انتخاب عینک آفتابی مناسب

دکتر حیدر سیاتیری [ فلو شيپ تخصصي قرنيه سگمان قدامي ]آدرس وب سایت : www.drsiatiri.ir
آدرس مطب : تلفن مطب : -

سالهاست كه از عینكهای آفتابی چه بصورت مد و یا جهت تامین راحتی بیشتر در مقابل نور شدید ، استفاده میشود. چشم پزشكان معتقدند دلیل دیگری نیز برای استفاده از عینكهای آفتابی وجود دارد كه آن هم تامین سلامت طولانی مدت چشمها در موقعیتهای مختلف است.
نتایج چندین مطالعه ده ساله اخیر نشان میدهد كه ساعتها اقامت در شرایط آفتابی و بدون حفاظ كافی در مقابل چشم شانس بروز بیماریهای چشم را افزایش میدهد.

در سال 1988 ، گروهی از چشم پزشكان مطالعهای را بر روی 838 ماهیگیر خلیج Chesapeake انجام دادند كه سالها عمر خود را بر روی آب گذرانده بودند. ماهیگیرانی كه هیچگونه حفاظ چشمی نداشتند در مقابل كسانی كه از عینك آفتابی یا كلاه لبه دار استفاده میكردند 3 برابر بیشتر به كاتاراكت ( آب مروارید ) مبتلاشده بودند. كاتاراكت درواقع كدورت عدسی چشم طبیعی است .

براساس این مطالعه و مطالعات دیگر ، درحال حاضر چشم پزشكان توصیه میكنند كه هرگاه تا حدی درمقابل آفتاب قرار میگیرید كه احتمال برنزه شدن پوست و یا سوختگی ناشی از آفتاب نیز بالا میرود ، از عینكهای آفتابی جاذب اشعه ماورا بنفش استفاده نمایید ، بویژه اگر در ارتفاعات و یا در نزدیكی استوا زندگی میكنید.

انواع مختلف عینكهای آفتابی
كارخانههای سازنده برای حفاظت چشم در مقابل اثرات مضر آفتاب ، طرحهای جدیدی را ارائه كردهاند. این سازندگان قول حفاظت چشم در مقابل اشعه ماورا بنفش یا دیگر انواع تشعشات طبیعی را میدهند ولی باید توجه داشت كه حفاظت در مقابل بعضی از این شعاعها از اهمیت بیشتری برخوردار است.

عینكهایی كه 99% اشعه ماورا بنفش را جذب میكنند
توصیه میشود همواره عینكی را خریداری كنید كه این خاصیت را داشته باشد. حضور طولانی مدت در مقابل اشعه ماورا بنفش ، یا اولترا ویوله ( UV ) و آفتاب با برخی بیماریهای چشمی ارتباط دارند.

چه عدسیهای پلاستیكی و چه عدسی های شیشه ای تا حدی اشعه ماورا بنفش را جذب میكنند ، ولی جذب UV توسط این عدسیها را میتوان با اضافه نمودن موادی شیمیایی به ماده اصلی لنز و یا پوشاندن لنز با مادهای مخصوص ارتقا داد.

همواره عینكی را خریداری كنید كه 99 تا 100% اشعه UV را جذب كند. بعضی كارخانههای سازنده برچسبهایی را بروی عینك محصول خود نصب میكنند با این مضمون كه جذب UV تا بیش از 400 نانومتر صورت میگیرد كه این نیز به معنای همان جذب 100% شعاع UV است.

عینكهایی كه 90% اشعه مادون قرمز را بلوك میكنند
طول موجهای مادون قرمز بخش غیرقابل رویت نور بوده ( طول موج آنها بلندتر از طول موج نور قابل رویت است ) و سبب تولید گرما میشوند.
بخش مادون قرمز نور خورشید ناچیز بوده و چشم نیز این طول موج را بخوبی تحمل میكند. ادعای بعضی كارخانههای سازنده عینكهای أفتابی در جهت حفاظت چشم در مقابل اشعه مادون قرمز است و حال آنكه تحقیقات موجود رابطه محكمی را بین بیماریهای چشمی و اشعه مادون قرمز نشان ندادهاند.

عینكهای بلوك كننده نور آبی ( Blue ـ blocking)
اینكه نور آبی هم برای چشم مضر باشد هنوز مورد بحث است. عدسیهایی كه نور آبی را بلوك میكنند ته رنگی كهربایی داشته و سبب میشوند محیط اطراف برنگ زرد یا نارنجی دیده شود. لنزهای رنگی سبب می شوند كه اشیا دور بویژه در شرایطی مثل برف و یا غبار واضحتر دیده شوند. از این نظر عینكهای كهربایی مزبور بیشتر توسط اسكی بازان ، شكارچیان ، قایقرانان و یا خلبانان استفاده میشود.

عینكهای پلاریزه
عدسیهای پلاریزه خیرگی نور خورشید را كه انعكاس یافته از سطوح صافی مثل سنگفرش خیابانها و یا سطح آب باشند از بین میبرند. از این نظر در مواردی مثل رانندگی و یا ماهیگیری میتوانند بسیار مفید باشند.

