مواد غذایی مفید برای قدرت مغز و زمان امتحانات

شهزاد محمدیان [ متخصص تغذیه ورزشی از استرالیا ]آدرس وب سایت : www.armitaclinic.ir
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم تلفن مطب : 22366770 - 021

یکی از عوامل موثر بر هوش و موفقیت تحصیلی، عوامل تغذیه ای هستند. مغز نیز همانند سایر اعضاء بدن به غذا و انرژی نیاز دارد. نزدیک به پنجاه درصد انرژی مصرفی کودکان و نوجوانان مورد استفاده مغز ایشان قرار می گیرد؛ در زمان فعالیت های فکری مانند زمان امتحانات و ... این مقدار باز هم افزایش می یابد.

برای افزایش قدرت مغز، باید از مصرف مواد غذایی محرک سیستم اعصاب و مواد حاوی کافئین مانند قهوه، چای، نوشابه های گازدار و برخی میان وعده های غذایی حاوی این مواد خودداری نمود.علاوه بر مواد غذایی، عوامل محیطی نیز بر قدرت مغز تاثیر به سزایی دارند به عنوان مثال آلومینیوم با کاهش حافظه ارتباط دارد بنابراین در طبخ غذا از ظروف آلومینیومی استفاده نکنید؛ اسپری های خوشبو کننده ضد عرق حاوی مقادیر قابل توجهی آلومینیوم هستند و کودکان و نوجوانان نباید در معرض آن قرار گیرند.

لسیتین
مطالعات انجام شده از سال 1970 میلادی به بعد نشان داده که برخی از مواد مغذی نقش اساسی در تحریک قدرت مغز دارند و اساسی ترین ماده مغذی در این رابطه، لسیتین است که حاوی فسفا تیدیل کولین بوده و باعث انتقال امواج عصبی از یک سلول به سلول دیگر می شود. منابع غذایی طبیعی حاوی لسیتین عبارتند از مغزها (آجیل آلات) ، گندم با سبوس، زرده تخم مرغ، ذرت، جگر، سویا و روغن های گیاهی.

کولین و لسیتین دو عامل غذایی دارای نقش حیاتی برای فعالیت فکری هستند زیرا این دو به استیل کولین تبدیل می شوند که مهم ترین واسطه شیمیایی موثر در حافظه و فعالیت سلول های مغزی می باشد و بدون مقادیر کافی آن، قدرت فعالیت مغز و قدرت حافظه کاهش می یابد.فسفا تیدیل کولین برای افزایش هوش و حافظه از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد زیرا:

1- یک جزء اصلی سازنده سلول های مغزی است.
2- مغز قادر است از کولین حاصل از فسفا تیدیل کولین، برای ساختن استیل کولین استفاده نماید.
در افراد سالم نزدیک به 30 درصد وزن خشک مغز را لسیتین تشکیل می دهد که غلاف رشته های عصبی را تغذیه کرده و پیشتاز تشکیل استیل کولین نیز می باشد.

کولین و حافظه:
نگه داری موضوعات مختلف در حافظه، نوعی واکنش در سطح سلول است. پیام های مختلف توسط واسطه های شیمیایی از یک سلول به سلول دیگر منتقل می شوند. استیل کولین مهم ترین واسطه شیمیایی در این مورد است. با گذشت عمر و افزایش سن، تغییرات متعددی باعث کاهش حافظه می شوند و به طور عمده فعالیت آنزیم های تولید کننده استیل کولین کاهش می یابد و گاهی فعالیت آنزیم تخریب کننده استیل کولین یعنی استیل کولین استراز نیز افزایش می یابد.

همچنین وسعت گیرنده های عصبی و توانایی دریافت و خواندن پیام های عصبی کاهش می یابد، از سوی دیگر رادیکال های آزاد باعث تخریب ساختمان های حساس سلول های مغزی و رشته های آن یعنی دندریت می شود.به طور خلاصه با افزایش سن، از یک سو تولید استیل کولین کمتر و از سوی دیگر میزان تخریب آن افزایش می یابد، بنابراین با مصرف منابع غذایی حاوی کولین تا حدی می توان کمبود واسطه شیمیایی استیل کولین را جبران نمود و با کاهش حافظه مقابله کرد.

