سونوگرافی داپلر (Doppler) چیست؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

سونوگرافی وریدی از امواج صوتی استفاده می کند تا تصاویری از عروق بدن تولید کند.معمولا از سونوگرافی وریدی برای بررسی لخته های خون استفاده می شود، خصوصا در ناحیه پاها، که به چنین شرایطی ترومبوز وریدی می گویند.سونوگرافی از اشعه های یونیزه شده استفاده نمی کند و تاثیرات ناشناخته آسیب زایی روی بدن ندارد.گاها، ممکن است از شما خواسته شود قبل از سونوگرافی چیزی نخورید یا نیاشامید، تقریبا به اندازه ۶ الی ۸ ساعت قبل از انجام سونوگرافی .

در غیر این صورت، هیچ آمادگی خاصی یا حتی کوچکی برای این انجام این روش نیاز نیست. سونوگرافی یک روش بدون درد و ایمن است و تصاویری از داخل بدن با استفاده از امواج صوتی تولید می کند.سونوگرافی که اسکن اولتراسوند هم نامیده می شود، شامل یک ترنسدیوسر می باش و یک ژل اولتراسوند که می تواند به طور مستقیم امواج را از طریق پوست انتقال دهد.امواج صوتی با فرکانس بالا از طریق این ترنسدیوسر با استفاده از ژل عبور می کنند.

ترنسدیوسر امواجی که از بدن برمی گردد را جمع آوری کرده و سپس به کامپیوتر می فرستد. سپس با استفاده از این امواج تصاویری تولید می شوند.معمولا در سونوگرافی اولتراسوند از اشعه های یونیزه شده استفده نمی شود، بنابراین هیچ تابش اشعه ای روی بیمار وجود ندارد. به خاطر همین تصاویر اولتراسوند در همان زمان تولید می شوند.می توانند ساختار و حرکات اندام های داخلی بدن را نشان دهند؛ مثل جریان خون در عروق بدن.سونوگرافی یک روش غیر تهاجمی می باشد که تصاویری از رگ ها در بدن می تواند تولید کند. سونوگرافی داپلر هم بخشی از معاینات اولتراسوند وریدی می باشد.

کاربردهای رایج در سونوگرافی وریدی

• رایج ترین دلیلی که از سونوگرافی وریدی استفاده می شود، بررسی لخته های خون می باشد، خصوصا آن هایی که در رگ های پا می باشند.
• این شرایط اغلب اشاره به ترومبوز وریدی عمیق یا DVT دارد.
• این لخته ها ممکن است از هم جدا شده و به ریه ها برسند.
• همین عارضه می تواند منجر به بیماری خطرناکی به نام آمبولی ریه شود.
• اگر لخته خون در پا دیده شود، باید حتما درمان هرچه سریعتر شروع شود تا از رسیدن آن به ریه ها جلوگیری کرد.

سونوگرافی وریدی در ضمن اشاره به موارد دیگری هم دارد :

1. علت تورم طولانی مدت پا را مشخص می کند. در افرادی که رگ های واریسی دارند، دریچه هایی که معمولا جریان خون را به قلب برمیگردانند، ممکن است آسیب ببینند.
سونوگرافی وریدی هم می تواند به تشخیص دریچه های آسیب دیده و جریان خون شکمی بپردازد.

2. به درست قرار گرفتن جای سوزن یا کاتتر در رگ ها کمک می کند.سونوگرافی هم می تواند به قرار گیری جای دقیق رگ ها کمک کند و از بروز هرگونه عارضه ای جلوگیری کند.مثل خونریزی یا آسیب به عصب های نزدیک یا شریان ها.جای رگ های در پا یا بازوها را مشخص می کند.در نتیجه می توان بخش هایی از عروق که می توانند حذف شوند.برای بایپس کردن یا بازکردن عروق خونی تنگ و مسدود شده. همچنین از این روش برای بایپس کردن یا بازکردن عروق خونی تنگ و مسدود شده هم، استفاده شوند.

