اختلالات مخچه

دکتر سید سلمان فاطمی [ متخصص داخلی مغز و اعصاب ]آدرس وب سایت : www.dr-salmanfatemi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول تلفن مطب : 32223328 - 031

اختلالات تعادلی ناشی از مخچه
همانطور که قبلا توضیح داده شد سیستم تعادلی بدن انسان وابسته به سیستمهای متعددي است تا بتواند محیط پیچیده و در چرخش ما را قدری ثبات بخشد و آن را برای ما قابل تحمل کند .چرخش زمین به دور خورشید و چرخش زمین به دور خودش ، با سرعتی بسیار زیاد ، محیط زندگی ما را بسیار نامتعادل کرده است و اگر سيستم هاي حمایتی موجود در بدن ما نبود ، تحمل این وضعیت اصلا برای ما ممکن نبود .

سیستمهای تعادلي در گوش داخلی و سیستم حس عمقی اندامها و چشمها و مخچه همانطور که بیان شد ، مکانيسمهاي حمایتی برای خنثی کردن چرخشهاي فراوان محیط زندگی ما هستند .در این میان مخچه با توجه به پیشرفتها و تکاملهاي خاصی که در انسان پیدا کرده است ، نقش خیلی مهمی را در هماهنگ کردن درکهاي تعادلی در بدن انسان بازی میکند.

حتی نقش مهمی را امروزه برای مخچه در ایجاد هوش عملکردی انسان قائل هستند . به این معنی که مخچه با هماهنگ کردن عضلات و تنظيم سفتی و تونوسيته آنها ، عملکردهای حرکتی فرد را تنظیم میکند و اگر هوش را اینگونه تعریف کنیم که عبارت است از درک درست محیط و واکنش مناسب با آن ، می فهمیم مخچه با تنظیم واکنش اندامهای بدن ، نقش مهمی را در ایجاد هوش بازی میکند .

مانند دیگر قسمتهای داخل جمجمه ، مخچه هم ممکن هست دچار اختلال بشود . سیستم عصبی مرکزی که داخل جمجمه و ستون فقرات کمری قرار دارد از نورونها و سلولهای حمایتی اطراف نورونها تشکیل شده است .خود نورونها هم از قسمت مرکزی یا جسم سلولی و رشته هایی که از آن منشأ میگیرد و با پوشش سفید رنگ ميلين پوشیده شده است ، تشکیل میشود .هر کدام از این اجزا میتواند گرفتار ضایعاتی بشود.

اگر خون رسانی به مخچه مختل شود مثلا در یک سکته مغزی، بخشی از مخچه که خونی دریافت نمیکند میمیرد و عملکردهای آن مختل میشود .پاره شدن یک رگ در مخچه و خونريزي در آن میتواند با تجمع خون در آن محل و با توجه به بسته بودن محیط جمجمه ، بر مخچه فشار زیادی وارد کند و این فشار ، باعث مرگ سلولهای مخچه شود .گاهی سیستم ایمنی بدن به جای واکنش علیه جسم خارجی و میکروبها ، علیه پوشش خود عصبها واکنش نشان میدهد که نمونه آن بیماری ام اس هست .

تخریب در پوشش روی رشته ها یا تخریب میلين در بيماري ام اس ، میتواند منجر به کاهش سرعت هدایت الکتریکی در عصبها شود و این کند شدن سرعت هدایت ، منجر به کند شدن عملکردها میشود.مثلا اگر قرار هست فرد یک فعالیت سریع را انجام دهد و به هماهنگیهای زیاد بین عضلات توسط مخچه ، نیاز داشته باشد، در اینجا بسیار واضح هست که کند شدن سرعت هدایت در عصبهاي درون مخچه ، چه بلائی بر سر عملکرد او می آورد .

همین سلولهای ايمني بدن که وظیفه اش مقابله با میکروب و ويروسهاي مزاحم هست ، گاهی علیه خود سلولهای عصبی مخچه واکنش نشان میدهد و آنها را تخریب میکند . در ایجا با تخریب پوشش نورون مواجه نیستیم بلکه خود نورون ،به دلیل وجود برخی انتی باديهاي مزاحم تخریب میشود و با یک مخچه کوچک مواجهيم که عملکردهای مناسبی ندارد .

گاهی یک تومور خارج از مخچه میتواند با تولید انتی باديهايي علیه سلولهای مخچه ، منجر به تخريب مخچه شود . در اینجا توده خود مخچه نیست که ایجاد مشکل میکند بلکه توموری مثلا در سینه یا تخمدان خانمی، با تولید انتی باديهاي مضر، و پس از رسیدن این انتی بادیها به مخچه منجر به تخریب مخچه میشود و مخچه را کوچک میکند .

در اينجا درمان اختلال مخچه، با درمان تومور دوردستي ست که به نظر میرسد ربطی به مخچه نداشته باشد.البته فقط کم شدن توده مخچه مضر نیست .گاهی سلولهای حمایتی نورونها ،رشد بیش از حد پیدا میکند .در اینجا یک توده اضافی در مخچه پیدا میشود .بله همیشه رشد زیاد خوب نیست . بیش از آنکه ما به رشد بیش از حد نیاز داشته باشیم به هماهنگی میان اجزا نیازمندیم به خصوص در محیط محدودی مانند جمجمه ، اگر یک جزء خیلی زیاد رشد کند ، بر دیگر اجزای اطرافش فشار می آورد و حتی ممکن هست آنها را له کند .

نمونه این حالت تومورهاي ناشی از سلولهای حمایتي مانند استروسيتها هستند که با فشار بر دیگر قسمتهای مغز و مخچه نه تنها کمکی به بهبود عملکرد مخچه نمیکنند بلکه فعالیتهای عادی آن را مختل می سازد .برخی عفونتها هم میتواند بر ساختار مخچه حمله کند و ساختار آن را به هم بریزد . ویروسها و یا میکروب ها و یا قارچ ها ، مزاحماني هستند که با تجمع در اطراف مخچه ، باعث فشار بر مخچه و له کردن ساختمان آن میشوند و با مصرف مواد غذایی موجود در اطراف آن ، مخچه را از اندوخته غذایی مناسب محروم میکنند . در این موارد ،معمولا همراه با اختلال عملکرد مخچه ، تب و علایم دیگر عفونت هم هست . البته در عفونتهای خیلی مزمن و طولانی شاید ، علایم تب و عفونت حاد مشاهده نشود .