پلاریزاسیون عدسیهای مزبور هیچ تاثیری بر جذب اشعه UV نخواهد داشت ، ولی بسیاری از عدسیهای پلاریزه امروزی خاصیت جذب اشعه UV را نیز دارند. برچسب عینك مورد نظر خود را از این نظر بررسی كنیدكه آیا حداكثر خاصیت جذب UV را دارد یا خیر؟

عینكهای آینهای ( Mirror-coated)
پوشش آینهای در واقع لایه نازكی از مواد فلزی مختلف است كه بروی سطح عدسیهای معمولی پرداخت شده است. گرچه پوشش مزبور مقدار نور ورودی به چشم شما را كاهش میدهد ، قابلیت كاملی در حفاظت چشم شما در مقابل اشعه UV نخواهد داشت.

عینكهای كمربندی ( Wrapround)
عینكهای كمربندی طوری طراحی شدهاندكه مانع ورود نورهای درخشان از كنارههای قاب و رسیدن آنها به چشم میشوند. مطالعات نشان دادهاند كه آنقدر شعاع UV از اطراف قاب عینكهای معمولی وارد چشم میشوند كه میتوانند اثر سودبخش عدسیهای حفاظت كننده را كاهش دهد. از این نظر عینكهای آفتابی كمربندی كه قاب بزرگی دارند و چشم را از تمامی زاویهها حفاظت میكنند مفیدند.

عینكهای سایه روشن ( Gradient)
رنگ عدسیهای سایه روشن از بالا به پایین و یا از بالا و پایین تا وسط تغییر میكند و در واقع سایه روشن میشود. عدسیهای سایه روشن تك سایه ( تیره در بالا و روشتر در پایین ) میتوانند خیرگی نور آسمان را از بین برده و در عین حال امكان دید مناسبی را از قسمت پایینی فراهم كنند. این عینكها برای ورزش شیرجه هم مناسب هستند زیرا جلوی دید شما از تخته شیرجه را تاریك نمیكنند. ولی عینكهای مزبور برای شرایط برفی و یا در ساحل دریا مناسب نیستند ، خصوصاً اگر قسمت پایینی آنها روشن باشد. لنزهای سایه روشن دو سایه ( تیره در بالا و پایین و روشن در وسط ) ممكن است برای ورزشهایی از قبیل قایقرانی و یا اسكی كه شعاعهای نورانی از سطح آب یا برف برمیگردد مناسب تر باشند.

عینكهای فتوكرومیك
یك عینك فتوكرومیك بطور اتوماتیك در نور درخشان تیره شده و در نور كم روشنتر میشود. در اكثر موارد تیره شدن عینك ظرف نیم دقیقیه صورت میگیرد و حال آنكه روشنتر شدن آن حدود 5 دقیقه طول میكشد. از نظر رنگ نیز بصورت یكنواخت و یا سایه روشن عرضه میشوند. گرچه عینكهای فتوكرومیك ممكن است از نظر جذب UV عینكهای آفتابی خوبی باشند ، ولی ممكن است برای انطباق آنها با شرایط مختلف نوری مدت زمانی بطور ناخواسته صرف شود.

عینكهای تراش داده شده و صیقلی
بعضی عینكهای غیر طبی توسط كارخانههای سازندهشان طوری تراش داده وصیقل میشوند كه كیفیت نهایی عدسی آنها تا حد مناسبی ارتقا یابد. البته عینكهایی كه از تراش و صیقلی بودن مناسبی برخوردار نیستند به چشم شما آسیبی نمیزنند. قبل از هر چیز مطمئن شوید كه عدسی عینك مورد نظر شما ساخت مناسبی داشته باشد. جهت قضاوت در مورد كیفیت عینك غیر طبی خود ، به چیزی مستطیل شكل مثل موزاییك كف اتاق خود نگاه كنید.

عینك را در فاصله دلخواه نگاه داشته و یك چشم خود را بپوشانید. عینك را به آهستگی و از یك سمت به سمت دیگر و سپس به بالا و پایین حركت دهید. اگر خطوط در تمام موقعیت ها مستقیم بنظر برسند ، عدسی مناسبی را انتخاب كردهاید. ولی اگر خطوط در هم میروند ، خصوصاً اگر این خطوط در میدان مركزی عدسی اینگونه بنظر میرسند ، عینك دیگری را امتحان كنید.

عینكهای ضد ضربه
تمام عینكهای آفتابی باید معیارهای تعیین شده از سوی انجمن فدرال غذا و داروی آمریكا ( FDA ) را تضمین نمایند. ( در كشور ما تاكنون هیچگونه كنترلی روی عرضه این قبیل عینكها وجود نداشته و ندارد و استفاده از آنها بیشتر جنبه تزیینی داشته تا محافظتی ). هیچ لنزی در واقع نشكستنی نیست ، ولی احتمال شكستن عدسیهای پلاستیكی بعد از برخورد یك توپ یا سنگ ، نسبت به عدسیهای شیشهای كمتر است.

