تومور چیست ؟ قسمت اول

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

فرایند تکثیر سلول های بدن تحت کنترل عوامل خاصی صورت می گیرد که بهم خوردن این نظم باعث تکثیر غیر قابل کنترل سلولها در یک محیط و در نتیجه ایجاد یک توده خواهد شد که به آن اصطلاحا تومور نیز گفته میشود . اینکه چه مسائلی باعث حذف فاکتورهای کنترلی در تکثیر و ازدیاد سلولها میگردد تا حد زیادی ناشناخته می باشد اگرچه فرضیه هایی برای آن مطرح می باشد که به آنها اشاره خواهد شد .

تومور استخوانی چیست ؟
اگر سلولهای استخوان ساز بدن که به آنها استئوبلاست نیز گفته میشود شروع به تکثیر غیرعادی و غیرقابل کنترل بکنند توده استخوانی در محل ایجاد میگردد که به آن تومور استخوانی گفته میشود .امروزه موتاسیونها و یا جهش های ژنتیکی را عامل اصلی بوجود آمدن اکثر سلولهای تومورال در بدن میدانند ولی اینکه چه عامل و یا عواملی باعث این جهش ها در هسته سلولهای بدن شخص می شود خیلی مشخص نمی باشد. عوامل ارثی و محیطی مانند ویروس ها و برخی از گازها و مواد شیمیائی را موثر می دانند. بیماران برحسب محل توده و یا قابلیت دست اندازی آن به نقاط دیگر بدن از خود علائم خاص آن بیماری را نشان می دهند .

انواع تومورهای استخوانی کدامند ؟
تومورهای استخوانی می توانند اولیه و یا ثانویه باشند . تومورهای اولیه توده هایی هستند که بطور اولیه از تکثیر سلولهای استخوان ساز در محل ایجاد میگردند . اگر تومورهای غیراستخوانی با سرایت به سیستم اسکلتی آن را دچار تخریب کنند به آن تومور ثانویه استخوان گفته میشود . این نوع تومورهای ثانویه و یا تومر های متاستاتیک استخوان برخلاف نوع اولیه آن در سنین بالا دیده شده و یک نمونه بارز آن سرایت سرطان پستان به سیستم اسکلتی در خانم هایی است که قبلا به دلیل سرطان پستان درمان شده اند .
تومورهای اولیه که در این سایت منحصراً در مورد آنها بحث خواهد شد می توانند خوش خیم بوده و یا سیر بدخیمی و سرطانی داشته باشند . تومورهای اولیه خوش خیم که انواع کیست های استخوانی نیز از آن دسته می باشند بسیار شایع تر از انواع بدخیم بوده و تمایل دارند تا بصورت خودبخود بهبودی کامل پیدا کنند در مقابل تومورهای اولیه بدخیم احتیاج به درمانهای دارویی و جراحی داشته و در سیر خود تمایل دارند تا از محل ابتدایی خود جدا شده و در نقاط دیگر بدن ایجاد توده بکنند که به این قابلیت آنها متاستاز گفته میشود و اکثراً این حالت در ریه ها اتفاق می افتد . شایع ترین نوع سرطان اولیه استخوان استئوسارکوم نامیده میشود .

درمان کیست های استخوانی و انواع تومورهای خوش خیم استخوانی چیست؟
کیستهای استخوان از جمله ضایعات خوش خیم سیستم اسکلتی می باشند که بصورت نسبتاً شایع بخصوص در استخوان های بازو و ران بوجود می آیند. کلاً تومورهای خوش خیم استخوانی منجمله کیست های استخوان خوشبختانه به نسبت تومور های بدخیم استخوان بصورت شایعتری ایجاد میگردند. این ضایعات خوش خیم معمولاً علامتی نداشته و اکثراً بصورت اتفاقی کشف می شوند. در موارد نادری این ضایعات باعث ضعیف شدن استخوان و در نتیجه ایجاد شکستگی پاتولوژیک می گردند. کیست ها و تومور های خوش خیم استخوان معمولاً نیازی به درمان جراحی ندارند و در برخی موارد بخودی خود بهبودی پیدا می کنند. در موارد خاصی که تخریب استخوان توسط تومر خوش خیم شدید باشد و یا اینکه ضایعه تمایل به رشد نشان دهد بیمار نیاز به انجام عمل جراحی و تخلیه تومور و پیوند استخوان خواهد داشت. در کودکان جوانتر می توان با تزریق داروی کورتون بداخل کیست فعالیت استخوان سازی را تحریک و در نتیجه آن را درمان کرد.
تفاوت تومرهای خوش خیم و کیست های استخوانی با سرطان استخوان چیست ؟
تومورهای بدخیم سیر رشد بسیار سریعتری داشته و در مدت زمان کوتاهی هم علائم آن مانند درد و هم از نظر حجم توده خیلی سریع علامت دار می شوند مخصوصاً اگر درمانهای کمکی مانند شیمی درمانی با تاخیر شروع شود. تومور های خوش خیم و کیست ها معمولاً یا علامتی ندارند و یا اگر داشته باشند خیلی خفیف و با تاخیر طولانی می باشد. اما مهمترین تفاوت این دو نوع در آن است که انواع سرطانی قابلیت آن را دارند که از محل اولیه خود جدا شده و وارد گردش خون یا لنف شده و در مکانهای دور دست مانند ریه ها ایجاد توده های ثانویه بکنند که به این حالت اصطلاحاً متاستاز تومور گفته می شود.

