خواب سالم، عامل بسیار مهم سلامتی جسمی و ذهنی است. یکی از اختلالات مهم خواب، فلج شدن بدن طی خواب است.

فلج خواب یک اتفاق وحشتناک در زندگی است و شیوع نسبتا بالایی هم دارد. در این حالت فرد هوشیار است ولی قادر به حرکت نیست.(هوشیار بودن، همیشه باعث حرکت نمیشود. این یک نکته مهم را باید خاطر بسپاریم که حرکت کردن بدن، به عوامل بسیاری وابسته است. شاید من و شما اراده انجام کاری را داشته باشیم ولی اجرای این اراده به دهها عامل جانبی وابسته است.

فرمانی در بالا صادر می شود ولی اگر نخاع سالم نباشد و اگر پیام ارسالی از نخاع به اعصاب محیطی انتقال نیابد و یا اگر از عصب وارد عضله نشود و یا اگر به رغم ورود درست پیام به عضله، عضله ناسالم باشد، در این حالات پیام و دستور شما ارسال می گردد ولی قادر نیست مرکز عمل یعنی عضله را به فعالیت وادارد.

فرمان و نقشه اصلی هست ولی اجزایی که باید آن را اجرا کنند موجود نیست و این حالت ما را به یاد پادشاه عادلي می اندازد که هدفش پیشرفت کشور و عدل میان مردمانش است، ولی در راه اجراي تصمیمش یاوری نمی یابد یا به یاد ابرهای پربارانی می اندازد که آب زلال و گوارا را بر روی حوضچه های فاضلاب یا خاک های غیر قابل نفوذ مي ریزند.

باران می بارد ولی این آب گوارا، قابل استفاده نيست.)

فلج خواب، در ابتدای به خواب رفتن یا در زمان بیدار شدن رخ ميدهد. افراد مبتلا طی حمله، احساس سنگینی در سینه یا خفقان می کنند. هر حمله می تواند چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. مطالعات نشان میدهد استرس، ضربه، اضطراب و افسردگی میتواند میزان فلج خواب را بیشتر کند.

این حالت فلج، وقتی رخ میدهد که فردی در زمانی بیدار شود که هنوز فاز حرکت سریع چشم(REM) در خواب، به پایان نرسیده است.
فاز حرکت سریع چشم(REM) مرحله اي است که مغز بسیار فعال است و رویاها در آن رخ میدهد. پس انتظار هست، فرد دچار فلج خواب، در این مرحله، رویای شفاف هم ببیند.

در مرحله حرکت سریع چشم(REM) در خواب، عضلات بدن خاموش هستند؛ عضلات خاموشند تا من و شما رویاهای خود را وارد مرحله اجرایی در تخت خواب نکنیم و به خود و کسی- که کنار ما خوابیده است- آسیبی نزنیم.

فلج خواب وقتی رخ میدهد که مغز از مرحله حرکت سریع چشم(REM) در خواب، بیدار شود ولی بدن، هنوز از این مرحله بیرون نيامده است.

همانطور که گفتیم احتمال دیدن روياي شفاف و حتی توهم (بینایی یا شنوایی)طی فلج خواب، زیاد است زیرا در مرحله حرکت سریع چشم(REM) رخ ميدهد و این، مرحله دیدن رویاست.

این افراد می گویند تصاویری عجیب و نامعمول دیده اند.این توهم ها میتواند شکلهای گوناگونی داشته باشد؛ یکی از آنها پدیده مزاحم است در این حالت فرد احساس میکند افراد دیگری همراه او هستند

حالت دیگر پدیده کابوس یا مرد شيطاني است که بیمار تصور میکند طی خواب مورد آزار یا تهاجم قرار گرفته است

حدود 7.6 % جامعه فلج خواب را گزارش می کنند. این میزان در افرادی- که اختلالات خواب دارند- به حدود 28% ميرسد و 34% از مبتلايان، از افسردگی و اضطراب شاکی هستند. این اختلال بیشتر در سنین 10 تا 25 سالگی رخ میدهد.

ژنتیک، نقش مهمی در فلج خواب دارد.

این اختلال معمولا مرتبط با نارکولپسي است . نارکولپسي یک بیماری نورولوژیک است که در آن، فرد طی روز ناگهان به خواب ميرود یا چند حمله به صورت تمایل شدید برای خواب، طی فعالیت های روزانه دارد. خوابیدن به پشت میتواند منجر به چندین حمله فلج خواب گردد.

کمبود خواب یا اختلالات خواب ميتواند، باعث تشدید فلج خواب گردد.

درمان خاصی برای فلج خواب وجود ندارد . مصرف برخی ضد افسردگی ها در برخی موارد شدید استفاده می شود. برخی درمان های شناختی-رفتاری میتواند در این بیماران مفید باشد و با این درمانها برخی بیماران بیشتر میتوانند فلج خواب را کنترل کنند.