جنس اكثر عدسیهای عینكهای آفتابی غیرطبی پلاستیك است. پلاستیك پلیكربنات كه در بسیاری از عینكهای ورزشی مورد استفاده قرار میگیرد ، گرچه سفت است ولی به آسانی نیز خراش برمیدارد. چنانچه قرار است عدسی از این جنس خریداری نمایید حتماً عینکی را انتخاب كنید كه خاصیت ضدخراش داشته باشد.

تیرگی لنز
یك عدسی متوسط معمولی برای استفادههای معمولی روزمره مناسب است. ولی اگر قرار است از عینك خود در شرایط كاملاً نورانی و روشن استفاده كنید لنزی تیرهتر را انتخاب نمایید. رنگ و درجه تیرگی لنز بههیچ وجه معیاری برای میزان توانایی جذب اشعه UV توسط آن عدسی نخواهد بود. بنابراین براساس رنگ عینك نمیتوان از توانایی آن در جذب اشعههای مضر مطمئن شد.

كسانیكه در معرض خطرات بخصوصی قرار دارند
بعضی افراد استعداد بیشتری جهت ابتلا به بیماریهای چشمی ناشی از UV دارند. مبتلایان به بیماریهای بخصوصی ( از قبیل دژنراسیون ماكولا یا دیستروفیهای شبكیه ) لازم است در شرایط بیرون از خانه همواره از چشم خود محافظت نمایند.

بیمارانی كه تحت عمل كاتاراكت قراتر میگیرند
در كشور ما سالانه بیش از هزاران نفر تحت عمل كاتاراكت قرار میگیرند. در جریان این جراحیها ، عدسی طبیعی چشم برداشته شده ، و بدین ترتیب چشم تا حد بیشتری در معرض خطرات ناشی از UV قرار میگیرد.

در جریان و یا بعد از عمل كاتاراكت ، بهجای عدسی طبیعی چشم معمولاً یك لنز داخل چشمی ( Intraocular Lens : IOL ) قرار داده میشود. عدسیهای داخل چشمی قدیمی نسبت به عینكهای معمولی یا عینكهای پلاستیكی ، درصد كمتری اشعه UV را جذب میكردند. كارخانههای سازنده IOL در حال حاضر بسیاری از محصولات خود را بصورت جاذب اشعه UV میسازند.

چنانچه كاتاراكت ( آب مروارید ) چشم شما عمل شده است و لنزهای داخل چشمی شما نیز از نمونه IOL های جدید جاذب اشعه UV نیست ، توصیه میشود از عینك آفتابی استفاده نموده و جهت اطمینان بیشتر از كلاه لبهدار استفاده کنید. چنانچه هنگام عمل آب مروارید از عدسیهای داخل چشمی جهت جایگزینی استفاده نشده است احتمال صدمه اشعه ماورا بنفش به چشم شما وجود دارد.

استفاده كنندگان كنتاكت لنز
كنتاكت لنز به تنهایی چشم شما را در مقابل اشعه UV محافظت نمیكند ولی در عین حال كنتاكت لنزهای بسیاری وجود دارد كه توانایی محافظت در مقابل UV را دارا هستند. چنانچه كنتاكت لنز شما قابلیت مقابله با اشعه UV را ندارد. باز هم لازم است جهت محافظت از چشمهای خود از عینك آفتابی استفاده كنید.

داروهای حساس كننده به نور
داروهای حساس كننده به نور ( داروهایی كه پوست شما را به نور حساستر میكنند ) میتوانند چشم شما را نیز به نور حساستر نمایند.
لازم است بههنگام مصرف هر یك از داروهای زیر ، با چشم پزشك خود بدقت مشاوره كنید :

پسورالن ( Psoralens ) ( كه در درمان پسوریازیس استفاده میشود )
تتراسیكلین
داكسی سیكلین
آلوپورینول
فنوتیازین
زمانیكه از این داروها استفاده میكنید هر بار كه از خانه بیرون میروید از عینك آفتابی جاذب UV وكلاه لبهدار استفاده نمایید.

موارد خاص
حتی بهترین انواع عینكهای معمولی ، قادر به حفاظت از چشم شما در مقابل منابع نوری شدید نیستند. جوشكاری ، نورهای شدید برنزه كننده ، شرایط شدید برفی و یا نگاه مستقیم به نور آفتاب ( مثلاً در جریان خورشید گرفتگی ) همگی میتوانند به چشم شما آسیب برسانند.

نگاه مستقیم به هریك ازاین منابع نوری بدون حفاظ كافی میتواند سبب ابتلای دردناك قرنیه بنام فتوكراتیت ( Photokeratitihis ) و یا حتی افت دائمی دید مركزی شود.

نتیجه
بهترین عینكهای آفتابی آنهایی هستند كه 100% شعاع UV را جذب نموده ، بهترین كیفیت اپتیكی را داشته و کمترین احتمال شکسته شدن را داشته باشند.