دردهای ناحیه صورت و مفصل فک ـ قسمت دوم

دکتر محمدحسن سمندری [ متخصص جراحی فک و صورت و زیبائی ]آدرس وب سایت : www.drsamandari.ir
آدرس مطب : اصفهان خیابان فیض خیابان رحیم ارباب جنب مرکز درمانی روزبه ساختمان آریا طبقه اول تلفن مطب : 36642982 - 031

در قسمت اول این نوشتار به علت ایجاد دردهای ناحیه فک اشاره کردم در قسمت دوم به انواع دردها در فک میپردازم :
هماگونه که گفته شده مشکلات فک زمانی به وجود می آید که میزان فشار یا حرکات فک از حد تحمل آن بیشتر شود. در این حالت اولین اتفاقی که می افتد شل شدن کپسول مفصلی است که به دنبال آن دیسک مفصل نیز شل میشود .

این اتفاق در 20 ـ 30 % مردم وجود دارد و نشانه آن صدای تق تق جلوی گوش موقع حرف زدن یا مخصوصا خوردن غذای سفت است . گاهی میزان صدا به حدی زیاد است که حتی اطرافیان هم این صدا را می شنوند . در این مرحله اگر بیمار درد نداشته باشد و حرکات فک محدود نشده باشد نیازی به درمان نیست ولی بیمار باید از ضعیف بودن مفصل فک آگاهی داشته باشد و از انجام کارهایی که فشار بیش از حد تحمل به فک وارد میکند (مانند گاز زدن لقمه ، جویدن غذای سفت ، بازکردن زیاد دهان ، صحبت کردن زیاد ، کارها و ورزش های سنگین ، جویدن آدامس ... ) خودداری کند تا از پیشرفت مشکل فک جلوگیری شود .

اگر در این مرحله بیمار نتواند فشارهای وارد به فک خود را کم کند یا در افرادی که عادتهای مخرب فک مانند استراس زیاد و یا فشار دادن و سائیدن فک روی هم و یا عوامل دیگر که توضیح داده شد را داشته باشند به تدریج شلی کپسول مفصل و حرکت دیسک مفصلی بیشتر شده و صدای مفصل بیشتر شده و صدای مفصل بیشتر میشود که حتی موقع باز و بسته کردن عادی دهان یا خوردن غذای نرم و معمولی نیز صدا شنیده میشود.

در این حالت بیمار باید علاوه بر کم کردن فشار روی فک به میزان زیاد (خوردن غذای نرم و کم صحبت کردن و محدود کردن باز و بسته شدن دهان ) به درمان مشکلات دیگر مانند استرس و ضعف اعصاب و برطرف کرن عادتهای مخرب یا اصلاح مشکلات دندان و فک نیز بپردازد تا از پیشرفت مشکل فک جلوگیری شود . لازم است گفته شود که از این مرحله به بعد درمان بیمار فقط جلوی پیشرفت بیماری را میگیرد و ممکن است باعث بهبودی بیمار نشود .

اگر در این مرحله بیمار اقدامی برای درمان خود نکند یا درمانهای انجام شده به هر دلیل موثر واقع نشود بیماری وارد مرحله بعد میشود که تقریبا غیرقابل برگشت بوده و درمانهای طولانی و مشکل دارد . در این مرحله کم کم صدای مفصل کم میشود ولی همراه با آن میزان باز شدن دهان همراه با درد است . این حالت به دلیل تغییر شکل دیسک مفصل است که به تدریج مچاله شده و در جلوی فک جمع میشود که علاوه بر جلوگیری از مفصل فک به دلیل فشار زیاد روی آن سبب ایجاد درد هم میشود .

همچنین در اغلب بیماران در این مرحله دردهای عضلات جونده هم شروع میشود که علامت آن ایجاد درد خود به خود یا حین حرکات فک و غذا خوردن در کنار سر که به پشت چشم هم کشیده میشود ، درد داخل سوراخ گوش ، درد کنار فک که به دندانهای فک بالا و پایین در امتداد دندانهای آسیا کشیده میشود ـ درد زیر فک و کنار حلق ـ درد گردن که به شانه و پشت کشیده میشود است .گاهی این دردها با درد قلبی یا دیسک گردن یا درد گوش اشتباه گرفته میشود . البته برای اطمینان از وجود نداشتن این مشکلات بیمار باید توسط متخصصین مربوطه معاینه شود .

در این مرحله علاوه بر رعایت شدید کم کردن فشار روی فک (غذا خوردن ، صحبت کردن و ...) درمان بیمار شامل فیزیوتراپی ـ استفاده از اسپینت داخل دهانی ـ درمان مشکلات جانبی (استرس ، مشاوره ، درمانهای دارویی) و همچنین برطرف کردن مشکلات فک و دندانها می باشد .بنابر تشخیص پزشک معالج درمان جراحی مفصل (مانند شستشوی مفصل یا درمان های جراحی دیگر مفصل ) نیز ممکن است لازم شود .

اگر بیمار نتواند مشکلاتی که باعث پیشرفت بیماری شده (مانند بیماریها یا استرس و مشکلات اعصاب) را درمان نماید یا درمانهای توصیه شده فک و دندانها را انجام ندهد یا درمانهای انجام شده پاسخ لازم را ندهد بیماری وارد مرحله آخر میشود . در این حالت دردهای شدید و مداوم ماهیچه های فک ( ماهیچه های جونده اصلی و فرعی ) در یک یا دو طرف صورت بوجود می آید که به درمان دارویی جواب نمیدهد . درد مفصل که در جلو و داخل گوش احساس می شود دائمی و شدید است و بیمار تقریبا نمیتواند دهانش را باز کند و فک قفل میشود .

خواب بیمار هم به دلیل درد به هم میخورد و آشفته میشود البته خواب آشفته که به دلیل مشکلات اعصاب و استرس است نیز میتواند باعث شروع یا بدتر شدن مشکلات یا درد فک و ماهیچه ها شود . این بیماران فعالیت های کاری و خانوادگی شان هم دچار تاثیر شده و تقریبا از کار افتاده میشوند . درمان این بیماران به سختی امکان پذیر است . اولین و مهمترین قسمت درمان آنها کاهش استرس و اضطراب و درمان مشکلات روحی ـ روانی آنها میباشد .

این بیماران باید به طور مشترک با متخصص اعصاب و روان ـ روانشناس ، مشاوران (خانوادگی ـ شغلی ـ تحصیلی و... ) معاینه و تحت درمان قرار گیرند . پس از کنترل مشکلات اولیه ، درمانهای مربوط به مفصل و ماهیچه های فک شروع شود که علاوه بر درمانهای گفته شده در مراحل قبلی انواع درمانهای جراحی و غیر جراحی مفصل فک را نیز شامل میشود .

همان گونه که در ابتدای این نوشتار گفته شد ، هدف از درمان اینگونه بیماران کنترل بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن است و ممکن است هیچگاه بهبودی کامل به دست نیاید . درمان موفق این بیماران شامل از بین رفتن درد (خودبخود یا حین استفاده از فک) و توانایی بیمار در انجام حرکات فک بدون درد در حد قابل قبول می باشد .

نکته مهم و پایانی این نوشتار این است :
بیماران و افراد عادی باید علائم مشکلات فک را بشناسند تا از ایجاد یا پیشرفت آن بتوانند جلوگیری کنند . این بیماری نیزمانند بقیه بیماریها قابل پیشگیری است و جلوگیری از پیشرفت آن بسیار مهم است چون با پیشرفت بیماری ، بازگرداندن بیمار به مرحله قبل تقریبا غیرممکن است .