درمان و توانبخشی پارکینسون

دکتر غلامرضا رئیسی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drraissi.ir
آدرس مطب : تلفن مطب : -

بیماری پارکینسون بیماری نسبتا شایعی است که عامل ناتوانی حرکتی در سالمندان می باشد. درمان این بیماری درمان چند تخصصی می باشد که نیازمند همکاری متخصصین نرولوژی که در زمینه بیماریهای حرکتی مهارت دارند و متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی و تیم توانبخشی است. در این بحث کلیاتی از بیماری پارکینسون و اقدامات توانبخشی آن در چند بخش نوشته ایم.

بیماری پارکینسون بیماری شایعی است که 1-2درصد افراد بالای 65 سال را درگیر می کند. حرکات مناسب بدن بستگی به هماهنگی بین قسمتهای مختلف مغز دارد. مغز، مخچه، نخاع و اعصاب محیطی باید به درستی و با هماهنگی یکدیگر کار کنند نا حرکت مناسبی ایجاد شود اگر این هماهنگی به هم بخورد، اشکال حرکتی ایجاد می شود. هر قسمت از اعصاب مسول بخشی از این هماهنگی می باشند و اشکال در هر کدام بیماری خاصی را ایجاد می کند. بخشی از مغز که در قاعده مغز قرار دارد، غدد قاعده ای یا بازال گانگلیا نام دارند که مسوول جهت حرکت، دامنه حرکت و روند حرکت می باشند. درگیری این غدد بیماری پارکینسون را بوجود می آورد. مهمترین بخش در بین آنها که باعث بیماری پارکینسون می شود جسم سیاه نام دارد. سلولهای موجود در این محل ماده ای بینام دوپامین می سازند و اختلال در ساخت دوپامین باعث پارکینسون می شود. اشکال در بخش دیگری از قاعده مغز بنام هسته دمی نیز در ایجاد پارکینسون دخالت دارد.

علایم پارکینسون :
علایم پارکینسون از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اما علایم معمول آن یکی به صورت لرزش است. این لرزش در زمان استراحت می باشد یعنی وقتی دست کاری انجام نمی دهد لرزش دارد .علامت دیگر سفت شدن عضلات است. که باعث حالت سفتی در حرکت مفصل می شود. اشکال در حفظ تعادل و کند شدن حرکات از علایم دیگر پارکینسون است. شایعترین علامتی که پارکینسون با این علامت شروع می شود لرزش در حالت استراحت است و آنرا به حالت پول شمردن تشبیه می کنند. لرزش با انجام کار کمتر می شود مثلا اگر بیمار بخواهد یک لیوان را بردارد لرزش کم شده یا ناپدید می شود.خواب نیز باعث از بین رفتن این لرزش می شود. اگر بیمار دچار استرس روحی شود یا خسته شود لرزش بیشتر می شود. تمام لرزشها در اثر پارکینسون نیست و در مباحث بعدی در باره سایر علل لرزش یا ترمور در وبلاگ طب فیزیکی خواهیم نوشت.

سفتی عضلانی: سفتی عضلانی بصورت اسپاستیسیتی را قبلا توضیح داده ایم. سفتی عضلانی در پارکینسون به دو صورت است. در یک حالت وقتی مفصل را حرکت می دهیم در تمام طول حرکت حالت سفتی وجود دارد این حالت سفتی با به خم کردن لوله سربی تشبیه می کنند. اگر بیمار یک دست را مشت کند در سمت مقابل این سفتی بیشتر می شود. اگر حواس بیمار را پرت کنیم باز هم سفتی عضله بیشتر می شود.در نوع دیگر سفتی عضلانی وقتی مفصل را حرکت می دهیم مثل حرکت چرخ دنده ای ، سفتی و شلی کم و زیاد می شود.

اشکال دیگری که در پارکینسون دیده می شود، اختلال در وضعیت بدن است. قامت بیمار خمیده می شود به حالتی که شانه ها حالت افتادگی پیدا کرده و کتف به جلو می آید. مفصل لگن و زانوها خمیده می شوند. این بیماران احتمال افتادن و خوردن زمین از پهلو یا به عقب زیاد می شود.کندی حرکت یا برادی کینزیا علامت دیگر پارکینسون است. بیمار هنگام راه رفتن نمی تواند مسیر خود را تغییر دهد و حتی ممکن است به جایی برخورد کند. بیمار نمی تواند دور صندلی بچرخد. اگر کندی حرکت عضلات صورت را بگیرد بنظر می رسد بیمار احساسی در صورت ندارد.

تشخیص :
تشخیص بیماری پارکینسون بر اساس علایم بالینی است. متخصصین طب فیزیکی با توجه به تجربه در بیماریهای حرکتی از اولین کسانی هستند که این بیماری را تشخیص می دهند. علایمی که در بالا گفته شد کم و بیش در بیمار دیده می شود. در ابتدا ممکن است علایم و نشانه ها قرینه نباشند یعنی از یک اندام شروع شوند و اندام دیگر سالم باشد. وقتی از بیمار بخواهیم در مسیر مستقیم راه برود می بینیم که حرکات پاندولی دست کم شده است. از بیمار می خواهیم که برگردد. در این حالت بیمار به کندی این کار را انجام می دهد . اگر فردی برای برگشتن بیش از پنج قدم بر دارد تا برگردد تشخیص بیماری پارکینسون مطرح می شود .

خستگی در بیماران مبتلا به پارکینسون شایع است. یکی از عللی که خستگی را زیادتر می کند شکل راه رفتن است که باعث افزایش نیاز به انرژی برای راه رفتن می شود.از لحاظ شناختی، بیماران مبتلا به پارکینسون در ابتدای بیماری طبیعی می باشند. تست نوار عصب برای این بیماران ضروری نیست مگر اینکه پزشک مشکوک به تشخیص دیگری غیر از بیماری پارکینسون باشد.گاهی اوقات بیماری پارکینسون با تاخیر تشخیص داده می شود. مثلا خشکی مفصل به عنوان آرتریت تشخیص داده می شود یا وضعیت خمیده بدن به عنوان پوکی استخوان یا آرتروز ستون فقرات تشخیص داده می شود. کندی حرکات ممکن است به عنوان افسردگی تشخیص داده شود.

افراد مبتلا به بیماری پارکینسون در موارد زیادی به مشکلات ریوی نیز دچار می شوند.خط این افراد ریز و درهم است.تغییرات گفتاری،افزایش بزاق دهان و آبریزش از کنار دهان؛افت وضعیتی فشار خون، افزایش تعریق، یبوست، مثانه تحریک پذیر با بی اختیاری ادراری، اختلال بلع و اختلال جنسی ممکن است در این بیماران دیده شود.بیماریهای دیگری وجود دارند که می توانند علایمی شبیه به بیماری پارکینسون ایجاد کنند. بررسی این بیماریها توسط پزشکی که در زمینه بیماریهای حرکتی مهارت دارد ضروری است.

برخی داروهای اعصاب، متوکلوپرامید، رزرپین می توانند علایم شبیه به پارکینسون ایجاد کنند. مسمومیت با منگنز، مونواکسید کربن و سیانید ها از مواردی است که علایم پارکینسون را ایجاد می کند. پرکاری تیروئید و کم کاری پاراتیرویید نیز با اثر بر مغز ممکن است علایم پارکینسون را ایجاد نمایند.گاهی اولین علامت بیماری پارکینسون درد است. که در قسمتهای بعدی توضیح داده می شود.