تومورهای چشمی

دکتر بهرام اشراقی [ فلوشیپ پلاستیک و ترمیمی چشم ]آدرس وب سایت : www.dreshraghi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، چهارباغ بالا ، مجتمع كوثر 2 ، طبقه سوم ، واحد 527 تلفن مطب : 36205114 - 031

تومورهای چشمی یا ocular tumors تومورهایی هستند که در چشم ایجاد می شوند. تومور به مجموعه ای از سلول ها گفته می شود که به صورت غیر طبیعی رشد کرده و می توانند توده های بدخیم (سرطانی) یا توده های خوش خیم(غیر سرطانی) ایجاد کنند.این سلول های سرطانی از اندام هایی مانند ریه ها، سینه، پروستات و دستگاه گوارش از طریق جریان خون به چشم انتقال پیدا کرده و در آنجا ایجاد تومور می کنند.

دو نوع اصلی تومور نیز در خود چشم ایجاد می شوند که رتینوبلاستوما در کودکان و ملانوما در بزرگسالان را شامل می شود. رتینوبلاستوما نوعی سرطان است که شبکیه ی چشم را درگیر می کند و معمولا کودکان زیر 5 سال را درگیر می کند. ملانومای بدخیم نیز در سنین 60 تا 65 سالگی بروز می کند و حاصل رشد غیرطبیعی سلول های ملانوما یا رنگدانه ای چشم است. باید اشاره کرد که سرطان های نادر دیگری نیز وجود دارند که باعث ایجاد تومور در قسمت های مختلف چشم می شوند مانند conjunctival melanoma, eyelid carcinoma, lacrimal gland tumor.

علائم و نشانه های تومور های چشمی

خالهای چشمی همانند خال های پوستی، زمانی ایجاد می شوند که سلول های خاصی در کنار یکدیگر به صورت تجمعی رشد کنند. فردی که دچار تومورهای چشمی است ممکن است شاهد نقاط قهوه ای رنگی در داخل و یا بر روی چشم خود باشد که معمولاً بر روی عنبیه، کوروئید و یا ملتحمه ی چشم ایجاد می شوند. خال های چشمی در ابتدا ممکن است به شکل یک نقطه ی تیره رنگ بر روی عنبیه ظاهر شوند.

گاهی افرادی که دارای تومورهای چشم هستند دچار تاری دید می شوند. همچنین گاهی این افراد مشاهده سایه ها و رشته های معلق را گزارش می کنند، اما باید توجه داشت که اکثر افراد هیچکدام از علائم مربوط به تومورهای چشم را ندارند و در طی معاینات معمول به وجود تومور چشمی در آنها پی برده می شود. در صورتی که یک فرد نقاطی را بر روی چشم خود و یا نزدیک آن مشاهده نماید که به تدریج رشد کرده و بزرگتر می شوند و یا دچار تغییر شکل یا تغییر رنگ می شوند در نزدیک ترین زمان ممکن باید با پزشک مشورت کنند. باید توجه داشت که تمامی تومورهای چشمی خوش خیم نیستند و تشخيص سريعتر آن ها مي تواند به درمان بهتر منجر شود.

تومورهای خوش خیم چشم

این تومورها ممکن است بر روی ابرو یا درون دیواره های چشم ایجاد شوند. همچنین این تومورها ممکن است از رشد غیر طبیعی رگ های خونی که درون چشم یا اطراف آن وجود دارند ایجاد شوند. این تومورها به دلیل اینکه قابلیت گسترش و حرکت به سایر قسمت های بدن را ندارند تومورهای خوش خیم نامیده می شوند.

تومورهای بد خیم چشم

تومورهای بدخیم در چشم می توانند در اثر انواع مختلفی از سرطان ها ایجاد شوند. ملانوماهای بدخیم معمولاً از یک خال ساده شروع می شوند و این مسئله اهمیت بررسی تخصصی خال درون چشم در سریعترین زمان ممکن را نشان می دهد. تومورهای چشمی بدخیم که نشان دهنده ي سرطان چشم هستند لزوماً علائم مشخصی را ایجاد نمی کنند اما علائم معمول درافرادی که علائم این بیماری را نشان می دهند شامل موارد زیر است:

• کاهش دید
• مشاهده ذرات معلق
• شکل نامنظم مردمک
• گلوکوم
• مشاهده ي سوسوی نور
• انحراف بینایی

تشخیص سریع سرطان می تواند راه های درمانی پیش رو را افزایش دهد. اگرچه تمامی سرطان هایی را که در چشم ایجاد می شود نمی توان در مراحل اولیه تشخیص داد اما با توجه به اینکه برخی از این سرطان ها دارای علائم مشخص و قابل تشخیص هستند بنابراین چکاپ منظم چشم به افراد توصیه می گردد.
دلایل ایجاد تومورهای چشم

تومورهای خوش خیم چشم :

این تومورها که معمولا بر روی پوست اطراف چشم، پلک ها یا ملتحمه ي چشم ایجاد می شوند معمولاً به دلیل اشعه ي فرابنفش خورشیدی و يا ویروس ها ایجاد می شوند. همچنین با افزایش سن، احتمال ایجاد این نوع تومورها نیز افزایش می یابد.

تومورهای بدخیم چشم :

علت ایجاد سرطان، تغییرات در محتوای ژنتیکی سلول ها یا به اصطلاح جهش های ژنتیکی است. درون هر سلول مسیرهایی زیستی وجود دارد که به سلول فرمان رشد و تکثیر و یا آن را می دهد. در صورتی که اختلالی در این فرمان ها ایجاد شود سلول عملکرد طبیعی خود را از دست داده و در نتیجه دچار رشد غیر طبیعی خواهد شد. این رشد غیر طبیعی در نهایت به ایجاد تومورها منجر می شود.

