دیابت نوع دوم از آن دسته بیماری هایی است که سخت و دیر هنگام تشخیص داده می شود. دیابت نوع دوم ممکن است نشانه ها و علائم خفیف یا شدید داشته باشد و البته این به شرطی است که دیابت از خود علائمی بروز دهد! به هر حال تشخیص اولیه دیابت با توجه به علائم آن انجام می شود. پس باید با علائم رایجی که این بیماری از خود بروز می دهد آشنا شوید.

افراد خیلی زیادی در جوامع امروزی مبتلا به دیابت هستند. مثلاً آمار های اعلام شده نشان می دهد که از حدود 325 میلیون نفر ساکن کشور آمریکا، تقریباً 100 میلیون نفر از آن ها یا دارای پیش دیابت هستند و یا به دیابت نوع دوم مبتلا شده اند. این آماری است که مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) در کشور آمریکا اعلام کرده است. متأسفانه وضعیت تغذیه و سلامت کشور ما هم در سالهای اخیر بی شباهت به آن چه در کشور آمریکا در حال رخ دادن است، نیست.

این آمار نشان می دهد در کشوری مثل آمریکا تقریباً از هر 7 نفر، 3 نفر دچار دیابت نوع دوم هستند. مشکل بزرگ تر آن است که بیشتر افرادی که به این بیماری مبتلا هستند خودشان از این مسئله باخبر نیستند. این در حالی است که دیابت نوع دوم می تواند باعث بروز مشکلات مختلف شود که کوری و مشکلات قلبی و نوروپاتی از خطرناک ترین عوارض آن هستند.

وضعیت در مورد کسانی که دارای پیش دیابت هستند ولی بدتر است. فقط حدود 11 درصد از کسانی که پیش دیابت دارند از وضعیت خود مطلع هستند که واقعاً هشدار دهنده است. آمار و ارقام نشان می دهد که تقریباً 30 درصد از افاردی که دچار دیابت نوع دوم هستند (یعنی 1 نفر از هر 3 نفر) از بیماری خود بی اطلاع هستند.

پیش دیابت چیست؟

بگذارید کمی بیشتر به توضیح و توصیف پیش دیابت بپردازیم. پیش دیابت مرحله ای قبل از ابتلا به دیابت است. ولی نباید اشتباه کنید. پیش دیابت همان قند خون بالای معمولی نیست! در واقع وقتی که قند خون از حد طبیعی و نرمال خود بالاتر رود ولی به اندازه ای نباشد که به عنوان دیابت شناخته شود، پیش دیابت نام می گیرد. می توان گفت که وضعیت پیش دیابت وضعیتی مرزی بین سطح قند خون طبیعی و بیش از حد بالا (خطرناک) است.

اطلاع داشتن از پیش دیابت از این جهت مهم است که با رعایت موارد پیشگیرانه می توان آن را بهبود داد و از ابتلا به دیابت پیش گیری کرد. اگر اقدام مؤثر و مثبتی برای بهبود پیش دیابت انجام نشود، معمولاً پس از حدود 5 سال به دیابت تبدیل می شود.

دیابت نوع دوم

دیابت نوع دوم معمولاً با انجام آزمایش هموگلوبین ای وان سی (به انگلیسی A1C) مشخص می شود. در این آزمایش میزان گلوکز یا همان قند خون مشخص می شود. افرادی که در دو آزمایش جداگانه، A1C بالای 7 داشته باشند، دارای دیابت نوع دوم هستند و به شدت در خطر ابتلا به عوارض مختلف آن هستند. عوارض دیابت نوع دوم معمولاً شدید و بسیار پیش رونده است. مثل نوروپاتی ، آسیب های عصبی، مشکلات بینایی، افزایش خطر بیماری های قلبی و ... .

مشخص کردن دیابت نوع دوم

همان طور که گفتیم دیابت نوع دوم معمولاً با A1C انجام می شود. میزان قند خون به این صورت مشخص می شود که در طول 2 تا 3 ماه سطح قند خون اندازه گیری می شود و میزان متوسط آن به عنوان سطح قند خون گزارش می شود . بنابر این بالا بودن میزان A1C نشان می دهد که قند خون به صورت غیر طبیعی و به مدت طولانی بالاست.

