آزواسپرمی چیست ؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

آزواسپرمی (Azoospermia) در پزشکي به مواردي اطلاق مي شود که در آن مايع مني مرد فاقد اسپرم يا به عبارت ديگر تعداد اسپرمها در آزمايش، صفر باشد. یک درصد کل مردان و ده درصد مردان نابارور مبتلا به آزواسپرمی هستند. در بسياري از اين مردان هيچ علامت قابل تشخيصي در ظاهر مايع مني ديده نميشود، به عبارت ديگر حجم و شكل مايع مني طبيعي ميباشد. اكثريت اين مردان داراي ميل جنسي و عملکرد جنسي طبيعي هستند و فقط مشکل باروري دارند.تشخيص اين وضعيت فقط با آزمايش ميکروسکوپيک مايع مني ميسر بوده و حداقل بايد در دو آزمايش به فاصله 4 هفته از يكديگر آزواسپرمي تائيد شود. نكته حائز اهميت اين است كه در بعضي از موارد اگر مايع مني سانتريفوژ شود (يك وسيله آزمايشگاهی) و رسوب حاصل از سانتريفوژ آزمايش گردد، اسپرم يافت خواهد شد که بايستي با آزواسپرمي افتراق داده شود چرا كه در اين گروه ميتوان از اين اسپرمها جهت لقاح خارج از رحم سود برد.

انواع آزواسپرمي :
آزواسپرمي قبل از بیضه (Pretesticular azoospermia) :
توليد اسپرم دربیضه ها تحت كنترل و تحريك مراكز بالاتر در مغز ميباشد. در قسمتي از مغز به نام هيپوفيز، هورموني به نام FSHترشح شده و تولید اسپرم را كنترل ميكند. اگر بنا به هر دلیلی غده هیپوفیز هورمون FSHترشح نکند، فرد مبتلا به کاهش تعداد اسپرم و در مواردی مبتلا به آزواسپرمی خواهد شد. اين بيماران را ميتوان با تجويز هورمونهاي لازم، درمان كرد. اين نوع آزواسپرمي شايع نبوده و فقط ٢٪كل موارد آزواسپرم را شامل ميشود.

آزواسپرمي بیضه ای(Testicular azoospermia):
در اين بيماران بيضه ها معمولا غيرطبيعي بوده يا كوچكند و گاه حتي وجود ندارند. از علل آن ميتوان به بيضه نزول نيافته، سابقه بيماريهاي عفوني از قبيل اوريون، مشكلات ژنتيك و .... اشاره كرد. در برخي موارد بدنبال شيمي درماني، راديوتراپي و .... نيز آزواسپرمي ديده ميشود.آزواسپرمي با علل بيضه اي، شايعترين شكل آزواسپرمي بوده و گاه به عنوان آزواسپرمي غيرانسدادي نيز خوانده ميشود. تا سالهاي اخير درمان خاصي براي اين قبيل مردان وجود نداشت و تنها راه درمان استفاده از اسپرم يا جنين اهدايي و يا فرزندخواندگي بود. اما در سالهاي اخير روشهاي جراحي هاي ميكروسكوپيك در درمان اين مردان استفاده ميشود كه در ادامه بدان خواهيم پرداخت.

آزواسپرمي بعد بیضه ای (Posttesticular azoospermia) :
در اين بيماران اسپرم در بیضه تولید شده اما انسداد در راههاي خروج آن از بيضه و وارد شدن به مايع مني مانع از وجود اسپرم در مايع مني خواهد شد. اين قبيل آزواسپرمي در مرداني كه وازكتومي كرده اند ديده ميشود. از علل ديگر آن انسداد مادرزادي در مسير خروج اسپرم ميباشد. با توجه به اينكه در اين مردان اسپرم به تعداد مناسب ساخته ميشود لذا ميتوان بدنبال نمونه برداری از بیضه، از اسپرمها جهت لقاح خارج از رحمي استفاده كرد. در موارد وازكتومي يا مواردي كه در اثــر جراحـيهاي قـبلي، مجـــاري انــزالي بسته شـــده میتوان با جراحي ترميمي اقدام به بازكردن مسير نمود.

آزواسپرمي غير انسدادي :
بررسي آزواسپرمي غير انسدادي :
بیماران مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی بطور تیپیک دارای بیضه های کوچک هستند هرچند در بسیاری موارد بیمار ظاهر نرمال داشته، بیضه در معاینه کاملا طبیعی بوده و حجم و شکل مایع منی نیز نرمال است. انجام آزمایشات هورمونی اساس اقدامات تشخیصی است. این بیماران نیاز به بررسی های هورمونی اختصاصی دارند. از خصوصیات هورمونی مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی بالا بودن میزان هورمون FSHاست.قبل از هر اقدام درمانی، ابتدا باید مشکلات قابل اصلاح در این بیماران مثل واریکوسل و اختلالات هورمونی اصلاح شوند و بیمار از مواجه با مواد سمی مثل سیگار پرهیز کند. علاوه بر آزمایشات هورمونی، ارزیابی ژنتیکی و کروموزوم Yنیز لازم است.

بررسیهای ژنتیکی
در مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی میزان اختلالات ژنتیکی نسبت به افراد عادی بیشتر است. هر بیماریکه مبتلا به آزواسپرمی است باید آزمایش کاریوتایپ و کروموزوم Yرا انجام دهد. هفده درصد مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی دارای اختلالات ژنتیکی می باشند.

آزمایش کروموزوم Y(ارزیابی AZF) :
به کروموزوم Yمروموزوم مردانگی هم میگویند. هر کروموزوم دارای دو بازوی کوتاه و بلند می باشد. قسمت انتهائی بازوی بلند کروموزوم Yدارای چندین ژن است که فقدان آنها میتواند سبب آزواسپرمی شود. یکی از این ژنها AZF نام دارد. اختلال این ناحیه از ژن سبب آزواسپرمی می شود.