علت و درمان خواب رفتگی، گزگز، بی حسی، و مورمور شدن دست و پا

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

علت

سوزن سوزن شدن یک نگرانی شایع است. سوزن سوزن شدن ممکن است در اثر فشار روی اعصاب هنگامی که بیش از حد در یک موقعیت قرار گرفته‌اند، ایجاد شود. وقتی فرد حرکت می‌کند، احساس باید از بین برود.با این حال، سوزن سوزن شدن ممکن است مداوم باشد. اگر احساس سوزن سوزن شدن به مدت طولانی ادامه دارد یا همراه با درد است، باید به پزشک مراجعه شود.

شرایط مزمن

انواع شرایط مزمن می‌تواند باعث سوزن سوزن شدن شود، از جمله:

• دیابت و نوروپاتی دیابتی
• بیماری ام اس (MS)
• کم کاری تیروئید
• سندرم تونل تارسال (TTS)
• نارسایی کلیه
• بیماری Charcot-Marie-Tooth (CMT)
• بیماری‌های خود ایمنی
• عفونت‌ها
• اختلال مصرف الکل و نوروپاتی الکلی

دیابت و نوروپاتی دیابتی:

دیابت و یک عارضه مرتبط با آن که به عنوان نوروپاتی دیابتی شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین علل سوزن سوزن شدن مداوم در دست و پا است. نوروپاتی دیابتی نتیجه آسیب عصبی ناشی از قند خون بالا است.

مالتیپل اسکلروزیس (MS):

بیماری ام اس یک بیماری سیستم عصبی مرکزی است که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به پوشش محافظ روی اعصاب یا میلین حمله کند. این امر باعث آسیب عصبی و اختلال در ارتباط بین مغز و بدن می‌شود. سوزن سوزن شدن یا بی حسی در بدن، صورت و اندام‌ها (دست و پا) از شایع‌ترین علائم MS است.

کم کاری تیروئید:

• کم کاری تیروئید وضعیتی است که در آن تیروئید کم کار است و نمی‌تواند به اندازه کافی هورمون تیروئید را برای تأمین نیازهای بدن تولید کند. علائم کم کاری تیروئید ممکن است خفیف به نظر برسند یا در ابتدا به راحتی به سایر بیماری‌ها نسبت داده شوند.
• کم کاری تیروئید درمان نشده می‌تواند منجر به عوارض شدیدتری از جمله نوروپاتی محیطی شود. نوروپاتی محیطی آسیب به اعصاب محیطی است. سوزن سوزن شدن و بی حسی در دست و پا یکی از عوارض نوروپاتی محیطی است.

سندرم تونل تارسال (TTS):

سندرم تونل تارسال (TTS) باعث درد، سوزن سوزن شدن یا سوزش در مچ پا، پاشنه پا یا پا می‌شود. این وضعیت در اثر فشردگی عصب درشت نی که در امتداد داخل مچ پا و پا است، ایجاد می شود. درمان می‌تواند شامل فیزیوتراپی یا تزریق کورتیکواستروئید برای کاهش درد یا التهاب است.

نارسایی کلیه:

نارسایی کلیه ممکن است باعث سوزن سوزن شدن پا شود. نارسایی کلیه می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد اما شایع‌ترین آن‌ها دیابت و فشار خون بالا است.

بیماری Charcot-Marie-Tooth (CMT):

بیماری (CMT) گروهی از اختلالات عصبی محیطی است که منجر به موارد زیر می‌شود:

• آتروفی و ​​ضعف عضلات
• از دست دادن حس در اندام‌ها
• انقباضات عضلانی
• سوزن سوزن شدن، بی حسی یا احساس سوزش در دست‌ها و پاها
• از دست دادن عضلات پا و ساق پا
• مشکلات راه رفتن
• تغییر شکل پا

به منظور تشخیصCMT ، پزشک ممکن است آزمایش خون برای بررسی ناهنجاری‌های ژنتیکی، بیوپسی عصب و مطالعه هدایت عصبی را انجام دهد.

در حال حاضر درمانی برای CMT وجود ندارد اما اکثر افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند فعال بمانند و طول عمر طبیعی داشته باشند. درمان‌های زیر می‌تواند به بیمار در مدیریت علائم کمک کند:

• کاردرمانی
• فیزیوتراپی
• بریس
• دارو جهت کنترل درد

بیماری‌های خود ایمنی:

بیماری‌های خود ایمنی زمانی رخ می‌دهند که بدن به خود حمله می‌کند. تعدادی از بیماری‌های خود ایمنی می‌توانند باعث سوزن سوزن شدن شوند. برخی از آن‌ها عبارتند از:

• لوپوس
• بیماری شوگرن
• سندرم گیلن باره
• بیماری سلیاک
• آرتریت روماتوئید (RA)

عفونت‌ها:

تعدادی از عفونت‌ها می‌توانند باعث التهاب اعصاب شوند که منجر به سوزن سوزن شدن می‌شود. این عفونت‌ها عبارتند از:

