بررسی علت و روش های درمان ورم و گرفتگی پا در بارداری

دکتر علی فرخانی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drfarkhani.com
آدرس مطب : اصفهان، خیابان شمس آبادی، چهارراه قصر، روبروی بانک ملت، کوی26 تلفن مطب : 32367465 - 031

زنان معمولاً در ایام بارداری دردی را در پاهای خود به دلیل افزایش وزن، بی ثباتی پاها و تورم آن ها تجربه می کنند. در سال های اخیر، به دلیل فعالیت بیشتر زنان در دوران بارداری، بر تعداد زنانی که از مشکل درد پا در این ایام رنج می برند افزوده شده است. بااین حال دستورالعمل ها و روش های درمانی مناسبی وجود دارند که با عمل به آنها می توان میزان درد و ورم پا در بارداری را کاهش داد. پا درد و یا درد ساق پا می تواند نشان های از یک مشکل جدی مانند لخته ی خون و با ترومبوز باشد. در صورت همراه بودن این درد با قرمزی، گرمی یا تورم ساق پا باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه شود. دستورالعمل های طب فیزیکی برای فعالیت های فیزیکی دوران بارداری، ورزش های منظمی را پیشنهاد می دهد که تأثیرات به سزایی را بر سلامت مادر و نوزاد خواهند داشت. همواره قبل از آغاز هرگونه تمرینات ورزشی، برای حصول اطمینان از بی خطر بودن این ورزش ها، با پزشک خود دیدار و مشورت کنید. در صورت بروز هرگونه نگرانی پیرامون وخیم تر شدن درد و تورم پاها، برای رعایت جوانب ایمنی، مراتب را هرچه سریع تر با پزشک خود در میان بگذارید.

علل درد پا در دوران بارداری

برخی از شایع ترین علل درد پا عبارتند از :

1. تورمی که به دلیل احتباس آب به افزایش وزن بیش ازحدی منجر شود.
2. نداشتن استراحت کافی
3. درد عصب سیاتیک
4. گردش خود ضعیف (ورزش منظم می تواند در کاهش این مشکل تا حد زیادی مؤثر باشد)
5. رگ های واریسی
6. گرفتگی عضلات پا
7. افزایش وزن دوران بارداری که فشار بیشتری را بر عضلات پا و استخوان ها وارد می آورد.
8. تورم پا و مچ پا
9. استرس

با رعایت اصول پیشگیری در مراحل اولیه ی دوران بارداری می توان بسیاری از علل مختلف درد پاها را به حداقل رساند و یا به طور کامل از بروز آنها جلوگیری کرد.

انواع مشکلاتی که در دوران بارداری برای پاها روی می دهند

درد پا

افزایش میزان هورمون ها در دوران بارداری منجر به احتباس آب می شود که احساس تورم در پاها از نتایج آن است. ازآنجایی که این مایع اضافی، مواد مغذی و اکسیژن را در اختیار بدن نوزاد قرار می دهد، بدن به آن نیاز خواهد داشت. به طور طبیعی عمل احتباس آب، علاوه بر رحم، بیشتر در پاها، قوزک ها و عضلات ساق پا بروز پیدا می کند و فشاری را بر سیاهرگ هایی که مسئولیت انتقال خون از اعضای پایین تنه را بر عهده دارند، وارد می آورد. همین عامل باعث انسداد جزئی جریان خون می شود و مایعات را در پاها نگه می دارد. عروق خونی پاها ازجمله ی کوچک ترین رگ های بدن به حساب می آیند. درنهایت این عروق خونی در انتقال مایعات اضافی به منطقه ی مربوطه، دچار مشکل خواهند شد.

