آكنه و راهكارهای درمان آن

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

يكي از بيماريهاي شايع دوران جواني آكنه يا غرور جواني است كه حدود 80-70% شيوع دارد. گرچه اين بيماري بر سلامتي انسان اثري ندارد ولي آثار آن بر چهره، باعث مختل شدن زندگي و فعاليت فرد شده و حتي باعث افسردگي و اضطراب مي شود.

بنابراين تقاضا براي درمان اين بيماري با پيشرفت زندگي رو به فزوني است چرا كه در قديم الايام اين بيماري را مختص سنين جواني مطرح كرده و بدون درمان رها مي كردند ولي همانطور كه مي دانيم هر گونه التهاب مي تواند عوارض خاص خود از جمله لكهاي تيره، اسكارهاي فرو رفته يا برآمده اي به همراه داشته باشد كه آثار آن بر چهره بركيفيت زندگي فرد تاثير گذار است.

از طرفي بسياري بيماران معتقدند درمان آكنه سودي نداشته و آن را نيمه كاره رها مي كنند، در حاليكه بايد بدانيم درمان آكنه طولاني مدت است و حتي گاهي سالها طول مي كشد و دانستن اين نكته ضروري است كه درمان آكنه حداقل 6 ماه بايد انجام شود. از طرف ديگر آكنه ممكن است از نظر ديگران خفيف و نامشخص باشد ولي با اين حال براي خود فرد بسيار قابل توجه بوده و باعث خجالت و حتي عصبي شدن او مي گردد. لذا نمي توان اين افراد را با اين توصيه كه بيماريشان كم اهميت است، راضي كرد و بايستي به تقاضاي آنها براي درمان پاسخ گفت. جهت درمان آكنه ابتدا بايد طبقه بندي آن را بدانيم. آكنه بر اساس شدت به انواع زير طبقه بندي ميشود.

آكنه خفيف : به صورت جوشهاي زير پوستي يا ضايعات التهابي خفيف مشخص مي شود.

آكنه متوسط : با تعداد بيشتر جوشهاي زير پوستي، جوشهاي عميق تر و گاهي چركي مشخص مي شود ولي اين ضايعات اسكار مشخصي به جاي نمي گذارند.

آكنه شديد : با ضايعات چركي و عميق با تعداد زياد و التهاب و جوشگاه (اسكار) مشخص مي شود.

آكنه خيلي شديد : با جوشهاي كنار هم فراوان كه حتي گاهي با مجاري عميق به هم متصل شده و جوشهاي عميق و ملتهب و اسكار مشخص ميشود.

همكاري بيمار در درمان موفق آكنه پارامتر مهمي است كه پزشك بايد جهت رضايت بخش بودن درمان آن را در نظر بگيرد. در درمان آكنه خفيف، استفاده از تركيبات موضعي كافي است. با مصرف اين تركيبات مي توان از پيدايش ضايعات جديد نيز پيشگيري كرد. از انواع اين تركيبات موضعي مي توان رتينوئيدها را نام برد. گرچه بايد متذكر شد كه در ابتداي درمان، تحريك پوست و تشكيل جوشهاي چركي ممكن است ديده شود ولي بيمار نبايد مايوس شود و درمان بايد ادامه پيدا كند. از انواع تركيبات موضعي موثر در درمان آكنه خفيف مي توان به ترتينوئين، آداپالن، تازاروتن، آزلائيك اسيد، ساليسيليك اسيد و آلفاهيدروكسي اسيد اشاره كرد.

در بعضي موارد از سوزاندن كومدونها و جوشهاي زير پوستي يا خارج كردن آنها مي توان كمك گرفت. ولي در صورتيكه بيمار غير از جوشهاي زير پوستي، چند ضايعه چركي نيز داشته باشد. مي توان از يك آنتي باكتريال موضعي هم كمك گرفت. بايد متذكر شد كه تركيبات آنتي باكتريال موضعي حتما بايد روزانه 2 بار مصرف شود.

عوامل آنتي باكتريال مثل بنزوئيل پراكسايد، آزلائيك اسيد و آنتي بيوتيكهاي موضعي مانند كليندامايسين و اريترومايسين در درمان اين نوع جوشها مفيد است و مصرف مداوم آنها ميزان التهاب و تعداد ضايعات را كاهش قابل توجهي مي دهد. مدت زمان مصرف آنتي بيوتيكهاي موضعي 4-3 هفته است و در صورت تركيب شدن با بنزوئيل پروكسيد اثر بخشي آن بيشتر شده و مقاومت باكتريها كاهش مي يابد.

در صورتيكه بيمار ضايعات با شدت بيشتري داشته باشد، درمان خوراكي براي او توصيه ميشود، خصوصا در بيماراني كه اسكار آكنه از نظر ظاهري و رواني بر فرد تاثير گذار است و يا افراديكه دچار لك تيره در محل جوش مي شوند و يا شانه پشت و قفسه سينه آنها درگير است. درمانهاي خوراكي شامل آنتي بيوتيكها، درمانهاي هورموني و رتينوئيدهاي خوراكي (ايزوترتينوئين) هستند.

