عصب سیاتیک چیست و علت درد آن کدام است؟

دکتر علی نقره کار [ متخصص درد ]آدرس وب سایت : www.dr-noghrekar.ir
آدرس مطب : تهران، میدان آرژانتین، ابتدای خیابان الوند، ساختمان مرکزی پزشکان،طبقه اول تلفن مطب : 88670088 - 021

عصب سیاتیک از جمله بزرگترین و بلندترین عصب ها در بین اعصاب بدن است که در عین حال درگیری آن می تواند برای بیمار بسیار دردسرساز هم باشد. درد سیاتک به دلیل ایجاد محدودیت حرکتی یکی از شایع ترین علل ناتوانی و درد در دنیا است.

عصب سیاتیک از ناحیه تحتانی ستون مهره ها و از مجاورت دیسک های پایینی کمر منشا گرفته و به سمت استخوان لگن و باسن امتداد می یابد و سپس از پشت ران وارد ساق پا می شود.

عصب سیاتیک وقتی درگیر می شود ممکن است هر نقطه ای از امتداد عصب درد را نشان دهد؛ در حالی که بقیه قسمت ها فاقد درد باشد. با توجه به اینکه رگ سیاتیک در پشت ساق پا به دو شاخه تقسیم می شود، یکی از پشت ساق پا به کف پا رفته و دیگری از کناره خارجی ساق و روی مچ پا می گذرد، بنابراین ممکن است فردی دارای درد در قسمت خارجی ساق پا و بدون کمردرد باشد اما علت، درد سیاتیکی است.

این درد در مردان بیشتر شیوع دارد گرچه در زنان و خصوصا بعد از بارداری هم دیده می شود. این درد معمولا در افراد با سن و سال بین 30 تا 50 سال شایع تر بوده اما امروزه و با تغییر شیوه زندگی این بیماری را در هر سنی حتی نوجوانان نیز می بینیم. بسیاری از بیماران مبتلا به درد سیاتیک صرفا به عنوان یک درد انتشاری از لگن به پشت ران و ساق پا می دانند در حالی که ممکن است درد به صورت کلاسیک نباشد و مثلا بیمار گاهی فقط در یک قسمت از مسیر عصب سیاتیک یا حتی فقط در انگشت پا درد را احساس کند.

علت درد سیاتیک:

• علت ایجاد درد سياتيک به دلیل ایجاد فشار به عصب سیاتیک و در طول مسیر آن است.
• درد عصب سیاتیک هنگامی ایجاد می شود که فشار بر روی عصب سیاتیک وارد شود. یکی از رایج ترین دلایل درگیری عصب سیاتیک و درد ان اختلالات دیسک مانند بیرون زدگی های دیسک است. بیرون زدگی دیسک کمر زمانی ایجاد می شود که مواد داخل دیسک براثر فشارهایی که در طول زمان به صورت تدریجی و یا به صورت ناگهانی به دیسک وارد می شود، دیسک را پاره و یا حتی بدون پارگی تحریک کند و به عصب سیاتیک فشار وارد کند.
• البته هرچند شایع ترین علت گرفتگی عصب سیاتیک، بیرون زدگی دیسک کمر بوده ولی گرفتگی ماهیچه های لگنی و خصوصا عضله پریفورمیس هم می تواند با فشار بر روی عصب سیاتیک باعث بروز علایم سیاتیک شود (سندروم پریفورمیس). سایر علل درد سیاتیک که شبوع کمتری دارند عبارتند از عفونت، تومورهای ستون فقرات یا حتی تومور عصب سیاتیک.
• هر عاملی که موجب کشیدگی و فشار بر روی شکم شود می تواند موجب استعداد ابتلا و درگیری بیشتر سیاتیک شود از جمله درد عصب سیاتیک در بارداری و چاقی.

علائم سیاتیک:

• در برخی افراد دردهای سیاتیک ممکن است همانند سوزن سوزن شدن همراه با درد مبهم در ناحیه باسن باشد. در افراد دیگر نیز ممکن است شدت درد به حدی باشد که فرد توان حرکت نداشته باشد.
• معمولا درد سیاتیک یک طرفه بوده و تنها در یک سمت احساس می شود.
• درد پا ممکن است در ناحیه ساق پا و یا کف پا حس شود. در این حالت پای دردناک ممکن است با ضعف نیز همراه باشد. درد سیاتیک افزایش یابنده و تدریجی است.

