استفاده از روش تزریق پلاسمای غنی از پلاکت(پی آر پی) که به آن بطور خلاصه PRP می گویند، از سال ۱۹۸۷ میلادی (یا همان سال ۱۳۵۸ خورشیدی) برای افزایش و کمک به بازسازی و تولید سلول ها، رایج شد. از آن زمان تا کنون، شواهد و مدارک بسیاری جمع آوری شده است که همگی نشان می دهند این روش درمانی قابل اعتماد و مفید برای التهاب تاندون است.
ولی در مورد اثرگذاری این روش برای بهبود و درمان التهاب مفاصل تحقیقات زیادی به عمل نیامد. تا اینکه در سال های اخیر محققان توجهشان به بررسی اثرات این روش درمانی در بهبود مشکل التهاب مفاصل جلب شد.
تقریباً می توان گفت که تمام تحقیقاتی که در مورد اثرگذاری روش تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای درمان ورم مفاصل و مشکلات دیگر مربوط به غضروف از سال ۲۰۰۰ میلادی تا کنون انجام شده اند. در واقع بیشتر این تحقیقات مربوط به سال ۲۰۱۰ به بعد هستند.
البته باید به این مسئله هم اشاره کرد که تمام تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته اند، از اثرگذاری روش تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای درمان التهاب مفاصل حمایت نمی کنند. ولی به طور کلی می توان گفت که حجم زیادی از تحقیقاتی که محققان در این زمینه انجام داده اند امیدبخش بوده و می توان گفت که اثر گذاری این روش قابل قبول است. بنابر این انجام تحقیقات بیشتر و گسترده تر ارزشش را دارد.
درمان التهاب مفصل زانو با تزریق پلاسمای غنی از پلاکت(پی آر پی)
تحقیق در مورد تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) معمولاً بر روی افرادی انجام می شود که مشکل التهاب مفصل زانو دارند. محققان بر این عقیده اند که در دنیای امروز جمعیت زیادی از جامعه درگیر مشکل التهاب مفصل زانو هستند یا بخشی از زندگی شان آن را تجربه می کنند. در ادامه به دو مطالعه مجزا که به این موضوع پرداخته اند، اشاره می کنیم.
مطالعه اول
در مطالعه اول که در سال ۲۰۱۳ منتشر شده است، ۷۸ بیمار مورد مطالعه قرار گرفتند. این بیماران همگی در هر دو زانو مشکل التهاب مفصل داشتند. یعنی در واقع اثر این روش بر روی ۱۵۶ زانوی آسیب دیده مورد بررسی قرار گرفته است. سه روش درمانی برای زانوها در نظر گرفته شد و هر زانو تحت یکی از این روش های درمانی قرار گرفت: روش اول یک بار تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی)، روش دوم دو بار تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) و روش سوم یک بار تزریق سرم بدون اثر دارویی.
در این آزمایش، زانوی بیماران پس از ۶ ماه، ۳ ماه و ۶ ماه پس از تزریق مورد بررسی قرار گرفت که نتایج به این صورت بودند:
زانوهایی که با یک یا دو بار تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) درمان شده بودند، کاهش درد و خشکی و سفتی داشتند. به علاوه بیمار ادعا می کرد که عملکرد زانوانش در ۶ هفته و ۳ ماه اول بهبود پیدا کرده است.
پس از گذشت ۶ ماه ولی وضع کمی تفاوت کرد و اثر مثبت این روش، کاهش پیدا کرد. با این حال کسانی که از روش تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) استفاده کرده بودند، وضعیت درد و عملکرد زانوانشان بهتر از بیماران دیگر بود.
به علاوه بیمارانی که دارونما دریافت کرده بودند نه تنها بهبود درد و عملکرد زانوها را تجربه نکردند، بلکه سفتی و افزایش درد و کاهش عملکرد مفصل زانوها را هم گزارش دادند.
قطعاً جزئیات آزمایش هم اهمیت زیادی برای قضاوت در مورد اثرگذاری این روش دارد. پلاسمای غنی از پلاکتی (پی آر پی) که در این مطالعه استفاده شد، ۳ برابر نسبت به غلظت پلاکت در خون معمولی (یعنی خون معمولی که فیلتر شده باشد تا گلبول های سفید خون از آن جدا شوند) غنی تر بود.
