نقش اسید آمینه شاخه دار در تغذیه ورزشکاران

شهزاد محمدیان [ متخصص تغذیه ورزشی از استرالیا ]آدرس وب سایت : www.armitaclinic.ir
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم تلفن مطب : 22366770 - 021

اسیدهای آمینه شاخه دار تولید پروتئین ها را فعال می کنند و بدین ترتیب قادرند اعمال مفیدی را برای بدن انجام دهند. دادن این اسیدهای آمینه به ورزشکارانی که فعالیت قدرتی انجام می دهند، موجب تولید پروتئین های جدید می شوند. مثلا در ورزشکاران ماراتن که در وضعیت کاتابولیسمی قرار می گیرند، دریافت اسیدهای آمینه شاخه دار موجب تسریع در عمل بازسازی بافت های آسیب دیده می شود، در ارتفاعات برای کوهنوردان این عمل فوق العاده مفید است. کاربرد دیگر آنها وقتی است که به عنوان یک اسید آمینه غیرضروری که جایگاه مهمی در سوخت و ساز و یا تقویت سیستم ایمنی بدن دارد، در خون کاهش می یابد. یکی از این اسیدهای آمینه گلوتامین است.
در مطالعات متعددی خاطر نشان شده است که هنگام فعالیت طولانی مدت یا در شرایط تمرین فوق العاده زیاد و خستگی مزمن، میزان این اسید آمینه غیرضروری در بدن کاهش می یابد. در چنین شرایطی مسیرهای متابولیکی تولید مقدار کافی این اسید آمینه را تأمین نمی کند. پیشنهاد شده که از کاهش سطح اسیدهای آمینه شاخه دار در خون جلوگیری می شود تا بدین ترتیب فعالیت محافظتی گلبولهای سفید تضمین گردد. دریافت تمام اسیدهای آمینه شاخه دار و گلوتامین دارای اثر بیش تری است تا مصرف تنهای آنها. درحقیقت وقتی با دادن مکمل، گلوتامین مورد نیاز تأمین می شود، موجب حفاظت از جدار روده شده و بدین ترتیب از عبور بعضی از میکروبها از جدار روده جلوگیری می نماید.

همچنین اسیدهای آمینه شاخه دار، گلبول سفید را تقویت می کند. دریافت گلوتامین به تنهایی موجب کاهش خطر عفونت ها در یک ماراتن می شود. دریافت گلوتامین پیش از یک فعالیت طولانی مدت موجب افزایش توان عضلات در خنثی کردن ترکیبات اسیدی حاصل از فعالیت می گردد. به این توانایی گلوتامین (قدرت تامیونی) گفته می شود. این نقش گلوتامین در ورزشهای نیمه سنگین برای مثال در ورزشهایی که قدرت و سرعت باهم لازم است (مثل اسکی استقامت و دوچرخه سواری) فوق العاده جالب توجه است. اثر مفید دیگر آن جلوگیری از تغییرات هورمونی مضر است که هنگام فعالیت بدنی شدید ایجاد می شود و موجب تحلیل شدید عضلات می گردد، این اختلال در اثر کاهش نسبت هورمون تستسترون به کورتیزول می باشد.

آیا مقدار دریافت اسیدهای آمینه شاخه دار مهم است ؟
معمولا ورزشکاران علاقمند به اثر کیفی آنها هستند تا مقدار دریافت مقدار پیشنهاد شده خیلی کم و در حدود 10-3 گرم به صورت مکمل در روز توصیه شده است دریافت این مقدار روی ورزشکاران اثر مثبت داشته است. در دوران تمرینات مهم، سنگین و طولانی، ترکیب پروتئین ایده آل مورد نیاز تغییر می کند؛ منظور این نیست که فقط اوآلبومین کفایت این تغییر نیاز را می کند، بلکه مخلوط اوآلبومین و اسیدهای آمینه شاخه دار می تواند پاسخگوی این نیاز باشد. چنین پروتئینی در غذای ما وجود ندارد پس باید به صورت مکمل تأمین گردد.

زمان مصرف اسیدهای آمینه شاخه دار :
مصرف اسیدهای آمینه شاخه دار باید در دوران تمرینات شروع شود تا از مزایای آن در مسابقه بهره مند شویم. دریافت نا آگاهانه آن ها مفید نیست، بنابراین برای مصرف آنها باید یک هدف کلی و یک برنامه دقیق با اهداف مشخص داشته باشیم. اگر یک دیدگاه عمیق داشته باشیم پی می بریم که در شرایط خاصی نیاز به دریافت مکمل اسیدهای آمینه شاخه دار وجود دارد که عبارتند از :
- دریافت روزانه ، از دو هفته پیش از شروع یک ماراتن
- یک دوره بعد از ایجاد ضایعات عضلانی به منظور پیشگیری از کاتابولیسم توده عضلانی
- در طول دوره عضله سازی ، بعد از هر تمرین و فردای روز تمرین
- دریافت روزانه ، در زمانی که مسابقات در چند مرحله انجام می شود و یا هنگام کوهنوردی
- به منظور بازپروری بعد از یک دوره مسابقات طولانی و به منظور پیشگیری از اختلال در سیستم ایمنی
- به منظ.ر بازپروری در 48-24 ساعت بعد از یک دوره مسابقه ، چون در این دوره کاتابولیسم حداکثر است. با تأثیر بر عوامل اصلی کاتابولیسم و محدود کردن تجمع ترکیبات ازتی ناشی از متابولیسم (اوره، آمونیوم، اسید اوریک و...) با مصرف این اسیدهای آمینه بارپروری تسریع می شود.
در رژیم های غذایی کاهش وزن، افزودن مکملهای این اسیدهای آمینه مفید است، وقتی دریافت این اسیدهای آمینه به طور مقایسه ای با یک رژیم غذایی غنی از پروتئین ، کم کالری (25% انرژی از پروتئین) و رژیم کم کالری غنی تز کربوهیدرات ها و رژیم غذایی کم کالری فقیر از نظر پروتئین که دارای اسید آمینه شاخه دار است مقایسه می شود، ثابت می شود که رژیم غذایی فقیر از نظر کالری و دارای اسید آمینه شاخه دار، موجب از بین رفتن بیشتر بافت چربی می شود و نیز موجب حفظ قدرت بدنی ورزشکار می گردد.