سونوگرافی کالرداپلر عروق چیست؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

بیماری عروقی به گروهی از مشکلات اطلاق می‌شود که عروق خونی (عروق قلب یا مغز) را درگیر می‌کند. کسانی که دچار بیماری‌های عروقی هستند، به‌احتمال‌زیاد مشکلاتی مثل بیماری‌های عروق کرونر، سکته قلبی و حمله قلبی دارند. سونوگرافی داپلر عروق، یک روش برای اندازه‌ گیری جریان خون در شریان‌ها و عروق خونی می‌باشد. در طی این سونوگرافی ، جریان خون غیرطبیعی درون رگ‌های بدن شناخته می‌شود و لخته شدن خون، گردش خون ضعیف و … را می‌توان تشخیص داد.

متخصص مغز و اعصاب خوب با آنالیز و تفسیر اطلاعات به‌دست‌آمده از سونوگرافی داپلر در صورت وجود سفتی یا تنگی رگ‌ها بهترین اقدامات پیشگیری‌کننده از سکته مغزی را شروع کند. چراکه درمان رگ‌ها بعد از سکته مغزی بسیار سخت است و در بسیاری موارد غیرقابل‌ترمیم و درمان می‌باشند و از این جهت سونوگرافی داپلر مغز در پیشگیری از سکته مغزی بسیار مؤثر است.

نحوه انجام سونوگرافی کالر داپلر عروق

سونوگرافی داپلر شبیه سونوگرافی معمولی بوده و با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا که با گوش قابل‌شنیدن نیستند، انجام می‌شود. سونوگرافی داپلر با کمک وسیله‌ای به نام پروب انجام می‌شود. برای انجام این سونوگرافی، ابتدا ژل مخصوص بر روی شکم خانم باردار مالیده شده و سپس پروب روی پوست قرار داده می‌شود تا تصاویر گوناگونی از جفت و جنین ایجاد شود. سونوگرافی داپلر بر خلاف سونوگرافی معمولی، می‌تواند جریان خون جنین و سرعت جریان خون را در عروق جنینی بررسی نموده، جهت آن را تعیین کرده و وجود لخته خون را مشخص نماید.

موارد انجام سونوگرافی کالر داپلر عروق

1. بررسی علت سرگیجه خصوصاً افراد مسن که ممکن است سرگیجه‌ها ناشی از عدم خون‌رسانی مغز باشد.
2. در افرادی که دچار خونریزی‌های آراکوئید مغزی شده‌اند، برای ارزیابی اسپاسم عروق مغز از سونوگرافی داپلر عروق استفاده می‌شود.
3. در کودکانی که کم خونی سلول داسی شکل دارند برای ارزیابی جریان خون مغز و کاهش ریسک سکته مغزی در اثر گرفتگی عروق مغز، انجام سونوگرافی کالر داپلر عروق نقش مهمی دارد.
4. برای بررسی اختلالات عروقی مغز مثل تنگی و یا گرفتگی رگ‌های مغز و کاروتید در افرادی که سابقه سکته مغزی و حوادث عروقی مغز داشته‌اند و یا در معرض خطر آن هستند. مثل افراد مبتلا به فشارخون بالا، چربی، چاقی و دیابت، این سونوگرافی بهترین گزینه می‌باشد.

کاربردهای سونوگرافی کالرداپلر عروق

تکنولوژی داپلر عروق با نشان دادن مسیر عروق خونی و مشخصات این عروق و مشخصات و پارامترهای جریان خون در عروق، استفاده وسیعی در نقاط مختلف بدن دارد ازجمله:

۱- تنگی‌های شریانی (سرخرگی)

• تنگی‌های شریانی (سرخرگی) که در جریان بیماری‌های مختلف نظیر تصلب شرایین (ارترواسکلروز) و یا دیابت در نقاط مختلف بدن رخ می‌دهد نظیرتنگی شریانی در عروق گردن شامل عروق کاروتید و ورتبرال (که می‌تواند منجر به سکته‌های مغزی و یا عدم تعادل گردد)
• تنگی‌های شریانی در اندام فوقانی (دست) و اندام تحتانی (پا) که با ضعف عضلانی و خستگی زودرس همراه می‌گردد
• تنگی‌های شریانی در عروق کلیه که منجر به فشار خون و در نهایت نارسایی کلیه می‌گردد.

