قاعده جمجمه کجاست؟
قاعده جمجمه پایین ترین بخش جمجمه میباشد که قسمتهای بسیار مهمی از مغز و ساقه مغز روی آن قرار میگیرند. دوازده جفت اعصاب جمجمه ای ، نخاع و بویژه رگهای اصلی خونرسانی مغز از قاعده جمجمه وارد مغز میشوند. کوچکترین ضربه ، دستکاری و یا تومور این ناحیه بسادگی موجب مرگ یا فلج همیشگی میگردد.این بخش از جمجمه روی حدقه چشم ، بینی ، سینوسها و گوش میانی و داخلی استقرار یافته است. بعلت وجود این همسایگی است که گاهی بیماریهای بینی و سینوس موجب درگیری قاعده جمجمه و برعکس میشود. جالب است بدانید که مصریان باستان ، مغز مومیایی را از داخل بینی و با سوراخ کردن سقف آن خارج میکردند.
جراحی قاعده جمجمه
دسترسی به قاعده جمجمه در موارد نیاز به جراحی ، بسیار سخت و خطرناک میباشد. بعنوان مثال انواعی از تومورهای مغز این ناحیه را درگیر میکنند. در بسیاری ازموارد رسیدن به این تومورها نیازمند کنار زدن و جابجا کردن بافت مغز و رشته های اعصاب است که میتواند صدمات شدیدی به بیمار وارد و حتی موجب مرگ شود. بعلت ریسک بالای جراحی و دستکاری ناحیه ، تا سالهای طولانی با وجود گسترش درجراحی بخشهای مختلف بدن ، این قسمت جز ناشناخته ترین و غیرقابل دسترسترین بخشها در آناتومی انسان در نظر گرفته میشد.
در سالهای اخیر برای حل این مشکل روشهای متعددی پیشنهاد شده است. از جمله دسترسی و جراحی ساختارهای مغز بدون عبور و دستکاری خود مغز. برای این منظور با گذر از مسیرهای خاصی از داخل بینی ، سینوسها یا گوش میانی و داخلی میتوان به عناصر حیاتی در قاعده جمجمه با حداقل عوارض برای بیمار دست یافت. این جراحی نیازمند کار گروهی بوده وجراحانی از چند رشته مانند جراحان مغز و گوش و حلق و بینی در کنار هم اقدام به انجام آن میکنند. این جراحی نیازمند سطح بالایی از دانش و تجربه و همینطور وسایل و فن آوری پیشرفته میباشد.
یکی از مهمترین نوآوریها که کمک شایانی به پیشرفت این جراحی نموده است بکارگیری اندوسکوپ و ورود به کف مغز با ورود ازطریق بینی یا سینوسهامیباشد. در این روش جراح گوش وحلق وبینی که آشنایی کافی با آناتومی قاعده جمجمه داشته و تجربه کامل جهت کار کردن با وسایل بسیار ظریف جراحی در فضای بسیار محدود و تنگ در میان رشته های اعصاب ، رگهای مهم و عصب چشم را دارد ، فضا ی مناسب را باز وسپس جراح مغز که باید مهارت این نوع خاص از جراحی را داشته باشد، تومور یا ضایعه را از میان مغز خارج و دوباره جراح گوش و حلق و بینی برای جلوگیری از عفونت مغز، با استفاده از مواد مصنوعی یا طبیعی فضای بین مغز و بینی را میبندد.
فن آوریهای روز دنیا ازجمله دستگاه ناوبری حین عمل ، که خوشبختانه بتازگی در کشورمان هم ساخته شده، در جهت توسعه جراحی قاعده جمجمه بویژه کاهش عوارض و مشکلات بیماران نقش دارد. بهرحال امروزه جراحی قاعده جمجمه بعنوان یک زیر شاخه فوق تخصصی بسرعت در حال پیشرفت و گسترش است و جراحان ایرانی همگام با جراحان دیگر کشورها در این مهم نقش دارند و بی تردید نام استاد دکتر سمیعی که از پیشروان این رشته محسوب میشود ، میدرخشد. چند مورد از کاربردهای جراحی قاعده جمجمه را مرور میکنیم:
جراحی تومورهای هیپوفیز و نواحی مجاور
بخش عمده ای از تومورهای هیپوفیز امروزه از داخل بینی تحت جراحی قرار میگیرند. در این روش نیاز به برش و باز کردن جمجمه از بالا نیست و عوارض کمتری برای بیمار دارد.
بستن نشت مایع مغزی-نخاعی
فضای مابین بینی و مغز باید جدا از هم باشد در غیر اینصورت خطر مننژیت و عفونت مغز وجود دارد. علامت عمده در این بیماران آبریزش یکطرفه از بینی است که نشاندهنده نشت مایع مغزی است. در این بیماران از داخل بینی محل نشت مشخص و با استفاده از استخوان ، غضروف ، مخاط بینی ، چسب بافتی یا مواد دیگر ، سوراخ بسته میشود.
جراحی حفره چشم
با استفاده از تکنیکهای اندوسکوپیک میتوان با عبور از بینی و سینوسها و بدون انجام برش نسبت به انجام برخی جراحیهای حفره چشم مانند جراحی کیسه اشکی، جراحی دکمپرسیون اربیت برای اصلاح بیرون زدگی چشم ناشی از پرکاری تیرویید و همینطور دکمپرسیون عصب اپتیک در موارد تومورهای کانال عصب و یا از دست رفتن بینایی پس از ضربه بسته جمجمه ،اقدام کرد.