• بیماری لایم
• زونا
• هپاتیت B و C
• اچ آی وی
• بیماری هانسن

اختلال مصرف الکل و نوروپاتی الکلی:

نوشیدن زیاد الکل به طور منظم می‌تواند باعث ایجاد نوروپاتی الکلی شود که به دلیل مصرف زیاد الکل به اعصاب محیطی آسیب می‌رساند. تخمین زده می‌شود که 46.3 درصد از افرادی که از مشروبات الکلی به طور مزمن استفاده می‌کنند، نوروپاتی محیطی را تجربه می‌کنند.افرادی که دچار نوروپاتی الکلی می‌شوند ممکن است احساس سوزن سوزن شدن در پاها، دست‌ها و اندام‌های خود داشته باشند که از چند ماه تا چند سال طول می‌کشد.اختلال مصرف الکل با سوء تغذیه و کمبود ویتامین همراه است. به همین دلیل، تعیین اینکه آیا سوزن سوزن شدن پا ناشی از نوروپاتی الکلی است یا نوروپاتی ناشی از کمبودهای تغذیه‌ای دشوار است.

علل دیگر

شرایط کوتاه مدت نیز می‌تواند باعث سوزن سوزن شدن دست یا پا شود.

بارداری:

احساس سوزن سوزن شدن پا در دوران بارداری غیر معمول نیست. حجیم شدن رحم بر اعصابی که از پاها پایین می‌آیند، فشار وارد می‌کند. این امر باعث احساس سوزن سوزن شدن می‌شود.

ممکن است بتوان سوزن سوزن شدن را با روش‌های زیر برطرف کنید:

• استراحت دادن به پاها
• تغییر موقعیت پاها
• مصرف آب

کمبود ویتامین:

عدم دریافت کافی ویتامین‌های خاص، به ویژه ویتامین 12B، می‌تواند باعث سوزن سوزن شدن دست و پا شود. کمبود ویتامین می‌تواند نتیجه رژیم غذایی ناکافی یا یک بیماری زمینه‌ای باشد.

B12 یکی از ویتامین‌های مرتبط با نوروپاتی محیطی است. برخی از علائم کمبود ویتامین B12:

• خستگی
• تنگی نفس
• سرگیجه
• سوزن سوزن شدن و سوزش در دست و پا
• سردرد
• درد قفسه سینه
• مسائل گوارشی
• حالت تهوع
• کبد بزرگ شده

مصرف دارو:

سوزن سوزن شدن پا می‌تواند از عوارض جانبی برخی داروها باشد. رایج‌ترین داروهایی که باعث ایجاد این احساس می‌شوند، داروهای مورد استفاده در درمان سرطان (شیمی درمانی) و داروهای مورد استفاده در درمان HIV و ایدز هستند.

سایر داروها شامل موارد زیر هستند:

• تشنج
• شرایط قلبی
• فشار خون بالا

عصب فشرده:

فشار عصب پشت می‌تواند باعث سوزن سوزن شدن دست و پا شود. فشار عصبی ممکن است به دلیل آسیب یا تورم باشد.

قرار گرفتن در معرض سموم:

قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی و سموم می‌تواند باعث سوزن سوزن شدن شود. برخی از سموم که در صورت بلعیدن یا جذب توسط پوست باعث سوزن سوزن شدن می‌شوند عبارتند از:

• آرسنیک
• تالیم
• حشره کش‌های آلی
• برخی داروهای گیاهی
• ضد یخ
• چسب

هایپرانتیلاسیون:

هنگامی که بیش از حد عمیق و سریع تنفس می‌کنید، هایپرانتیلاسیون یا تهویه بیش از حد اتفاق می‌افتد. این امر باعث کاهش سطح دی اکسید کربن در خون شده که می‌تواند باعث سبکی سر، تنگی نفس و اضطراب شود. کاهش سطح دی اکسید کربن همچنین می‌تواند باعث سوزن سوزن شدن در پا یا دستان شود.

زمان مراجعه به پزشک

اگر احساس سوزن سوزن شدن بیش از یک دوره کوتاه ادامه داشت یا درد یا ناراحتی قابل توجهی ایجاد کرد، باید به پزشک مراجعه شود.اگر علائم دیگری همراه با پارستزی مشاهده شود، باید فوراً با پزشک مشورت شود. این علائم ممکن است به دلیل بیماری جدی‌تری ایجاد شود.