روش های دیگری هم برای مشخص کردن ابتلا به دیابت وجوددارد. مثلاً ممکن است پزشک انجام تست قند خون ناشتا انجام دهد. قند خون ناشتا در حالت معمول باید زیر 100 میلیگرم بر دسی لیتر (mg/dL) باشد. اگر نتیجه آزمایش بین 100 تا 125 باشد، به این معنی است که فرد دچار پیش دیابت است و زمانی که قند خون ناشتا از این طیف هم بالاتر برود (در دو آزمایش جداگانه نتیجه سطح قند خون ناشتا بالای 125 باشد) به این معنی خواهد بود که فرد دچار دیابت نوع دوم است.

مقاومت به انسولین دردیابت نوع دوم

یکی از مشکلاتی که افراد مبتلا به دیابت نوع دوم تجربه می کنند این است که آن ها نمی توانند زیاد روی کمک هورمون انسولین حساب باز کنند. به این علت که بدن این افراد به انسولین مقاوم شده است و به اصطلاح مقاومت به انسولین در آن ها مشاهده می شود. انسولین از این جهت اهمیت دارد که در فرآیند انتقال گلوکز و قند از خون و ورود به سلول و در نهایت تولید انرژی، نقش اساسی بازی می کند.

زمانی که انسولین به اندازه کافی وجود نداشته باشد یا اینکه هورمون انسولین کارایی اش را از دست داده باشد ( و آن طور که باید عمل نکند)، گلوکز در خون باقی می ماند و به جای آنکه وارد سلول شده و تبدیل به انرژی شود، باعث بالا رفتن قند خون می شود. همین تجمع قند در خون است که باعث مشکلات مختلف که در دیابت مشاهده می کنیم، می شود.

عوامل مؤثر بر دیابت نوع دوم

یکی از راه کارهای مناسب برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع دوم این است که هر چند مدت یک بار وضعیت قند تان را با انجام آزمایش بررسی کنید. به علاوه بد نیست کمی در مورد سابقه خانوادگی و فامیلی خود در مورد بیماری دیابت اطلاعات جمع کنید. چون دیابت یکی از آن بیماری هایی است که عوامل ژنتیکی هم در آن اثر زیادی دارد.

یکی از عوامل مؤثر دیگر که می تواند باعث دیابت نوع دوم شود، چاقی، عدم فعالیت و کهولت سن است. از عوامل دیگر که ممکن است باعث دیابت نوع دوم شوند باید به حاملگی (دیابت حاملگی) و نژاد (آسیایی، آفریقایی و ... )، جنسیت و ... اشاره کرد. به طور مثال افرادی با نژاد اسپانیایی، آفریقایی آمریکایی یا آسیایی آمریکایی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع دو هستند.

صرف نظر از عواملی که منجر به ابتلا به دیابت نوع دو می شوند، شما می توانید با رعایت موارد مختلف از ابتلا به این بیماری پیش گیری کنید. حفظ وزن مناسب، داشتن رژیم غذایی سالم و پر از غلات، میوه، سبزیجات و پروتئین، خواب کافی و ورزش و تحرک به اندازه کافی از جمله مواردی هستند که به پیش گیری از ابتلا به دیابت کمک می کنند.

پیشگیری از ابتلا به دیابت

بحث پیشگیری از ابتلا به دیابت با جلوگیری از پیشرفت آن متفاوت است. زمانی که شما به دیابت مبتلا شده اید اول از همه باید قادر باشید علائم و نشانه های آن را تشخیص دهید. گاهی دیابت نوع دوم از خود نشانه ای بروز نمی دهد که به همین دلیل انجام تست قند خون به صورت دوره ای اهمیت دارد. ولی در صورت مشاهده علائم دیابت باید به پزشک مراجعه کنید و برای پیشگیری از پیشرفت و بهبود آن اقدام کنید.

کسانی که شرایط و زمینه ابتلا به دیابت را دارند باید حساسیت بیشتری نسبت به علائم داشته باشند. با این که بیشتر علائم دیابت نوع دوم میان زنان و مردان یکسان است، ولی تفاوت هایی هم وجود دارد که به آن ها هم اشاره می کنیم.