خطرات درگیری عصب سیاتیک:

چنانچه فشار بر روی عصب سیاتیک کمر زیاد باشد؛ ضعف شدیدی در ساق پا ایجاد می شود که حتی در اثر عدم توجه می تواند به لاغری عضلات پاها و در موارد تنگی کانال شدید، اختلال درعملکرد روده و بی اختیاری ادرار و مدفوع را ایجاد کند. این علایم به لحاظ پزشکی اورژانسی محسوب می شوند و نیاز به جراحی دارد.

تشخیص سیاتیک:

بعد از معاینه بالینی یکی از مهم ترین روشهای تشخیص، تست نوار عصب و عضله است. در صورتی که شک به درگیری عصب سیاتیک به خاطر بیرون زدگی دیسک کمر باشد، MRI کمری کمک کننده خواهد بود.

درمان درگیری عصب سیاتیک:

درد سیاتیک درمان های بسیار متنوعی دارد ولی استفاده از درمان صحیح توسط پزشک متخصص درد از مزمن شدن و پیشرفت آن جلوگیری می کند. هدف درمان های اولیه کاهش التهاب و درد است. درمان ها و مسکن هایی که می توان برای کاهش درد سیاتیک استفاده کرد شامل موارد زیرمی شود:

1. داروی های ضد التهاب ساده و شل کننده های عضلانی
2. فیزیوتراپی و لیزر درمانی که شامل موارد زیر می شوند :

• طب سوزنی
• ورزش درمانی
• مانیپولاسیون
• رادیوفرکوانسی و تکارتراپی
• استفاده از تخت های مدرن دکامپرشن

اگر پاتولوژی موجب درد سیاتیک، گرفتگی عضله پریفورمیس و یا چرخش لگن باشد، قابل برطرف شدن است اما اگر پاتولوژی ایجاد کننده بیماری بیرون زدگی دیسک کمر و پارگی آن باشد، درمان درد سیاتیک، درمانی کنترلی منطبق بر برداشتن فشار از روی دیسک کمر خواهد بود. از جمله درمان های موثر برای کاهش دردهای سیاتیک تزریق داروهای استروئید در اطراف ریشه های عصبی ملتهب است که به این نوع عمل بسته تزریق های ترانس فورامینال و یا اپیدورال گفته می شود، که در اکثر بیماران، به خصوص در مراحل اولیه بیماری و ایجاد دردهای سیاتیک بسیار کاربردی و موثر می باشند و اغلب بیماران با این روش ها بهبود می یابند اما در موارد شدیدتر ممکن است، عمل لیزری دیسک یا لیزر دیسک دکمپرشن یا عمل بسته لیزری دیسک و نیز تزریق ازن داخل دیسک (ازون تراپی) برای کاهش دردهای بیمار و جمع شدن بیرون زدگی دیسک مفید باشد، این روشها نیاز به بیهوشی و برش جراحی نداشته و به صورت سرپایی انجام می شود. از جمله روش های دیگر برای کاهش دردهای دیسک روش آندوسکوپی دیسک می باشد که نیاز به بخیه نمی باشد. در موارد بسیار شدید ممکن است جراحی باز وبرای بیمار پیشنهاد شود

طول درمان درد سیاتیک:

طول دوره درمان درد سیاتیک بسته به اینکه حاد یا مزمن باشد متفاوت خواهد بود ولی اغلب برای درمان درد سیاتیک از دو هفته تا 8 الی 12 هفته زمان نیاز است.

ورزش برای درد سیاتیک:

• مهمترین ورزش برای درد سیاتیک کشش عضله پریفورمیس با دست مقابل و به سمت شانه مقابل است. کشش باید 5 بار و هر بار 15 تا 30 ثانیه نگه داشته شود. بهتر است ورزش سیاتیک سه بار در روز تکرار شود.
• ورزش دیگر عصب سیاتیک باید دست را در پای مقابل قلاب کرده و به سمت خودمان بکشیم. همزمان با فکرمان زانوی مقابل را به سمت بیرون هل دهیم.

نحوه ماساژ رگ سیاتیک:

در ماساژ سیاتیک باید دقت کرد که اولا در مرحله حاد درد سیاتیک نباشد و دوم اینکه خیلی عمقی و شدید نباشد و سوم اینکه عمدتا از نقاط دور انجام شود، مثلا ابتدا ساق پا. توجه کنید که ماساژ سیاتیک درمان نیست و فقط تسکین است.