3.امتحان کردن پیوند یک رگ خونی که برای دیالیز استفاده می شود. البته در صورتی که رگ ها کارشان را به درستی انجام ندهند. به عنوان مثال پیوند یا گرفت می تواند تنگ یا باریک هم بکند.
از سونوگرافی داپلر وریدی برای تشخیص این موارد استفاده می شود:

• لخته شدن خون
• بررسی نارسایی های وریدی و عملکرد ضعیف دریچه های خون در رگ های پا که می تواند باعث جمع شدن خون و یا مایعات در پاهای بیمار شود
• نقص دریچه های قلب و بیماریهای مادرزادی قلبی
• پیدا کردن عروق مسدود شده
• بیماریهای عروق محیطی از قبیل کم شدن گردش خون در پاها
• آنوریسم (برآمدگی توتی شکل در رگها که با کاهش ضخامت دیواره رگها و پارگی می تواند منجر به خونریزی داخلی شود)
• محدود شدن و کم شدن جریان خون در برخی قسمتها مانند رگ گردن

سونوگرافی داپلر با اندازه گیری میزان تغییر در یک فرکانس مشخص می تواند سرعت جریان خون را تخمین بزند، در طی سونوگرافی دکتر متخصص رادیولوژی با چرخاندن یک پروپ آغشته به ژل سونوگرافی، در ناحیه مورد نظر، شرایط را بررسی می کند. این روش به عنوان یک روش جایگزین برای موارد تهاجمی مانند آنژیوگرافی انجام می شود، در روش آنژیوگرافی با تزریق یک ماده رنگی در رگهای خونی و با کمک اشعه ایکس تصویر مورد نظر نشان داده می شود.از طریق این نوع سونوگرافی متخصص رادیولوژی می تواند متوجه صدمات و آسیب هایی بشود که به رگها و بافت اطراف آن رسیده است.

مزایای انجام سونوگرافی داپلر وریدی

• ارائه یک تصویر کلی از جریان خون در قلب و یا عروق
• تشخیص سریع دریچه ها، رگها و جریان آشفته
• بررسی مسیر و جریان خون
• ترکیب حجم و درصد عروق در حالت سه بعدی
• اندازه گیری جریان خون با کمک پالس موج

مهمترین کاربردهای سونو داپلر وریدی

تشخیص ترومبوز های وریدی

ترومبوز های وریدی عمقی (DVT) یا به عبارتی لخته هایی که در رگهای عمقی بیمار (معمولا در پاها) به وجود می آیند، می تواند باعث مشکلات جدی تری در بیمار شود، از جمله اینکه لخته ها شکسته و وارد سرخرگهای بزرگ منتهی به ریه ها شوند که می تواند مرگ و یا عوارض جدی و دائمی را برای بیمار به وجود بیاورد، این اختلال در خانمهای بالای ۴۰ سال بیشتر اتفاق می افتد، دکتر رادیولوژی توسط سونوگرافی داپلر این رگها را بررسی می کند تا از وجود و یا عدم وجود لخته ها در این رگهای عمقی مطمئن شود، این یک خطر جدی محسوب می شود بنابراین توصیه پزشکان و متخصصان این است که در صورت وجود علائم حتماً این تست را انجام دهند تا از عوارض بعدی آن و مشکلاتی که چه به لحاظ مالی و چه به لحاظ جانی بیمار را تهدید می کند جلوگیری کند.

بیماری های شریانهای محیطی

بیماری شریان های محیطی (PAD) زمانی اتفاق می افتد که بر اثر تنگ و یا باریک شدن شریانهای محیطی، خونرسانی به بافتها به طور دائمی و یا به طور موقت کاهش پیدا کند (ایسکمی) و این بیماری اکثراً در اثر ایجاد لخته در دیواره داخلی شریانها به وجود می آید و به این ترتیب زندگی بیمار را تهدید می کند، از جمله ایسکمی در مغز که منجر به آسیب به بافت مغزی و مرگ سلولهای مغز می گردد، تکنولوژی سونوگرافی داپلر کمک می کند تا این شریانها بررسی و پزشک از وجود لخته ها اطلاع پیدا کند، در صورت وجود لخته ها دکتر فوق تخصص اینترونشن با کمک کویل و استنت لخته را شکسته و سپس آن را با یک وسیله مکنده از رگها جمع آوری می کند و یا در مواردی که گرفتگی محدود بوده و لخته کوچک باشد با کمک دارو اقدام به رفع آن می نماید.

وریدهای مسدود شده

تشخیص وریدهای مسدود شده توسط متخصص رادیولوژی و در دستگاه داپلر از دیگر موارد شایعی است که در این تست مطرح می گردد، مسدود شدن رگها همراه با ایجاد یک سری علائم بالینی در بیمار است که در صورت بروز هر کدام از علائم و اینکه پزشک احتمال مسدودی رگها را بده، توصیه می کند تا با استفاده از این تست آنها را تشخیص داده و پیش از ایجاد مشکلات جدی آنها را درمان کنند.