علائم دیابت نوع 2

دیابت نوع دو 7 علامت اصلی دارد که عبارتند از:

1. عملکرد غیر طبیعی کلیه ها

وقتی در خون سطح قند بیش از حد بالا باشد و فرد مبتلا به دیابت نوع دوم باشد، کلیه ها رفتار متفاوتی از خود نشان می دهند. در این زمان کلیه ها سعی می کنند با خارج کردن خون از بدن (یعنی وارد کردن خون در ادرار) کمی از حجم قندی که در بدن تجمع کرده است را کاهش دهند. این مسئله باعث تولید بیشتر ادرار و تکرر ادرار می شود. به علاوه این واکنش بدن خطر احتمال عفونت دستگاه ادراری را افزایش می دهد. در واقع این کنش و واکنش آن قدر مخرب است که باعث می شود افراد دارای دیابت دو برابر بیشتر از افراد معمول دچار عفونت دستگاه ادراری شوند و این مسئله چه در زنان و چه در مردان صادق است.
پس یکی از راه های تشخیص دیابت نوع 2 توجه به تعداد دفعات دفع مایعات و کیفیت آن است. اگر نسبت به گذشته بیشتر لازم است دستشویی بروید، باید بیشتر حواستان را جمع کنید و مراقب بروز علائم دیگر باشید. شاید واضح ترین تغییر برای شما هنگام شب و خواب باشد. اگر مجبورید در طول شب چند بار بیدار شوید و دستشویی بروید ممکن است به این معنی باشد که کلیه هایتان بیش از حد معمول مایعات دفع می کنند و عملکرد غیر طبیعی دارند. پس در این شرایط بهتر است موضوع را به پزشک اطلاع دهید تا احتمال ابتلا به دیابت نوع دو بررسی شود.

2. تشنگی و خشکی دهان

قند خون بالا در بدن یک سری اثرات زنجیره وار ایجاد می کند که نهایتاً باعث ایجاد احساس تشنگی می شود. وقتی قند خون بالا می رود، مقدار ادراری که از بدن دفع می شود هم افزایش پیدا می کند. تکرر ادرار و افزایش حجم مایعات خروجی از بدن باعث می شود بدن دچار کم آبی شود. کم آبی هم خود را به صورت خشکی دهان و احساس تشنگی بیشتر نشان می دهد.

پس اگر مدتی است که احساس می کنید بیش از حد معمول تشنه می شوید یا مشکل خشکی دهان دارید، باید به آن توجه کنید و حواستان به بروز علائم دیگر دیابت باشد چرا که این تشنگی های مکرر و خشکی دهان ممکن است نشان دهنده شروع ابتلا به دیابت نوع دو باشد.

3. کاهش وزن شدید و غیر منتظره

وقتی به دیابت نوع دوم مبتلا هستید، همان طور که گفته شد، طی یک سری کنش و واکنش، فرآیند طبیعی تبدیل انرژی در بدن دچار اخلال می شود چرا که سلول ها دیگر نمی توانند گلوکز و قند لازم را دریافت کنند. این مسئله می تواند باعث کاهش وزن شود. به علاوه اگر همراه با کاهش وزن، افزایش تعداد دفعات دفع ادرار مشاهده شود، باید بیشتر به ابتلا به دیابت نوع دوم مشکوک شوید.
از دست دادن کالری و انرژی بیشتر و همچنین دفع بیشتر مایعات (که منجر به کم آبی بدن هم می شود) در نهایت باعث کاهش وزن میشود.

4. داشتن احساس گرسنگی به صورت دائم

یکی از نشانه های ابتلا به دیابت نوع دوم می تواند داشتن احساس گرسنگی دائمی بشد. کسانی که دیابت نوع دوم دارند و بدنشان به انسولین مقاومت نشان می دهد، ممکن است چنین چیزی را تجربه کنند. بدن این افراد نمی تواند به خوبی از انسولینی که در بدن تولید می شود استفاده کند. وظیفه انسولین این است که به گلوکز یا همان قند کمک کند تا وارد سلول ها شود. ولی بدن افراد دیابتی این فرآیند را نمی تواند به خوبی انجام دهد.

انسولین در بدن این افراد در عضلات، چربی ها و بات های دیگر اثر گذاری مناسبی ندارد که این باعث می شود غده پانکراس که وظیفه تولید انسولین را بر عهده دارد، تلاش بیشتری برای افزایش ترشح انسولین کند تا به این صورت کمبود قند در بافت ها را جبران کند. این واکنش غده پانکراس یا لوزالمعده باعث افزایش سطح نسولین در بدن می گردد. اتفاق بعدی که در بدن به صورت دومینو وار می افتد این است که به علت وجود انسولین زیاد در بدن، مغز شما این پیام را دریافت می کند که بدن نیاز به غذا دارد و گرسنه است. به همین دلیل دات نوع دو می تواند باعث گرسنگی دائم شود.

