نوار مغزی و ارزیابی روان شناختی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

ارزیابی 5 کاناله امواج مغزی

نوروتراپی به منزله درمان مکمل

الکتروانسفالوگرافی کمی (QEEG) یکی از ابزارهایی است که در واحد ارزیابی و تشخیص مطب مورد استفاده قرار می گیرد. از این ابزار می توان جهت بررسی نابهنجاری های مغزی، ارائه پروتکل درمانی و نیز بررسی روند درمان استفاده کرد. آسیب های فیزیکی به مغز مانند ضربه های مغزی، جریان های الکتریکی طبیعی بافت مغز را مختل می کند. به طور مشابه، آسیب هایی مانند تشنج، التهاب مغزی، اضطراب، افسردگی، اختلالات یادگیری، اختلال وسواس اجباری و … فعالیت امواج مغز را تغییر می دهند.

در صورت تشخیص یک اختلال و یا ابهام در مورد وجود یا عدم وجود یک اختلال در مغز می توان از این ابزار کمک گرفت. با مشخص شدن تغییرات موجود در فعالیت مغز نسبت به حالت نرمال، می توان به وجود اختلال در فرد پی برد. بسیاری از این مشکلات و اختلالات مغزی با تغییر در امواج مغز در مناطق خاصی از مغز تظاهر می کنند. استفاده از نوار مغزی این امکان را فراهم می کند تا بتوانیم با استفاده از آن ارزیابی دقیقی از اثرات اختلال بر روی مغز داشته باشیم و همچنین به موازات ابزارهای سنتی، شدت بیماری را از طریق شدت نابهنجاری های مغزی تخمین بزنیم.علاوه بر این، مراجعان طی درمان جهت بررسی روند بهبودی مورد ارزیابی قرار می گیرند.. در این صورت استفاده از نقشه مغزی می تواند به ما اطلاعاتی در مورد تغییرات مغزی او ارائه دهد که بر اساس مقایسه آن با نتایج حاصل از نقشه مغزی مراجع قبل از شروع درمان با نقشه مغزی مراجع بعد از درمان تشخیص دهیم که چه تفاوتی در وضعیت مغزی او در اثر درمان به وجود آمده است.

مقایسه ثبت پنج کانال با ثبت های کامل 19 کانال

نقشه های مغزی پنج کاناله و 19 کاناله هردو از طریق ثبت داده های الکتروآنسفالوگرام به دست می آیند. اما ثبت پنج کانال نسبت به ثبت های 19 کانال از منظرهای مختلفی متفاوت است. این ثبت تنها 6 دقیقه به طول می انجامد و داده های مربوط به دامنه امواج مغزی در 5 نقطه مختلف جمع آوری می شوند (F4، O1، F3، Fz و Cz). داده های ثبت پنج کانال برخلاف 19 کانال با گروه های هنجار جامعه مقایسه نمی شوند اما در تحلیل آن ها از یک نمونه 1500 نفری استفاده می شود و در اغلب موارد نسبت امواج و دامنه آن ها مورد تحلیل بالینی قرار می گیرد. در مجموع تعداد داده های به دست آمده از این ثبت 6 دقیقه ای 23 سنجه الکتروآنسفالوگرام هستند که شاخص هایی معنادار برای علائم بالینی محسوب می شوند. ثبت پنج کانال در مقایسه با ثبت 19 کانال هزینه بسیار کمتری دارد، اما با داده های ارزشمندی که ثبت پنج کانال ارائه می کند، می توان نتایج قابل توجهی از همین روش به دست آورد. مگر در شرایطی که فرد دچار صرع بوده یا آسیب فیزیکی مغزی دارد، ثبت پنج کانال برای ارزیابی و ارائه پروتکل درمانی کفایت می کند.

نواحی ثبت پنج کانال

قابلیت ها در بالین

ثبت پنج کانال انتظارات مراجعان را تغییر می دهد. مراجعان معمولاً انتظار دارند با ورود به مطب فرم هایی را پر کنند و به درباره اختلالشان بازخورد بدهند. روش نوروتراپی می تواند درکنار روش های دیگر مورد استفاده قرار بگیرد و حتی بدون ارزیابی های اولیه، اطلاعات قابل توجهی به درمانگر بدهد.

در ثبت پنج کانال داده های بیش از 1500 نفر مورد نظر قرار گرفته اند. منطق این نوع ثبت این است که مراجعانی که شرایط بالینی خاصی را مثل افسردگی گزارش می کنند نوعی بازنمایی عصب شناختی از این شرایط دارند. بنابراین، افسردگی می تواند با تغییراتی در امواج مغزی همبستگی داشته باشد که این تغییرات توسط ثبت پنج کاناله قابل دسترس هستند. نمونه ای از گزارش اولیه و خام ثبت پنج کانال در شکل زیر مشاهده می شود:

مقادیر قرمزرنگ بیانگر نواحی و دامنه امواجی هستند که مربوط به اختلالی روان پزشکی اند. از همین رو، درمانگر باید روند درمان را به امواج و نواحی مشخص شده اختصاص دهد. ( از جمله اینکه فرد گزارش مشکلات خواب داده است و کم بودن نسبت تتا/بتا در ناحیه O1 این موضوع را به خوبی مشخص کرده است). از طرف دیگر عدم تقارن امواج آلفا در نواحی پیشانی F4 و F3، یعنی آلفای بیشتر در ناحیه راست در مقایسه با چپ، نشانگری برای خلق و یا بی ثباتی هیجانی عاطفی است. موضوعی که خود مراجع نیز آن را در این جمله خلاصه کرده است:« خیلی زود عصبانی می شوم»؛ این جمله و موارد مشابه توسط مقیاس لیکرت در «فرم مربوطه» از مراجع ارزیابی می شود. مشکل توجه مراجع نیز توسط افزایش سنجه تتا/بتا در الکترود Cz و نیز کاهش آلفا در الکترود Fz مشخص شده است ).

با مشخص شدن نشانگرهای اختلالات در ثبت پنج کانال، می توان با روش های نوروتراپی از جمله بازخوردهای الکتروآنسفالوگرام و یا تحریک مستقیم جریان الکتریکی، امواج فرد را به وضعیت هنجار بازگرداند.

اختلالات قابل ارزیابی توسط ثبت پنج کانال

- افسردگی

- اضطراب

- وسواس جبری-عملی

- نقص توجه و بیش فعالی

- مشکلات خواب

- مشکل تمرکز

- مشکلات حافظه

- تروما (PTSD و ...)

- اختلال تیک

- کناره گیری اجتماعی

- خستگی مزمن

- اختلالات خلقی (دوقطبی و ...)

- اعتیاد

سعید صباغی پور، مقطع دکتری علوم اعصاب شناختی