تورم

تورم پاها معمولاً در سه ماهه ی آخر دوران حاملگی اتفاق می افتد. تجمع خون در پاها در این ایام علت اصلی بروز این عارضه است. بزرگ شدن رحم در این دوران، فشار مضاعفی را بر رگ های خونی پاها و لگن وارد می آورد و این فشار باعث کاهش گردش خون در این نواحی می شود که درنتیجه ی آن، خون در پایین تنه تجمع می یابد. با ادامه یافتن تورم، پاها رنگی متمایل به رنگ ارغوانی را به خود می گیرند و آب بیشتری را در خود جمع می کنند.

چرخش بیش ازحد پا به داخل

این عارضه که معمولاً تحت عنوان صافی کف پا نیز شناخته می شود، باعث پهن شدن فرورفتگی طبیعی پاهای فرد، به دلیل وارد آمدن وزن اضافی به آنها می شود. در این حالت پاها، در هنگام راه رفتن چرخشی به سمت داخل پیدا می کنند. این مسئله می تواند فشاری شدید و یا حتی التهابی را در فاسیای کف پا ایجاد کند. چرخش بیش ازحد پا به سمت داخل و یا صافی پا می تواند دردی شدید و فشاری مضاعف را بر عضلات ساق پا و کمر، در هنگام راه رفتن، وارد آورد. بسیاری از زنان باردار در ایام بارداری، به دلیل وارد آمدن این فشار اضافی درنتیجه ی افزایش وزن تا حد زیادی از این مشکل رنج می برند. درصورتیکه صافی کف پا درمان نشود، می تواند به دردهای بیشتری چون متاتارسالژیا (درد جلو و کف پا) و درد پاشنه ی پا منجر شود. هردوی این مشکلات قابل درمان خواهند بود لیکن، استفاده از کفش و کفی طبی مناسب می تواند از بروز چنین مواردی پیشگیری کند.

گرفتگی عضلات پا

گرفتگی پا می تواند دردی شدید را ایجاد کند، با این حال قدم زدن، بهترین راهکار تسکین این درد خواهد بود؛ اما درصورتیکه این مشکل در اواسط شب برای شما پیشامد کرد و شما تمایلی به خارج شدن از رختخواب خود نداشتید، می توانید با گرفتن پا با هر دو دست و سپس وارد آوردن فشار با انگشت شست به فرورفتگی پا و کشیدن انگشتان پاهای خود، این درد را تسکین دهید.

روش های درمان پا درد در دوران بارداری

استراحت

• برای تسکین مفاصل خود، مدت زمانی را برای استراحت اختصاص دهید. انجام تمرینات تمدد اعصاب و همچنین بالا گرفتن پاها می تواند در کاهش درد زانوها و مچ پا بسیار مؤثر باشد.

دارو درمانی

• استامینوفن، یکی از داروهای ممکن برای تسکین درد خفیف مفاصل است. بسیار ضروریست که در ایام بارداری و یا سایر مواقع، میزان دز و دفعات مصرف این دارو را محدود کنید، زیرا که مصرف بیش ازحد این دارو می تواند عوارضی را برای کبد به همراه داشته باشد. از مصرف پمادهای تسکین دهنده و یا کرم های حاوی متیل سالیسیلات باید خودداری شود.

گرما و سرما درمانی

• حمام کردن و گرفتن دوش آب داغ را امتحان کنید.
• از یک پد گرمکن و یا پتوی برقی بر روی مفاصل خود استفاده کنید.
• یک کیسه ی یخ پیچیده در یک حوله را بر روی مفاصل خود قرار دهید.

ماساژ درمانی

• تأثیر انجام ماساژ درمانی در درمان درد و خشکی مفاصل و علاوه بر آن بهبود دامنه ی حرکتی آنها و توانایی راه رفتن، به اثبات رسیده است.
• کارشناسان ماساژ درمانی زنان باردار، از تکنیک های ویژهای برای کنترل تغییرات بدن زنان در طول ایام بارداری استفاده می کنند.
• برای حفظ ایمنی، این متخصصین از انجام ماساژهای عمقی و وارد آوردن فشاری شدید به پاها اجتناب می کنند. وارد آوردن فشار شدید می تواند یک لخته ی خونی را از جای خود بیرون کند.
• در این نوع ماساژ درمانی، از انجام ماساژهایی چون ماساژ بافت عمقی بدن، طب فشاری عمیق، شیاتسو، اصطکاک متقابل فیبر و وارد آوردن ضرباتی تصادمی پرهیز می شود.

