آشنایی با طب فیزیکی و توانبخشی 1

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

پیش در آمد:
رشتهٔ پزشکی تخصصی بالینی است که به بررسی، پیشگیری و درمان معلولیتها و ناتوانیهای فیزیکی میپردازد. استفاده از وسایل و مواد فیزیکی در درمان بیماریها ریشه در تاریخ بشر دارد اما توجه روز افزون به این نوع درمان و گسترش اطلاعات علمی در این زمینه باعث شد از سال ۱۹۴۷ بورد تخصصی رشته طب فیزیکی و توانبخشی در آمریکا تصویب شود. در حال حاضر طب فیزیکی و توانبخشی شامل سه بخش طب توانبخشی، طب فیزیکی و الکترودیاگنوز است. این رشته بصورت مختصر «فیزیاتری» Physiatry و متخصصین این رشته «فیزیاتریست» Physiatrist نام دارند که از لغت یونانی physikos به معنای «فیزیک» و iatreia به معنای «هنر درمان» گرفته شدهاست.

فیزیاتریست از درمانهای غیر داروئی در کنار سایر درمانهای متداول در درمان بیماریها استفاده میکند و علاوه بر درمان بیماری در جهت رسیدن به حداکثر عملکرد بیمار و بهبود کیفیت زندگی تلاش مینماید.طب فیزیکی یا استفاده از روشهای فیزیکی شامل گرما، سرما، آب درمانی، ماساژ، مانیپولاسیون و جریانهای الکتریکی از گذشته دور مورد استفاده بشر بوده و در نوشتههای بقراط در ۴۰۰ سال قبل از میلاد به آنها اشاره شدهاست. طب توانبخشی به معنی حفظ حداکثر عملکرد جسمی، روحی و اجتماعی فرد است.

در حال حاضر 40000 متخصص طب فیزیکی در جهان فعالیت می کنند ودر ترکیه 3000 نفر متخصص طب فیزیکی وجود دارد که سطح بالایی از خدمات توانبخشی را به بیماران ارائه مینمایند.در ایران متاسفانه هنوز بیمارستان توانبخشی وجود ندارد.آنچه که پیش رو داریدحاصل گفتگو با آقای دکتر علیرضا مقتدری اصفهانی استادیار گروه طب فیزیکی وتوانبخشی دانشکده پزشکی اصفهان میباشد

آقای دکتر بعنوان نخستین سئوال رشته طب فیزیکی را برای خواننده های ما معرفی نمائید؟
رشته طب فيزيكي و توان بخشي يكي از رشته هاي پزشكي تخصصي باليني ميباشد كه به پيشگيري، ارزيابي، تشخيص و درمان بيماريها، اختلالات و ضايعات سيستم اسكلتي، عضلاني عصبي Neuromusculoskeletal) )پرداخته و همچنين اقدام به ارايه روشهاي مختلف طب توانبخشي به بيماران و نيز افراد داراي ناتواني و معلوليت فيزيكي و شناختي در تمام سنين بصورت سرپايي يا بستري مي نمايد.

اين تخصص با استفاده از روشهاي طب الكترودياگنوزيس، تزريق هاي تشخيصي و درماني، روشهاي دارويي و فيزيكي (ورزشهاي درماني، مداليته­هاي درماني، طب مانيپولاسيون) به تشخيص، درمان و تجويز روشهاي مختلف درماني و توانبخشي در بيماران دچار وضعيت هاي دردناك و شرايط محدود كننده عملكرد وناتوان كننده پرداخته و بر جلوگيري از عوارض ناشي از معلوليت ها تأكيد دارد

این رشته تخصصی یک رشته نسبتا"جدیدی درکشورمان است،تاریخچه ای از این رشته در جهان وایران را بیان نمائید؟
استفاده از وسايل و مواد فيزيکي در درمان بيماريها ريشه در تاريخ بشر دارد اما توجه روز افزون به اين نوع درمان و گسترش اطلاعات علمي در اين زمينه باعث شد از سال 1947 بورد تخصصي رشته طب فيزيکي و توانبخشي در آمريکا تصويب شود. در حال حاضر طب فيزيکي و توانبخشي شامل سه بخش طب توانبخشي، طب فيزيکي و الکترودياگنوز است.