مطالعه دوم
در مطالعه دوم، گروه مورد آزمایش کوچک تر بود و تعداد افراد کمتری تحت آزمایش قرار گرفتند. این افراد کسانی بودند که به طور متوسط ۱۴ ماه با مشکل زانو درد دست و پنجه نرم کرده بودند. همه بیمارانی که در این آزمایش شرکت کردند، تحت تصویر برداری MRI قرار گرفتند. به این صورت تمام زانوهای آسیب دیده برای بررسی و ارزیابی میزان آسیب دیدگی تحت MRI قرار گرفتند و بعد از آن تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) بر روی آن انجام شد. زانوی بیمارانی که مورد مطالعه قرار گرفته بودند ۱ هفته، ۲ ماه، ۶ ماه و نهایتاً ۱ سال پس از دریافت اولین تزریق، دوباره مورد درمان قرار گرفت تا اثرگذاری روش درمانی تداوم پیدا کند. در انتها و پس از پایان یک سال، دوباره از زانوی بیماران MRI گرفته شد تا تغییر وضعیت بیماری در آنها مورد بررسی قرار بگیرد.
با گذشت یک سال و تداوم اثر تزریق پلاسمای غنی از پلاکت، بیشتر بیماران درد کمتری نسبت به آن چه سال قبل تجربه می کردند، احساس می کردند. هر چند که درد به طور کامل از بین نرفته بود.
تصویر برداری MRI هم مشخص کرد که فرآیند تخریب و فرسایش بافت های زانو هم پیشرفت زیادی نداشته و در بیشتر افراد بسیار کاهش یافته است. این روش درمانی باعث جایگزینی و ترمیم غضروف آسیب دیده نشد. ولی مهم ترین اثرگذاری آن را شاید مربوط به همین مسئله دانست که افرادی که از این روش استفاده کردند غضروفشان آسیب دیدگی پیشرونده را تجربه نکرد. مطالعات نشان می دهند که تقریباً ۴ تا ۶ درصد از غضروف پای یک فرد مبتلا به التهاب مفصل در هر سال از بین می رود.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) چه موقع مؤثر است؟
نکته مهمی که باید به آن اشاره کنیم این است که روش تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای همه کارساز نیست! برخی مطالعات در این زمینه وجود دارد که نشان می دهد انجام تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) کمک زیادی به بهبود التهاب مفصل و کاهش علائم آن نکرده است. در واقع در تعدادی از این مطالعات دیده شده که استفاده از تزریق پلاسمای غنی شده از پلاکت عملکرد بهتری نسبت به تزریق دارو نما (مثلاً سرم) نداشته است. به علاوه در تحقیقاتی هم که اثر گذاری مثبت تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای درمان و بهبود التهاب مفصل مشاهده شده است، این اثر گذاری برای همه بیماران نبوده و افرادی که شاهد بهبود علائم بودند هم به یک اندازه بهتر نشدند.
در بعضی موارد تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) به کل اثری بر درمان علائم ندارد. این مسئله ممکن است به خاطر تفاوت در فرمول پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) یا روش تزریق و موارد دیگر باشد. یعنی باید این طور گفت که متغیرهای زیادی هستند که در اثرگذاری این روش نقش دارند (مثل روش آماده سازی پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی)، مقدار تزریق پلاسما، تعداد دفعات تزریق و … ) که باعث می شوند قطعیت و میزان اثرگذاری این روش کاهش پیدا کند.
به همین دلیل هم برخی بر این باورند که تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) صرفاً یکی از آن روش های درمانی است که به صورت موقت مطرح شده و بازارش داغ است ولی اثرگذاری و ارزش واقعی زیادی ندارد.
صرف نظر از این نظرهای مختلف در مورد این شیوه درمانی باید به این نکته مهم هم اشاره کرد که بدن هر فرد ممکن است در مورد این روش واکنش متفاوتی داشته باشد. یعنی تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای درمان التهاب مفصل ممکن است برای شما بسیار اثر بخش ظاهر شود ولی دوست شما بهبود خاصی در شرایطش را تجربه نکند. یا مثلاً ممکن است استفاده از این روش در کنار روش های دیگر درمانی مثل فیزیوتراپی و … اثرگذاری چند برابر داشته باشد.
در نهایت باید پی آر پی انجام داد یا نه؟
شاید با خواندن مطالب بالا و تناقضات مطالعات مختلف بالاخره متوجه نشدید که پی آر پی انجام دهید یا نه؟!
در پاسخ به این سوال باید گفت جواب این سوال به موارد مختلفی بستگی دارد از جمله شدت آسیب به زانو و شدت آرتروز زانو، باید گفت که پی آر پی در موارد آرتروز شدید یا درجه چهار آرتروز نسبت به آرتروز درجه دو و سه کمتر پاسخ میدهد. پاسخ دهی به پی ار پی به آمادگی و پاسخ بدن به مواد تزریقی دارد، شاید ژنتیک و عوامل محیطی هم در آن دخیل باشند.
