نرمی استخوان می تواند ارثی باشد.

از دیگر علت های زانوی پرانتزی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ضعیف بودن عضله همسترنیگ خارجی که در پشت ران قرار دارد
2. چرخش پا به داخل
3. چاق بودن و زود راه افتادن بچه
4. مشکلی در لگن کودک
5. نامناسب نشستن ها دوران کودکی

عوارض و علائم زانوی پرانتزی

• قوس پاها هنگامی بیشتر مشهود است که کودک می ایستد و راه می رود.
• از متداول ترین علائم قوس پاها یک الگوی راه رفتن ناشیانه است.
• معمولا در کودکان نوپای دچار قوس پا هماهنگی قسمت های مختلف بدن با هم طبیعی است و یادگیری نحوه راه رفتن در آن ها با تاخیر صورت نمی گیرد.
• با این وجود، میزان قوس پا می تواند قابل ملاحظه بوده برای والدین و اعضای خانواده کاملا هشدار دهنده باشد.
• به طرف داخل چرخیدن پاها (به داخل بودن پا) هم در کودکان نوپا شایع است و غالبا همراه با قوس پا بوجود می آید.
• قوس پاها به طور معمول هیچ گونه دردی ایجاد نمی کند.
• با این وجود، به جا ماندن قوس پا در دوران نوجوانی می تواند منجر به احساس ناراحتی در ناحیه لگن، زانوها یا مچ پاها شود که این به خاطر فشار غیرعادی ایی است که پاهای دچار انحنا به این مفاصل وارد می کنند.
• به علاوه، پدر و مادرها غالبا نگران افتادن زیاد کودک در هنگام راه رفتن هستند به خصوص اگر مشکل به داخل بودن پا هم وجود داشته باشد.

تشخیص زانوی پرانتزی

پزشک ارزیابی کودک را با معاینه فیزیکی کامل وی آغاز خواهد کرد. اگر کودک زیر ۲ سال باشد، وضعیت سلامتی اش خوب باشد و دچار قوس پای متقارن باشد (میزان قوس هر دو پا به یک اندازه باشد)، آنگاه به احتمال زیاد پزشک به پدر و مادر کودک خواهد گفت که در حال حاضر به آزمایش های بیشتر نیازی نیست. با این وجود، اگر پزشک متوجه شود قوس یکی از پاها نسبت به پای دیگر شدیدتر است، ممکن است آزمایش اشعه ایکس را برای ساق پاهای کودک توصیه کند. تصویر اشعه ایکس از پاهای کودک در حالت ایستاده می تواند بیماری بلانت یا نرمی استخوان را نشان دهد. اگر در اولین مراجعه به پزشک کودک بزرگ تر از ۵/۲ سال بوده دچار قوس پای متقارن باشد، به احتمال زیاد پزشک آزمایش اشعه ایکس را برای او توصیه خواهد کرد. احتمال ابتلای کودک به بیماری بلانت مربوط به دوران کودکی یا بیماری نرمی استخوان در این سن بیشتر است. اگر تصویر اشعه ایکس نشانه هایی از نرمی استخوان را نشان دهد، پزشک به منظور تایید وجود این اختلال برای کودک آزمایش خون تجویز خواهد کرد.

درمان زانوی پرانتزی

زانوی پرانتزی فیزیولوژیک تقریبا همیشه و با رشد کودک خودبخود اصلاح می شود. چنین چیزی معمولا در سن ۳ تا ۴ سالگی اتفاق می افتد. پیشرفت طبیعی بیماری نوجوان دچار بیماری بلانت درمان نکردن بیماری بلانت مربوط به دوران کودکی یا درمان نکردن نرمی استخوان منجر به پیشرفت و بدتر شدن قوس پا در دوران بعد از کودکی و نوجوانی می شود. در نهایت، این کودکان بواسطه فشارهای غیرعادی که روی مفاصل وارد می شوند دچار تغییر شکل پا (بخصوص زانوها) می شوند. احتمال تجربه درد ناشی از قوس پاها در نوجوانان دچار بیماری بلانت بیشتر است.

درمان غیرجراحی زانوی پرانتزی فیزیولوژیک

هر چند زانوی پرانتزی فیزیولوژیک به درمان پا پرانتزی نیاز ندارد ولی تا زمانی که مشکل قوس پا رفع شود پزشک از والدین کودک خواهد خواست تا کودک را هر ۶ ماه یکبار ببیند.

بیماری بلانت

در بیماری بلانت مربوط به دوران کودکی برای بهبود قوس پا به درمان نیازی نیست. اگر بیماری زود تشخیص داده شود، همه آنچه که بدان نیاز است می تواند درمان با یک بریس باشد. با این وجود، استفاده از بریس برای نوجوانان دچار بیماری بلانت تاثیری ندارد. نرمی استخوان اگر کودکی نرمی استخوان داشته باشد علاوه بر پیگیری ارتوپدی منظم، پزشک او را برای کنترل بیماری به یک متخصص متابولیک ارجاع خواهد داد. اثرات بیماری نرمی استخوان را غالبا می توان با دارو کنترل کرد.

از دیگر رویکردهای درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• تصحیــح راه رفتن در درمان پای پرانتری به صورتی که پنجه مستقیم و در مسیر خط پیشرفت قرار گیرد.
• برای درمان زانوی پرانتزی زمان راه رفتن زانوها را به هم نزدیک کنید.
• برای درمان زانوی پرانتزی زانوها در زمان نشستن به هم نزدیک کنید و یا ببندید.
• پیاده روی در مسیرمناسب با کفش مناسب تا بهبودی زانوی پرانتزی درمان زانوی پرانتزی و راه رفتن در استخر آب گرم در هفته حداقل دو روز کاهش هرگونـه فشاری از روی سیستم عصبی و بدنـی درمان زانوی پرانتزی با پرهیز از نشستن در وضعیت چهار زانو درمان زانوی پرانتزی و تصحیح کفش و تعویض کفش هایی که سائیدگی جانب خارجی آن ها بیشتر از حد معمول است.

درمان با جراحی زانوی پرانتزی فیزیولوژیک

در موارد نادر، زانوی پرانتزی فیزیولوژیک در کودک نوپا به طول کامل برطرف نخواهد شد و در دوران نوجوانی قوس پا می تواند به لحاظ زیبایی باعث نگرانی کودک و خانواده او شود. اگر تغییر شکل پا نسبتا شدید باشد، آنگاه ممکن است برای اصلاح قوس پای به جا مانده به عمل جراحی نیاز باشد.

بیماری بلانت اگر به رغم استفاده از بریس پیشرفت قوس پا در کودک دچار بیماری بلانت مربوط به دوران کودکی ادامه یابد، آنگاه تا سن ۴ سالگی به عمل جراحی نیاز خواهد بود. عمل جراحی می تواند مانع از بدتر شدن بیشتر این بیماری شود و از صدمه دیدن دائمی ناحیه رشد استخوان ساق پا جلوگیری به عمل آورد. کودکان بزرگ تر دچار قوس پا که قوس پای آن ها به علت بیماری بلانت دوران نوجوانی بوجود آمده است هم برای اصلاح این مشکل به عمل جراحی نیاز دارند.

نرمی استخوان

ممکن است کودکان مبتلا به نرمی استخوان که تغییر شکل استخوان های آن ها به رغم کنترل مناسب تغییر شکل با دارو همچنان ادامه دارد هم به عمل جراحی نیاز داشته باشند.