عوامل مختلفی می توانند به جهش ژنتیکی منجر شوند. این جهش ها می توانند توارثی بوده و یا اینکه پس از تولد توسط فاکتورهای محیطی ایجاد شوند. جهش های توارثی در والدین وجود دارند و به فرزند منتقل می شوند اما جهش هایی که پس از تولد ایجاد می شوند از طریق عوامل محیطی مانند استعمال دخانیات و سیگار، قرارگرفتن در معرض پرتوهای مضر مانند UV , X-ray، ویروس ها، مواد شیمیایی سرطان زا، چاقی، هورمون ها، عفونت مزمن، و کمبود تحرک و فعالیت ورزشی ایجاد شوند.

فاکتورهای خطر برای سرطان چشم

• سن: ملانومای اینتراکولار معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال بروز می کند و مشاهده ي آن در کودکان و همچنين افراد بالای ۷۰ سال بسیار نادر است. این نوع سرطان در افراد سفیدپوست بیشتر از افراد سیاه پوست مشاهده می شود اما از نظر جنسیتی، درصد برابری در مردان و زنان دچار آن می شوند.
• سابقه بیماري: افرادی که دارای رنگدانه های بیش از اندازه در چشم یا پوست اطراف چشم، خالهای نقطه ای شکل در درون چشم و یا خال های مسطح و چندتایی در اشکال نامنظم و رنگ های مختلف دارند احتمال بالایی در ایجاد ملانومای درون چشمی دارند.
• سابقه خانوادگی: گاهی ملانوماي اینترآکولار به صورت توارثی از والدین به فرزندان منتقل می شود كه علت آن جهش های ژنتیکی است. نور خورشید و برخی مواد شیمیایی نیز می توانند خطر ملانومای اینترآكولار را افزایش دهند. بلاستوماي چشم ارتباطي بسیار قوی را با سابقه ي خانوادگی نشان میدهد. در صورتی که فرد دارای سابقه ي خانوادگی در سرطان چشم باشد علاوه بر بررسی سالانه ي چشم توسط یک متخصص چشم، باید از چشم های خود در مقابل اشعه UV خورشید توسط عینک آفتابی استاندارد محافظت کند.

تشخیص تومور چشم:

معمولاً تشخیص خوش خیم یا بدخیم بودن تومور چشم بر اساس محل تشکیل در اطراف چشم و داخل آن به راحتی توسط یک متخصص چشم صورت مي گيرد. در صورتی که تشخیص آن سخت باشد نیاز به برش بخشی از توده ي سلولی جهت انجام آزمایش برای تشخیص خوش خیم یا بدخیم بودن آن وجود خواهدداشت. در صورتی که احتمال ایجاد ملانوما وجود داشته باشد از آزمایشات زیر برای تشخیص آن استفاده می شود:

• آزمایش چشم: در این حالت پزشک به مشاهده ي بافت های درونی و بیرونی چشم می پردازد. رگ های خونی بزرگ شده در بیرون چشم می تواند نشانه ای از وجود تومور در درون چشم باشد. پزشک ممکن است به وسیله ي دستگاه هایی به مشاهده درون چشم بپردازد.
• بررسی چشم با امواج فراصوتی: در این حالت توسط امواج فراصوتی تصاویری از درون چشم گرفته می شود.
• عكسبرداري OCT: یک روش تصویربرداری است که می تواند تصاویری از درون چشم در اختیار پزشک قرار دهد.
• آنژیوگرافی فلورسین: در این حالت رنگی به نام فلورسین که خاصیت فلورسانس دارد از رگ هاي بازو به بدن تزریق می شود. این رنگ در جریان خون حرکت کرده و می تواند تصاویری از رگ های پشت چشم در اختیار پزشک قرار دهد.
• استفاده از بایوپسی: در این حالت پزشک توسط یک سوزن مخصوص توده هاي سرطانی چشم را برداشته وزیر میکروسکوپ مطالعه خواهدکرد.

درمان تومور چشم

درمان بافت های خوش خیم:

اگر توده های سلولی خوش خیم، در بیرون چشم حضور داشته باشند می توان آن ها را به روش جراحی برداشت. همچنین ممکن است از برخی مواد شیمیایی برای حذف آنها استفاده شود. اگر به طور قطعی مشخص شود که توده های سلولی که درون چشم قرار دارند خوش خیم هستند، معمولاً بدون مداخله ي پزشکی رها می شوند تا هر ۶ یا ۱۲ ماه تغییرات احتمالی آنها بررسی شود.

درمان بافت های بدخیم و سرطانی چشم :

هدف اصلی در درمان بافت های سرطانی چشم، کاهش خطر گسترش سرطان به سایر بافت ها، حفظ سلامتی و بینایی در چشم تا حد ممکن است. روش های درمانی استفاده شده و میزان تاثیر آنها به شرایطی مانند میزان پیشرفت سرطان، عوارض جانبی احتمالی روش درمانی و سلامت عمومی فرد بستگی دارد.

بر اساس تشخیص پزشک، روش های درمانی می توانند شامل موارد زیر باشند:

• جراحی بخشی از چشم: در این روش ممکن است بوسیله ی جراحی، قسمتی از چشم را بر اساس سایز میزان گسترش تومور برداشته شود.
• برداشتن کامل چشم: در برخی موارد تنها راه ممکن برای درمان برداشتن کامل چشم است.
• رادیوتراپی: در این روش با استفاده از اشعه های قوی الکترومغناطیسی به از بین بردن سلول های سرطانی اقدام می شود.
• لیزرتراپی: در این روش از لیزر برای از بین بردن توده های سلولی استفاده می شود. این روش عوارض جانبی کمتری نسبت به جراحی و رادیوتراپی دارد.