5. بی حسی و درد در ناحیه پا (نشانه نوروپاتی)

اگر سطح بالای قند خون به صورت طولانی مدت باقی بماند، ممکن است عصب های بافت های بدن دچار آسیب دیدگی شوند. در این میان برخی از کسانی که دچار آسیب دیدگی عصب ها شده اند ممکن است اصلاً متوجه چیزی نشوند و علائم خاصی مشاهده نکنند. در حالی که برخی افراد دیگر نشانه های کاملاً مشخص مثل بی حس شدن پا ، احساس مور مور شدن یا دردهای شدید را تجربه می کنند.

در دیابت نوع دوم، نوروپاتی معمولاً از پاها شروع می شوند و بعد به سمت بالا حرکت می کند و اعضای بیشتری را درگیر می کند. بیشتر کسانی که دچار نوروپاتی می شوند افرادی هستند که بیش از 25 سال است که به بیماری دیابت نوع دوم یا پیش دیابت مبتلا شده اند. در برخی از مطالعات تقریباً 50 درصد نوروپاتی محیطی مشاهده شده است که برخی از آن ها دردناک و برخی بدون درد بوده اند. نکته مهم در این مطالعات این است که نوروپاتی به خاطر ابتلا به دیابت یا پیش دیابت بوده است.

6. عفونت و مریضی دائم و مشکلات سلامتی دیگر مربوط به زنان

خون یکی از مکان های مورد علاقه باکتری ها و عوامل بیماری زای دیگر است چرا که تمام مواد مغذی در اختیارشان قرار دارد. زمانی که قند خون بالاتر از مقدار طبیعی است، باکتری ها و قارچ ها خیلی سریع تر در بدن تکثیر می شوند. به همین دلیل است که زنانی که به دیابت مبتلا هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات خاص زنان هستند. مثل عفونت های باکتریایی، عفونت های قارچی، برفک واژن و ... . این مشکلات به خصوص زمانی که مقدار قند خون از حالت کنترل شده خارج می شود بسیار محتمل تر می شود.

متأسفانه باید گفت که به خاطر درصد پایین تشخیص پیش دیابت و حتی خود دیابت، کنترل قند خون کار راحتی نیست و در نتیجه ابتلا به این امراض بسیار محتمل است. یکی از نشانه های بارز در زنان و مردان مبتلا به دیابت، عفونت در ناحیه پا است. دیابت باعث می شود پاها از نظر ساختاری و ظاهری بدفرم شده و از حالت طبیعی خارج شوند، یعنی پوست، رگ های خونی و عصب ها دچار آسیب می شوند. البته این مسائل معمولاً در افرادی دیده می شود که سطح پیشرفته از دیابت را تجربه می کنند.

7. تاری دید

عدسی چشم از جمله اندام هایی است که انعطاف پذیری بسیار زیادی دارد. عدسی چشم توسط عضلاتی نگاه داری می شود. این عضلات با انقباضشان باعث کشیدگی و در نتیجه تغییر کانون عدسی می شوند. این قابلیت عدسی به ما امکان می دهد که بتوانیم فواصل مختلف را واضح ببینیم یا در واقع بتوانیم تمرکز چشم را در فواصل مختلف تنظیم کنیم. توانایی عضلات برای تغییر فاصله کانونی عدسی چشم در محیطی که سطح قند بالاست، دچار اخلال می شود.

این وضعیت در بیماری دیابت نوع دوم به کرات پیش می آید. در این شرایط عدسی یا عضلات دچار آسیب نمی شوند. فقط عضلات مجبور می شوند برای تغییر فاصله کانونی عدسی تلاش بیشتری کنند. زمانی تاری دید اتفاق می افتد که تغییر سریع در میزان سطح قند خون اتفاق بیفتد. این تغییر سریع سطح قند خون می تواند از بالا به پایین یا از پایین به بالا باشد که تفاوتی ندارد چون ساز و کار پدیده تار شدن دید در هر دو حالت یک نتیجه دارد.

در تاری دید این عضلات چشم هستند که نمی توانند خود را با سطح قند خون سازگار کنند. در نتیجه تاری دید را یکی از علائم هشدار دهنده دیابت نوع دوم باید دانست. تاری دید معمولاً کوتاه مدت است چرا که عضلات و بافت ها پس از مدتی خود را با میزان جدید قند خون سازگار می کنند و در نتیجه تاری از بین می رود.

---