با توجه به اين موضوع كه عامل آكنه چند فاكتوري است و عدم تعادل هورموني، استرس، چربي پوست و ژنتيك در بروز آن نقش دارند، درمان آكنه خصوصا در خانمها بايد پس از بررسي كامل از لحاظ هورموني انجام پذيرد. بعلاوه بايد به آنها متذكر شد كه بعضي آنتي بيوتيكها با داروهاي جلوگيري كننده حاملگي تداخل دارند و باعث افزايش شانس بارداري ميشوند، لذا در صورت مصرف آنتي بيوتيكها جهت پيشگيري از بارداري با پزشك متخصص زنان و زايمان مشاوره انجام دهند.

آنتي بيوتيكهاي خوراكي بايد حداقل 8-6 هفته و حداكثر 4 ماه يا بيشتر در بيماراني كه درمانهاي ديگر را نمي توانند تحمل كنند، استفاده شود. بعلاوه مي توان همزمان داروهاي موضعي مثل رتينوئيدهاي موضعي را نيز به كار برد. از طرفي ممكن است با قطع دارو، ضايعات عود كنند كه در اين مورد درمان بايد ادامه پيدا كند.

اگر ضايعات آكنه اي پس از درمان آنتي بيوتيك بدتر شد، مقاومت باكتري يا وجود آكنه با باكتريهاي گرم منفي مطرح است كه در اين صورت بايستي حتما با پزشك مشورت شود تا آنتي بيوتيك تجويزي تغيير كند و در بعضي موارد رتينوئيدهاي خوراكي (ايزوترتينوئين) تجويز شود.

در زناني كه مبتلا به افزايش ميزان هورمون مردانه (آندروژن)، موي زائد، ريزش مو به شكل مردانه، ترشح شديد چربي و يا شروع آكنه در نوجواني هستند و يا علائم پيش از قاعدگي شديد دارند و يا حتي آكنه در محل رويش مو ايجاد مي شود، بهتر است از درمانهاي هورموني استفاده شود. خصوصيت اين داروها اين است كه باعث كاهش و جلوگيري از توليد آندروژن شده و علائم مربوطه از قبيل ريزش مو، موي زائد و افزايش ترشح چربي را كاهش مي دهند.

اين تركيبات شامل سيپروترون استات، اسپيرونولاكتون و فلوتاميد هستند كه طبق توصيه پزشك بايستي مصرف شوند. و اما در بيماراني كه با وجود درمانهاي فوق، ضايعات عود كرده اند يا با درمانهاي طولاني مدت بهبودي نداشته اند، ايزوترتينوئين جزو برنامه درماني است. با وجود عوارض متعددي كه براي اين دارو مطرح است، در بعضي موارد بعنوان آخرين خط درمان بايد مصرف شود و در چنين مواردي ارزيابي آزمايشگاهي بصورت ماهانه الزامي است.

اين دارو در بيماراني كه دچار اختلالات رواني ناشي از آكنه، اسكارهاي قابل رويت و فوليكوليت با باكتري گرم منفي هستند، نيز به كار مي رود.

طول دوره درمان 6-4 ماه است و گاهي درمان طولاني تر با مقدار كمتر دارو لازم است. يادآوري اين نكته ضروري است كه در پايان ماه اول درمان، ممكن است ضايعات بدتر شوند ولي در پايان ماه دوم شاهد روند رو به بهبودي هستيم. از عوارض جانبي ايزوترتينوئين، مي توان اثر بر سطح چربي خون، عوارض گوارشي، عضلاني- اسكلتي، رواني و عوارض چشمي و جلدي را نام برد.

از عوارض بسيار شايع اين دارو خشكي لبها است كه به توصيه پزشك بايد از تركيبات نرم كننده لب استفاده كرد. يكي از عوارض بسيار مهم آن خاصيت سميت آن براي جنين است و بايستي با 2 تست منفي بارداري شروع شود و تست بارداري بصورت ماهيانه انجام شود. بعلاوه در هنگام مصرف اين دارو بايد از مصرف تتراسايكلين، ويتامين A و آسپرين با دوز بالا جلوگيري كرد. امروزه با كمك ليزر و فتوديناميك تراپي كه به معناي كاربرد نور در درمان آكنه است، موفقيتهايي در درمان آكنه متوسط تا شديد بدست آمده است.

از طرفي پيلينگ هاي شيميايي خصوصا ساليسيليك اسيد باعث بهبود ضايعات آكنه اي و بهبود بافت پوستي شده و حتي از پيدايش آكنه هاي جديد تا حد زيادي جلوگيري مي كند. كه كاربرد اين موارد به تجربه پزشك و نوع آكنه فرد بستگي دارد.

از موارد حائز اهميت استفاده از مواد آرايشي است. بيماران بايد توجه داشته باشند كه مواد آرايشي مورد استفاده آنها بايد غير كومدوژن(غير جوش زا) باشد و بعلاوه تحريك كننده نبوده، ضايعات را بپوشانند.استفاده از مواد آرايشي نامرغوب و با پايه چربي باعث بدتر شدن ضايعات و عدم تاثير درمانهاي پزشك مي گردد.بيماران بايد توجه داشته باشند كه ممكن است با يكبار درمان، نتيجه كامل و عالي بدست نيايد و گاهي 2 تا 3 بار درمان تكرار ميشود.

همانطور كه در ابتداي مطلب يادآور شديم، آكنه يك بيماري التهابي مزمن است و نهايت همكاري بيمار با پزشك در بدست آمدن بهترين نتيجه، صبور بودن و توجه به توصيه هاي پزشك است.