اين رشته بصورت مختصر "فيزياتري" Physiatry و متخصصين اين رشته "فيزياتريست" Physiatrist نام دارند که از لغت يوناني physikos به معناي "فيزيک" و iatreia به معناي "هنر درمان" گرفته شده است. فيزياتريست از درمانهاي غير داروئي در کنار ساير درمانهاي متداول در درمان بيماريها استفاده ميکند و علاوه بر درمان بيماري در جهت رسيدن به حداکثر عملکرد بيمار و بهبود کيفيت زندگي تلاش مينمايد.

آموزش رسمي طب فيزيکي در سال 1926 توسط دکتر کولتر Dr. John Stanley Coulter در دانشگاه Northwestern آغاز شد. دکتر کولتر براي دو دهه پيشگام آموزش طب فيزيکي و توانبخشي بود. دوره هاي اوليه براي پزشکان در حال طبابت برگزار ميشد که ابتدا سه تا شش ماه بود و سپس به يکسال رسيد. دهه 1930 شاهد توسعه بيشتر طب فيزيکي بود و دکتر فرانک کروزن در سال 1936 دوره تخصصي سه ساله اين رشته را در مايو کلينيک بنياد نهاد.

در 1938 دکتر کولتر و کروزن آکادمي طب فيزيکي را بنياد نهادند. دکتر کروزن نام "فيزياتريست" را بر روي متخصصين اين رشته نهاد و اولين کتاب طب فيزيکي را در سال 1941 نوشت. دکتر کروزن بعنوان پدر طب فيزيکي معرفي مي شود.از سوي ديگر پزشک متخصص داخلي بنام دکتر راسک Howard A. Rusk, MD توانبخشي تهاجمي را معرفي نمود که در حال حاضر به طور وسيعي بکار ميرود. او بر اين نکته تکيه داشت که بيماران نبايد در دوره نقاهت غير فعال بمانند. دکتر راسک بعنوان پدر طب توانبخشي معرفي ميگردد.

در سال 1947 بورد تخصصي طب فيزيکي تصويب شد و دوسال بعد با نظر دکتر راسک، طب توانبخشي نيز به آن افزوده شد. در دهه 1950 الکتروميوگرافي نيز در کنار طب فيزيکي و توانبخشي قرار گرفت تا به تشخيص بيماريهاي نروماسکولار که عمده کار فيزياتري را تشکيل ميدهد کمک نمايد. از نظر درماني با آشنا شدن جامعه با طب فيزيکي و توانبخشي مراکز متعددي در سرتاسر آمريکا شروع به کار نمود و از دهه 1960 تحقيقات طب توانبخشي در مرکز توجه قرار گرفت و با گسترش دانش بتدريج فلوشيپهاي متعددي دراين رشته تشکيل شد که شامل طب ورزش، آسيب مغزي، توانبخشي قلبي، بيماريهاي نوروماسکولار، نوروفيزيولوژي باليني، الکتروميوگرافي، آسيب نخاع، سکته مغزي، تحقيقات توانبخشي، توانبخشي بيماريهاي اعصاب، طب درد، طب توانبخشي اطفال، درمانهاي تهاجمي و ستون فقرات است.

تاکنون رشته هاي فوق تخصصي طب آسيب نخاع(1995)، درمان درد(1998)، طب توانبخشي اطفال(1999) طب ورزشي 2005 ،طب تسکيني 2005 مورد تائيد قرار گرفته اند. اولين دوره دستياري تخصصي طب فيزيکي و توانبخشي در سال 1361 در دانشگاه علوم پزشکي شيراز راه اندازي گرديد و در سال 1371 دومين دوره دستياري در دانشگاه علوم پزشکي ارتش راه اندازي گرديد. در نهايت دانشگاه علوم پزشکي تبريز در سال 1373و دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي در سال 1375 نيز شروع به پذيرش دستيار تخصصي نمودند . در حال حاضر نيز دانشگاه علوم پزشکي اصفهان و دانشگاه علوم پزشکي بقيه ا... مجازبه پذيرش دستيارمی باشند.