پارستزی همراه با هر یک از علائم زیر نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد:

• ضعف عضلانی
• درد شدید
• مشکلات بینایی یا از دست دادن بینایی
• مشکلات در گفتار
• مشکلات در هماهنگی
• سرگیجه شدید

تشخیص

در صورت مراجعه به پزشک برای سوزن سوزن شدن بی دلیل در دست یا پا، موارد مختلفی وجود دارد که ممکن است در تشخیص به آن‌ها کمک کند. برخی از آن‌ها عبارتند از:

• معاینه فیزیکی که ممکن است شامل یک معاینه عصبی برای مشاهده رفلاکس‌ها و عملکرد حرکتی یا حسی باشد.
• گرفتن سابقه پزشکی
• آزمایش خون که به پزشک اجازه می‌دهد مواردی مانند سطح برخی از مواد شیمیایی، سطح ویتامین‌ها یا هورمون‌ها در خون، عملکرد اندام و سطح سلول‌های خونی را ارزیابی کند.
• آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، MRI یا سونوگرافی.
• آزمایش عملکرد عصبی با استفاده از روش‌هایی مانند آزمایش سرعت هدایت عصب یا الکترومیوگرافی.
• بیوپسی عصب یا پوست.

درمان

1. درمان موفقیت آمیز بستگی به تشخیص دقیق و درمان علت سوزن سوزن شدن دارد. تا زمانی که سلول‌های عصبی محیطی از بین نرفته باشند، می‌توانند بازسازی شوند. اگرچه هیچ درمانی برای انواع ارثی نوروپاتی محیطی وجود ندارد اما بسیاری را می‌توان با درمان بهبود بخشید. به عنوان مثال، کنترل خوب قند خون در دیابت می‌تواند به بدتر نشدن نوروپاتی دیابتی کمک کند و مکمل‌های ویتامین می‌تواند نوروپاتی محیطی را در افراد مبتلا به کمبود ویتامین اصلاح کند.
2. توصیه‌های کلی شیوه زندگی شامل کنترل وزن، اجتناب از قرار گرفتن در معرض سموم، پیروی از برنامه ورزشی تحت نظارت پزشک، رژیم غذایی متعادل و اجتناب یا محدود کردن الکل است. توصیه‌ها همچنین شامل ترک سیگار می‌شود که باعث محدود شدن خون رسانی به رگ‌های خونی می‌شود که مواد مغذی را برای اعصاب محیطی تأمین می‌کند.
3. در برخی موارد، سوزن سوزن شدن و سایر علائم نوروپاتی محیطی ممکن است با تجویز داروهایی برای درمان تشنج و افسردگی کاهش یابد.

ماساژ درمانی سوزن سوزن شدن دست و پا:

سوزن سوزن شدن و بی حسی دست و پا می‌تواند به دلیل مشکلات گردش خون باشد و بنابراین ماساژ درمانی می‌تواند در احیای جریان خون به دست و پا مفید باشد. ماساژ از طریق تحریک بیرونی سیستم گردش خون و مایعات لنفاوی، باعث بهبود جریان خون می‌شود.

استفاده از کمپرس آب گرم:

کمپرس آب گرم می‌تواند به افزایش جریان خون در نواحی بی حس شده کمک کند. اگر علائم بی حسی با گذشت زمان با استفاده از این روش تشدید شد، کمپرس آب گرم را کنار گذاشته و از کمپرس آب سرد برای کاهش ورم استفاده کنید.

بریس مچ دست:

در صورت بروز درد، سوزن سوزن شدن یا بی حسی در انگشتان دست،احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال وجود دارد. این بیماری شایع بوده و افراد را در مشاغل مختلف اعم از ورود اطلاعات به رایانه تا بسته‌بندی مواد غذایی مبتلا می‌سازد. علت آن فشار به عصب میانی است. استفاده از بریس مچ‌بند می‌تواند کمک کند تا مچ دست در حالت صاف و بدون فشار نگه داشته شود.

فیزیوتراپی:

فیزیوتراپی شامل تکنیک‌های ضد التهابی مانند یخ و ماساژ، تمرین‌های کششی و تقویت کننده برای بازگرداندن عملکرد و کاهش درد است و گاهی اوقات استفاده از آتل دست نیز توصیه می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها همچنین به بیماران آموزش می‌دهند که کف پاهای خود را از نظر زخم و تاول معاینه کنند (برای افراد دیابتی) که در صورت عدم درمان ممکن است منجر به قطع عضو شود.

تمرینات ورزشی

• کشش اجازه می‌دهد تا اکسیژن در سراسر بدن به جریان درآید. بنابراین به درمان کمک می‌کند. هنگام انجام تمرینات کششی با شانه‌ها، بازوها و نقاط مرکزی گردش خون به دست، بازوها و پاها افزایش می‌یابد.
• انجام تمرینات چرخشی راهی بسیار خوب برای بهبود جریان خون و افزایش اکسیژن رسانی به اندام‌ها است.
• کشش قسمت پایین پا یعنی جایی که رباط پلانتار فاسیا تا زیر قوس کشیده شده، گروه‌های عضلانی مختلف را درگیر و به تسکین سوزن سوزن شدن کمک می‌کند.
• عصب سیاتیک به باسن و پاها کشیده می‌شود و هنگام التهاب باعث سوزن سوزن شدن در ساق پاها و پاها می‌شود. اگر سوزن سوزن شدن شامل ساق‌های پا یا لگن و پا نیز می‌شود، سعی شود ماهیچه پشت پا که در طول عصب سیاتیک کشیده می‌شود را نیز کشش دهید.