دی متیل آمینو اتانول( DMAE) باعث تغییر میزان استیل کولین و بهبودی خلق و خو، افزایش حافظه، قدرت یادگیری و افزایش طول عمر می گردد. این ماده باعث تحریک تولید کولین می شود که باز در ساختن استیل کولین لازم است.

منابع غذایی مفید برای فعالیت مغز و اعصاب
- کولین و لسیتین: مقدار کولین آزادموجود در مواد غذایی بسیار کم است، بیشترین میزان آن در رژیم غذایی به صورت لسیتین است که به میزان زیادی در روغن حاصل از دانه های روغنی مانند سویا، آفتابگردان و ... یافت می شود.
- روغن سویا حاوی 2 درصد لسیتین است. لسیتین موجود درروغن سویا حاوی اسید های چرب اساسی امگا 3 و 6 می باشد ( 57 درصد امگا 6 و 9 درصد امگا 3) در حالی که بسیاری روغن های حاصل از دانه های روغنی دیگر، فقط حاوی امگا 6 هستند.

- از آنجا که اسید چرب امگا 3 زود فاسد می شود، برخی کارخانجات، میزان آن را در روغن سویا از 9 درصد به 3 درصد می رسانند که باعث کاهش ارزش این روغن می گردد.
- سایر مواد غذایی سرشار از کولین و لسیتین عبارتند از : لوبیای سویا، تخم مرغ، جگر، مخمر، بادام زمینی، نخود و انواع لوبیا.
- سبزیجات دارای برگ سبز تیره، گل کلم و کلم نیز به میزان کمتری دارای این مواد هستند.
- دی متیل آمینواتانول در ماهی ساردین و ماهی کولین .جود دارد.

- فسفر و سولفور: این دو عنصر با یکدیگر فعالیت می کنند تا لسیتین در بدن ساخته شود.
- مواد غذایی حاوی ویتامین سی در افزایش قوای مغزی و هوشیاری، کاهش اضطراب و بهبودی کم خوابی تاثیر دارند.در بین اعضاء مختلف بدن، دستگاه اعصاب مرکزی( مغز و نخاع) بیشترین میزان چربی را دارا بوده و بیشتر حاوی چربی های غیر اشباع هستند، به همین دلیل سلول های دستگاه اعصاب مرکزی بیش از سایر اعضاء به آسیب ناشی از رادیکال های آزاد حساس هستند، برای محافظت سلول های عصبی مغز و نخاع، غلظت ویتامین موجود در مایع مغزی نخاعی صد برابر بیش از سایر مایعات بدن است تا مانع آسیب این سلول های حساس شود. پژوهش های مختلف نشان داده اند که مصرف کافی منابع غذایی حاوی ویتامین می تواند با افزایش بهره هوشی ارتباط داشته باشد.

مطالعات دکتر Linus Pauling ( که تنها فردی است که تا کنون دوبار موفق به دریافت جایزه نوبل شده است) نشان داده که با افزایش مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین سی ، میزان سلامتی فکری و همچنین سلامتی جسمی جامعه به میزان 10 درصد افزایش می یابد، البته میزان تاثیر ویتامین سی در سلامتی افراد یکسان نیست و میانگین افزایش سلامتی در جامعه به میزان مذکور بوده است.

- بسیاری از گیاهان اثرات مثبتی بر هوش، حافظه و قدرت یادگیری دارند البته میزان مواد موثر موجود در گیاهان با یکدیگر متفاوت است و بستگی به عوامل متعددی از قبیل شرایط خاکی که گیاه در آن پرورش یافته، شرایط آب و هوا، فصل برداشت گیاه و... دارد.