یادآوری خواب و رویا

دکتر سید سلمان فاطمی [ متخصص داخلی مغز و اعصاب ]آدرس وب سایت : www.dr-salmanfatemi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول تلفن مطب : 32223328 - 031

چرا برخی روياها را بیشتر از دیگران به یاد می آورند ؟
خواب هر فرد به دو بخش خواب آرام و خواب نسبتا پر تنش و فعال تقسیم میشود که این دو قسمت، بارها طی یک خواب تکرار میشوند .در خواب آرام یا (nonrapid eye movememt)(NREM) تنفس و حركات چشم و فعالیت مغزی آرام است . بر عکس، در قسمت (rapid eye movement )(REM، تنفس تندتر ميشود و چشمها دائما به چپ و راست می روند و فعالیت مغز هم بیشتر می شود .بیشتر، دیدن رویا در این مرحله اتفاق می افتد و اگر کسی در این مرحله ،از خواب بلند شود ، رویای خود را بهتر به یاد می آورد.در ابتدای خواب با افزایش هورمونی به نام سروتونین، افراد وارد فاز (Nonrem) میشوند بعدا افزايش ترشح استیل کولين در پونز منجر به فاز (REM) میشود . باز ترشح سروتونين و نورادرنالين باعث ورود به فاز نان رم میشود .

این حالت به صورت چرخه ای طی خواب تکرار میشود .ترشح استیل کولين در پونز در فاز (REM) به تالاموس و از آنجا به کورتکسهاي پريتال ، فرونتال و پشت مغز میرود و در حقیقت ، رویا از این قسمتهای مغز منشأ می گیرد .در آسیبهای قسمت جلویی مغز ، با آنکه فازهای رم و نان رم خواب باقی میماند ولی فرد قادر به دیدن رویا نیست .در آسیبهای ساقه مغز ، فازهای رم و نان رم مختل میشود ولی نکته جالب آن است که دیدن رویا باقی میماند . پس در حقیقت شکل گیری رویا مربوط به ساقه مغز نیست بلکه در کورتکس مغزی انجام میشود .در لوب فرونتال یا جلویی مغز ، وجود دوپامين باعث انتقال پیامها به قسمتهای بالاتر میشود و وجود این ماده باعث افزایش میزان رویا میشود.

در هنگام تجربه ی رویای شفاف(رویای قابل درک و یادآوری) لوبهای آهیانه و پیشانی مغز با افزایش فعالیت مواجهند.و نکته جالب توجه برعکس شدن جریان امواج در مغز است . در حالت طبیعی و در پی یک توجه بینایی معمولا امواج از لوب پس سری به سوی لوب آهیانه یا پریتال میرود. در رویا جریان برعکس است و ازلوب پریتال به سوی لوب اکسیپوت یا پس سری میرود . گویا اول احساسات یا خاطرات یا آموخته های قبلی و تجربیات ، درک میشود و سپس تبدیل به دیدن میشود . برخی از مردم میتوانند بیشتر رویاها را در صبحگاه به یاد بیاورند یا یه عبارتی رویای شفاف بیشتر دارند ، در حالی که برخی دیگر به ندرت رویایی را به یاد می آورند .

علت آن چیست ؟
مطالعات جدید ، نشان میدهد که محل اتصال دو لوب تمپورال و پريتال که مرکز نگهداری معلومات در مغز است ، درافرادي که بیشتر رویا را به یاد می آورند ، فعالتر است . بیشتر بودن فعالیت در این منطقه از مغز، بیداری و توجه به اجسام تاثیر گذار خارجی و تقويت مرکز بیداری را تسهیل ميکند . به این ترتیب کدبندی رویاها را در حافظه تسهیل میکند .علت این رویاها همیشه مطلب جالبی برای محققینی بوده است که بر روی تفاوت افراد با یادآوری زیاد رویا( افرادی که رویای خود را به صورت منظم به یاد می اورند )و افرادی که کم رویای خود را به یاد می اورند، بررسی و تحقیق میکنند.

طبق مطالب قبلی که بیان شد ، می فهمیم اگر فردی در فاز رم خواب(REM) از خواب برخیزد ، رویا را کاملتر و دقیقتر به یاد مي آورد .محققی در مرکز تحقیقات لئون علوم اعصاب به نام پيرين رابي تصميم گرفت تا درباره یادآوری رویاها بررسی کند .پيرين در ژانویه 2013 در مجله اي به نام کورتکس مغز مطلبی را منتشر کرد.پيرين میگوید : افرادی که رویا را زیاد به یاد می اورند،از نظر زماني ، دو برابر افراد با یادآوری کم رویا ، در بیداری هستند .و مغزهای آنها با تحریکات صوتی حین خواب و بیداری بیشتر تحریک ميشود . و فعالیت اضافه مغز ، یادآوری رویاها را به شکل بيشتري ، تسهیل میکند .در این مطالعه، جستجو بر تعیین مناطق مغز که در دو گروه تفاوت دارد ، متمرکز شد و محققان از PET scan برای مقایسه فعاليت خودبخودي مغز در 41 نفر در زمان بیداری و خواب استفاده کردند .داوطلبان به دو گروه تقسیم شدند ..گروه اول از افرادی بودند که رویا را زیاد به یاد می آوردند یعنی دو تا پنج بار در هفته رویای قابل یادآوری داشتند و گروه دوم از افرادي بودند که کم ، رویا را به یاد می آوردند یعنی دو رویا را در ماه به یاد می آوردند .

مطالعه در گروه اول در مقایسه با گروه دوم در هنگام بيداری و خواب نشان داد که فعالیت خودبخودی مغز در قسمت میانی لوب پريتوفرونتال و در محل اتصال تمپوروپريتال بیشتر است و این منطقه ای از مغز است که در بیداری و توجه به تحریکات بیرونی مشارکت دارد .و شاید این تفسیر کند که چرا آنها که بیشتر رویا را به یاد می آورند ،به تحریکات محیط در بیداری بیشتر جواب میدهند.در افرادی که کمتر رویا را به یاد می آورند ،مغز در زمان خواب قادر به حفظ معلومات جدیدی نیست پس رویاها را نمی تواند در حافظه رمز گذاری کند بنابراین یادآوری بیشتر رویاها در افرادی که کمتر به یاد می اورند ،لازم میکند تا مغزهای آنها از خواب بیدار شود.نتایج نشان میدهد افرادی که بیشتر روياها را به یاد می آورند و آنهایی که کمتر به یاد می آورند در بیان رویا ها هم تفاوت دارند ولی باید توجه کنيم که آنها در تولید رویا هم با یکدیگر متفاوتند .آنهایی که بیشتر، رویاها را به یاد می آورند کمیت بیشتری از رویاها را در مقایسه با افرادي که کمتر رویاها را به ياد می آورند،تولید می کنند.

منبع
(Institut national de la santé et de la recherche médicale). "Why does the brain remember dreams?." ScienceDaily. ScienceDaily, 17 February 2014.
http://serendip.brynmawr.edu/bb/neuro/neuro03/web1/alippman.html