تعداد مبتلایان به سرطان استخوان به چه میزان است؟
اگرچه آمار دقیقی در دست نمی باشد ولی تصور می شود که از هر یک میلیون نفر جمعیت کشور در یک سال تعداد ۱۰ مورد بیمار مبتلا به سرطان اولیه استخوان می گردند. با این حساب تعداد مبتلایان به سرطان استخوان در کشور ما سالیانه حدود ۷۰۰ نفر باشد.
سرطان استخوان در چه کسانی و در کدام قسمت از بدن شایع تر است؟
متاسفانه سرطان اولیه استخوان اکثراً در گروه سنی نوجوان و جوان و بین ۱۰ الی ۳۰ سالگی شایع می باشد. نسبت ابتلا در دختران و پسران مساوی می باشد. شایع ترین محل بروز تومور در اطراف زانو ، اطراف شانه و لگن خاصره می باشد.

علت ایجاد سرطان استخوان چیست؟
اختلالات ژنتیکی و تغییراتی که در قسمتهای خاصی از هسته سلولی صورت می گیرد باعث تبدیل پروتین های غیر فعالی بنام پروتوانکوژن به نوع فعال آن بنام انکوژنها می گردد. انکوژنها پروتین هائی را در سلول تولید می کنند که نظم کنترل شده تکثیر سلولی را تحت تاثیر قرار داده و باعث ازدیاد سلولی و تکثیر بیش از حد آنها در بدن می گردند. اینکه چه عواملی باعث این اختلالات ژنتیکی می گردند هنوز بخوبی مشخص نشده است. برخی عوامل محیطی مانند تابش اشعه های یونیزان و برخی مواد شیمیائی و همچنین برخی از ویروس ها در این امر مقصر شناخته شده اند.

نقش توارث و ژنتیک در ایجاد سرطان استخوان چیست و آیا افراد دیگر خانواده در معرض ابتلا می باشند؟
انطور که گفته شد تغییرات ژنتیکی عامل اصلی ایجاد اکثر تومرهای بدخیم سیستم اسکلتی میباشند ولی سرطان استخوان ارثی نمی باشد و این بدان معنی است که این تغییرات ژنتیکی پس از تولد در سلولها ایجاد میشود و از پدر و مادر به فرزندان منتقل نمی گردد. البته انواع بسیار نادر ارثی این بیماری هم گزارش شده است. همچنین سرطان استخوان مسری نبوده و امکان ابتلا افراد دیگر خانواده برابر با افراد دیگر جامعه می باشد و بیشتر از آنها نیست.

آیا میتوان از بروز سرطان استخوان جلوگیری کرد ؟
با توجه به اینکه علت اصلی ایجاد سرطان استخوان نا شناخته است بنظر می رسد نتوان از ابتلا به آن پیشگیری کرد ولی اجتناب از اشعه یونیزان و برخی مواد شیمیائی خاصی که در ایجاد تومر های استخوان موثر شناخته شده اند از ابتلا به سرطان استخوان جلو گیری می کند.

علائم سرطان استخوان کدام می باشد؟
درد اولین و مهمترین علامت می باشد. شروع آن خفیف می باشد که با مسکن های معمولی نیز بر طرف می گردد. با توجه به اینکه این تومور ها اکثراً در افراد جوان و فعال ایجاد می شود و در این مرحله معمولاً کوفتگی ها و ضربات حین ورزش را اشتبا هاً عامل ایجاد درد قلمداد می کنند. به تدریج بر شدت درد افزوده شده و در نهایت درد حالت مداوم و طاقت فرسائی پیدا می کند و بخصوص درد شبانه شدید می باشد و اکثراً مانع از آن می شود که بیمار بخواب برود و یا پس از خواب از شدت درد بیمار بیدار بشود. در این مرحله رشد تومور سریع بوده و به بافت نرم اطراف نیز دست اندازی می کند و ایجاد تورم در ناحیه را می کند. پس از ایجاد ورم است که خانواده ها متوجه جدیت موضوع شده و به پزشک مراجعه می کنند که در نتیجه با انجام رادیو لوژی های خاص بیماری تشخیص داده می شود.