تمرینات ورزشی

• انجام ورزش های منظم در بهبود دامنه ی حرکتی و حفظ انعطاف پذیری مفاصل بسیار مؤثر خواهند بود.
• انجام تمرینات کم فشاری چون پیاده روی و شنا، به آرامی بر روی مفاصل تأثیرگذار خواهد بود.

در ادامه، برخی از تمرینات مناسبی که بسیاری از متخصصین طب فیزیکی انجام آنها را توصیه می کنند، نشان داده شده اند:

استفاده از آتل بندهای طبی و بریس ها

• آتل بندهای طبی و بریس ها معمولاً در تسکین دردها و به ویژه دردهای زانو مورد استفاده قرار می گیرند.

مکمل های گیاهی

• ممکن است برخی مکمل های گیاهی برای تسکین درد مفاصل مورد استفاده قرار گیرند. بااین حال، برای جلوگیری از فعل و انفعالات مضر دارویی، بسیار ضروری است که قبل از مصرف این مکمل های گیاهی با یک پزشک یا متخصص گیاهان دارویی مشورت شود.

کفش

• پوشیدن کفش پاشنه بلند فشاری را بر روی پاها و مخصوصاً مچ پا وارد می آورد. در عوض بهتر است سعی کنید، از کفش هایی که پشتیبانی کافی از پاها به عمل می آورند، استفاده کنید.
• برای درمان ورم، درد و گرفتگی پا در بارداری مصرف مکمل منیزیم و نوشیدن آب زیاد نیز می تواند موثر باشد .

نکاتی برای درمان ورم پاها در دوران بارداری

1. هر از چند گاهی در صورت امکان پاهای خود را بالا بگیرید.
2. از جوراب هایی استفاده کنید که گردش خون در پاهای شما را مختل نمی کنند.
3. در هنگام رانندگی و یا در پروازهای طولانی، برای کمک به گردش خون در پاها، به طور منظم پاهای خود را دراز کرده و در حالت استراحت قرار دهید.
4. انجام منظم پیاده روی معمولاً بسیار توصیه می شود، لیکن بهتر است پیرامون برنامه های تمرینی خود حتماً با یک متخصص طب فیزیکی دیدار کنید.
5. رعایت یک رژیم غذایی متوازن و پرهیز از مصرف بیش ازحد نمک که یکی از دلایل احتباس مایعات به حساب می آید، باید مد نظر قرار گیرد.
6. تورم مشابه در هر دو پا امری کاملاً طبیعی است. لیکن درصورتیکه این تورم به صورت نامتقارن بروز پیدا کند، ممکن است نشانه ای از یک مشکل عروقی باشد. در این موارد سریعاً باید به یک پزشک مراجعه شود.
7. در صورت تداوم هرگونه درد، با پزشک خود تماس بگیرید.

پیشگیری از ورم پاها در دوران بارداری

برای جلوگیری از ایجاد هرگونه درد و مشکل در ایام بارداری، انجام متناوب ورزش های تقویت کننده ی گردش خون همراه با استراحت کافی بسیار مؤثر خواهد بود. این امر با پیشرفت دوران بارداری، تأثیرات شگرف خود را نمایان می سازد. بسیار ضروری است که در این ایام پاها از پشتیبانی بیشتر و راحتی کافی بهره مند شوند. با افزایش وزن، مرکز ثقل جاذبه در بدن، همواره جا به جا خواهد شد؛ بنابراین بسیار ضروری است که کفش هایی پوشیده شوند که در حفظ تعادل به شما کمک کنند.