سونوگرافی پروستات چیست و چرا انجام می شود؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

غده پروستات در بین گردن مثانه و دیافراگم ادراری تناسلی، درست در جلوی راست روده قرار دارد. موقعیت قرار گیری پروستات برای تصویر برداری به روش سونوگرافی ترانس رکتال ایده آل است. پروستات غده ای کوچک در سیستم تناسلی مردانه است. پروستات به اندازه یک گردو بوده و عملکرد اصلی آن ترشح بخشی از مایع سمینال است که پس از ترکیب با اسپرم، مایع منی را تشکیل می دهد.

در پزشکی از سونوگرافی برای تشخیص تغییرات در اندام ها، بافت ها و تشخیص توده های غیرطبیعی مانند تومورها استفاده می شود. تصویربرداری توسط سونوگرافی بر اساس همان اصول مربوط به سونار است. هنگامی که امواج صوتی به جسمی برخورد می کند به عقب برمی گردد. با اندازه گیری این امواج می توان فاصله، اندازه، شکل و قوام جسم را تعیین نمود که شامل جامد بودن یا پر شدن جسم از مایع نیز می باشد. سونوگرافی پروستات از تصویربرداری های اشعه ایکس (مانند سی تی اسکن) دقیق تر است؛ زیرا این سونوگرافی می تواند تصاویر را با وضوح بیشتر و دقیق تر ثبت کند. همچنین آزمایش های سونوگرافی ایمن تر از اشعه ایکس هستند؛ زیرا هیچ گونه پرتوی خطرناکی تولید نمی کنند و زمان کمتری برای اعلام نتیجه نیاز است. در صورتی که یک ضایعه مشکوک با سونوگرافی یا معاینه مقعدی شناسایی شود، می توان نمونه برداری پروستات با هدایت سونوگرافی را انجام داد.

آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) که میزان PSA را در خون اندازه گیری می کند ممکن است برای تعیین اینکه آیا بیمار در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دارد یا خیر انجام شود. در این حالت بیوپسی انجام شده و از مبدل سونوگرافی برای هدایت سوزن نمونه برداری به مناطق خاص غده پروستات استفاده می شود.

اندازه طبیعی پروستات

اندازه طبیعی پروستات تا نیمی از عمر مردان (حدود 40 سالگی) در یک اندازه باقی می ماند. اندازه این اندام را می توان به سادگی با عناوینی همچون کوچک، متوسط و بزرگ توصیف کرد. با این حال، متخصصان اورولوژی جهت تعیین اندازه به جای وزن از معیار حجم استفاده می کنند. جهت بررسی این اندازه ها از آزمایش تصویربرداری سونوگرافی پروستات استفاده می شود. این غده که شکلی شبیه به یک فندق دارد معمولاً ارتفاعی 3 و عرضی 4 سانتی متری دارد. حجم و وزن رایج این غده 20 سانتی متر مکعب و 20 گرم است. این اعداد ممکن است نسبت به هر فرد متفاوت باشند.

کاربردهای سونوگرافی پروستات

سونوگرافی ترانس رکتال از غده پروستات برای تشخیص موارد زیر انجام می شود:

• تشخیص اختلالات درون پروستات
• تعیین اینکه آیا پروستات بزرگ شده است؟ این مشکل همچنین به عنوان هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) شناخته می شود.
• تشخیص رشد غیر طبیعی پروستات
• تشخیص علت ناباروری مرد

از این روش همچنین برای کمک به تشخیص علائم زیر نیز استفاده می شود:

• گره هایی که توسط پزشک در طی یک معاینه معمول بدن یا آزمایش غربالگری سرطان پروستات احساس شده است.
• مشکل در ادرار کردن
• از آنجایی که سونوگرافی تصاویر را در زمان واقعی ارائه می دهد، بنابراین از این روش می توان برای هدایت سوزن در روش هایی مانند نمونه برداری یا بیوپسی پروستات نیز استفاده نمود که در آن سوزن برای نمونه گیری از سلول ها یا بافت ها از یک منطقه غیر طبیعی در غده پروستات برای آزمایش های بعدی آزمایشگاهی استفاده می شود.

آمادگی جهت سونوگرافی پروستات

در سونوگرافی پروستات نیازی به آمادگی خاصی نیست. این روش به صورت سرپایی انجام می شود که معمولاً کمتر از یک ساعت طول می کشد. پزشک ممکن است شما را به بیمارستان یا کلینیکی ارجاع دهد که تجهیزات سونوگرافی مناسب برای این آزمایش را داشته باشد. همچنین ممکن است لازم باشد قبل از آزمون فرم رضایت نامه را امضا کنید.

برخی از دستورالعمل های احتمالی که ممکن است پزشک قبل از آزمایش به شما بدهد شامل موارد زیر است:

• چند ساعت قبل از آزمایش غذا نخورید.
• در روز عمل از جواهرات و لباس های تنگ در کلینیک استفاده نکنید.
• چند ساعت قبل از آزمایش از ملین یا انما استفاده کنید تا روده های شما پاک شود.
• از داروهای توصیه شده برای کمک به آرامش در طول عمل استفاده کنید. پزشک ممکن است یک داروی آرامبخش مانند لورازپام (Ativan) را توصیه کند.
• مصرف هر دارویی که می تواند خون شما را رقیق کند، مانند داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) یا آسپرین، حدود یک هفته قبل از عمل قطع کنید. این درصورت توصیه می شود که پزشک قصد دارد از پروستات شما بیوپسی کند.
• حتی در صورت نمونه برداری یا بیوپسی، از شما خواسته می شود تا از مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند آسپیرین به مدت هفت تا 10 روز قبل از عمل خودداری کنید.

نحوه انجام انواع سونوگرافی پروستات

در سونوگرافی پروستات با تاباندن امواج فراصوت به این غده و بافت اطراف آن از زوایای مختلف، تصاویر سیاه و سفیدی به دست می آید که ناهنجاری ها و مشکلات این عضو، از جمله سرطان پروستات را برای پزشک قابل تشخیص می کند.

سونوگرافی پروستات از روی شکم

در برخی از موارد به تشخیص پزشک، این سونوگرافی از روی شکم انجام می شود. در این روش به دلیل اینکه پروستات در محوطه لگن قرار دارد. برای کیفیت بهتر تصاویر سونوگرافی، مثانه باید پر باشد.

سونوگرافی ترانس رکتال

سونوگرافی ترانس رکتال که از طریق مقعد انجام می شود، روش دقیق تری است. از بیمار خواسته می شود به پشت یا پهلو بر روی تخت دراز بکشد و زانوهای خود را خم کند. پروب یا مبدل آغشته به ژل از طریق مقعد وارد بدن شده و از زوایای مختلف پروستات تصویربرداری می کند. در صورتی که بیوپسی تحت هدایت سونوگرافی تجویز شده باشد، توسط سوزن مخصوصی که در کنار مبدل قرار دارد، نمونه برداری از بخش های مختلف پروستات انجام می شود.

عوارض جانبی سونوگرافی پروستات

• در این روش، نه از اشعه ایکس بلکه از امواج فراصوت استفاده می شود و هیچ گونه خطری از این جهت ندارد. پزشک شما مصرف آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت را تجویز خواهد نمود.
• در مواقع نادر، اگر بلافاصله پس از این فرآیند خونریزی مقعدی رخ بدهد، ممکن است فرد مدت بیشتری تحت نظر رادیولوژیست یا پرستار قرار بگیرید وگرنه فرآیند سونوگرافی و نمونه برداری کمتر از 30 دقیقه زمان خواهد برد.