راه های تشخیصی چه می باشند ؟ آ یا تشخیص زودرس ارزشی دارد؟
وجود درد و تورم در اندام یک فرد جوان پزشک را بر آن میدارد که با عکس برداری ساده چرخه تشخیصی بیماری را شروع کند. معمولاٌ یک رادیو گرافی ساده برای تشخیص تومر استخوانی کفایت می کند اگرچه روش های پیشرفته رادیو لوژیک جهت ارزیابی وسعت ضایعه لازم است. بیماران مبتلا به سرطان استخوان بر خلاف مبتلایان به سرطانهای احشائی و خون حال عمومی خوبی دارند و بجز موارد نادر علائمی مانند تب کاهش وزن و بی حالی در مراحل اولیه دیده نمی شود. هیچ یافته آزمایشگاهی نیز در تائید این بیماری وجود ندارد و قطعی ترین راه تشخیصی انجام نمونه برداری از تومور استخوان می باشد که این کار بایستی توسط همان پزشکی صورت گیرد که جراحی نهائی را بروی بیمار انجام خواهد داد.

درمان سرطان استخوان چیست؟
درمان سرطان استخوان نیاز به همکاری تیم های مختلف پزشکی و غیر پزشکی دارد. از بین پزشکان جراحان ارتوپدی که در جراحی تومور های ارتوپدی دوره های تکمیلی دیده اند در راس کار قرار می گیرند. در کنار آنها پزشکان متخصص خون و انکولوژی ؛ متخصصان پرتو درمانی؛ رادیو لوژیست ها و پاتولوژیست ها قرار می گیرند. علاوه بر گروه پزشکی ؛ مددکاران اجتماعی ؛ متخصصان ساخت ارتوز و پروتز ؛ روان شناسان و فیزیوتراپیست ها نقش مهمی در تکمیل تیم درمانی دارند. بیمار مبتلا به سرطان استخوان نیاز به انجام شیمی درمانی قبل و بعد از عمل و گاهاً انجام رادیو تراپی خواهد داشت. هدف از انجام جراحی خارج کردن ضایعه تومورال بطور کامل و با حاشیه مطمئن از بدن بیمار می باشد.

نقش شیمی درمانی و پرتودرمانی در درمان تومورهای بدخیم استخوان چیست؟
منظور از شیمی درمانی استفاده از داروهای شیمیائی جهت سرکوب سلول های سرطانی است که در نتیجه نه تنها حجم تومور در اندام کاهش یافته و جراح با سهولت بیشتری آن را خارج می کند؛ بلکه شیمی درمانی به از بین رفتن کانونهای متاستاتیک کمک و از تشکیل متاستاز های جدید جلوگیری می کند. استفاده از روش های شیمی درمانی جدید و موثر تحولی را در سالهای اخیر در درمان تومور های سرطانی ایجاد کرده است و در نتیجه میزان شانس زندگی در این بیماران را تا چند برابر بیشتر کرده است. البته این دارو های شیمیائی عوارض نا خوشایندی مانند بی حالی و ضعف مفرط؛ حالت تهوع و استفراغ ؛ ریزش مو و دیگر عوارض خونی و گاهاً قلبی را در بر دارد که خوشبختانه اکثر آنها موقت بوده و بیمار پس از شیمی درمانی به حال طبیعی خود باز میگردد.

از بین سرطان های اولیه استخوان ؛ استئو سارکوم و سارکوم یوئینگ نسبت به دارو های شیمی درمانی حساس تر می باشند. در رادیوتراپی یا پرتو درمانی اشعه هائی با طول موج های مختلف به ناحیه تومورال تابانیده می شود و در نتیجه سعی به کنترل تکثیر بی رویه آنها می گردد. برخی از سرطانهای استخوانی مانند سارکوم یووینگ نسبت به پرتو درمانی بسیار حساس بوده و حتی در نواحی از بدن که از نظر جراحی غیر قابل دسترسی می باشند از پرتو درمانی جهت درمان لوکال و موضعی تومر استفاده می شود. عوارض کوتاه مدت رادیوتراپی محدود به تغییرات حاصل از سوختگی در پوست و سختی آن و بافت زیرین و بی حالی و حالت تهوع می باشد. در مان همزمان پرتو درمانی و عمل جراحی خطر باز شدن زخم ناحیه عمل و ایجاد عفونت های عمقی را افزایش می دهد و همچنین پرتودرمانی در دراز مدت احتمال ایجاد تومور های بدخیم دیگر در آن ناحیه را بالاتر می برد. براکی تراپی نوعی از پرتودرمانی است که در آن ماده رادیاکتیو توسط کانولهائی که با عمل جراحی در بستر تومور و پس از برداشتن آن توسط جراح کاشته می شود تابانیده می شود در نتیجه تاثیر آن به مراتب بیشتر از پرتودرمانی های معمول می باشد.

ادامه دارد ...