۲- وجود لخته در سیستم وریدی (سیاهرگ‌ها)

• که مهم‌ترین آنها در اندام تحتانی (پاها) رخ داده، با علائمی نظیر تورم، درد، قرمزی و گرمی اندام شروع می‌گردد و در مراحل حاد (اولیه) خطرناک بوده و می‌تواند منجر به جدا شدن لخته‌ها، تشکیل آمبولی و حرکت آنها به سمت ریه قلب و مغز گردد .
• وجود لخته در وریدها با سونوگرافی داپلر رنگی قابل تشخیص است.

آمادگی قبل از انجام سونوگرافی داپلر عروق

1. برای انجام TCD نیاز به آمادگی خاصی نیست و فقط توصیه می‌شود ۲ ساعت قبل از انجام سونوگرافی داپلر از مصرف مواد حاوی نیکوتین مثل سیگار و قلیان خودداری شود، چون ممکن است باعث انقباض عروق خونی شود و نتایج غیر مطلوبی نشان دهد.
2. برای انجام سونوگرافی داپلر مغز بیمار باید به پشت دراز بکشد و یا روی صندلی نشسته باشد و در تمام مدت انجام سونوگرافی داپلر باید آرام باشد و صحبت نکند.
3. مدت زمان انجام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال و کاروتید حدود ۲۰ دقیقه است.

تفسیر نتایج سونوگرافی کالر داپلر عروق

در صورتی که نتایج آزمایش نرمال باشد نشان می‌دهد که بیمار هیچ‌گونه تنگی یا انسدادی در رگ‌های خود ندارد، همچنین فشار خون در عروق، طبیعی است؛ اما الگوهای غیرطبیعی جریان خون از جمله تنگ یا بسته شدن رگ‌ها می‌تواند نشان‌دهنده موارد زیر باشد:

• انسداد در شریان‌ها که ممکن است به دلیل تجمع کلسترول باشد.
• لخته شدن خون در ورید یا شریان
• گردش خون ضعیف که می‌تواند توسط عروق خونی آسیب‌دیده ایجاد شود.
• انسداد یا بسته شدن ورید
• بیماری شریانی اسپاستیک، بیماری که در آن عروق به دلیل استرس یا قرار گرفتن در معرض هوای سرد منقبض می‌شوند.
• انسداد یا لخته شدن در پیوند بای پس مصنوعی

برخی از عوامل نیز ممکن است نتایج را به خطر بیندازند، این بدان معناست که سونوگرافی داپلر باید دوباره انجام شود. این عوامل عبارت‌اند از:

• سیگار کشیدن، کمتر از یک ساعت قبل از انجام سونوگرافی
• چاقی بیش از حد
• دیس ریتمی قلب و آریتمی یا ریتم نامنظم قلب
• بیماری‌های قلبی و عروقی

کاندید مناسب جهت سونوگرافی داپلر عروق

• کسانی که یک‌ بار و یا بیشتر دچار سکته مغزی شده‌اند و با مواردی همچون آنژیوگرافی و یا استنت گذاری به درمان و یا پیشگیری از سکته پرداخته‌اند.
• افراد با افزایش سن در معرض گرفتگی عروق قرار می‌گیرند، بنابراین بهتر است برای چکاب به پزشک و دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنند و این تست را انجام دهند.
• کسانی که با انجام این تست متوجه گرفتگی در رگشان شده‌اند و تحت درمان دارویی برای از بین بردن آن پلاک و گرفتگی قرار دارند بهتر است در زمان‌های مشخصی این سونوگرافی داپلر را انجام دهند.
• افرادی که سیگاری هستند و نتوانستند آن را ترک کنند بهتر است تا برای بررسی رگ‌های مغزشان این تست را انجام دهند.

عوارض سونوگرافی کالر داپلر عروق

امواج سونوگرافی داپلر ، آسیبی به بیمار نمی‌رسانند. این امواج فراصوتی با عبور از اعضای بدن و در طول‌موج مناسب در زمان بازگشت تصویری از آن عضو را برمی‌گردانند و پزشک می‌تواند این تصویر را بر روی صفحه مانیتور مشاهده نماید؛ بنابراین این دستگاه نه دردی را ایجاد نموده و نه برای بیمار مضر است.