مانیپولاسیون (درمان دستی) چیست؟

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

درمان دستی ستون فقرات (SMT) یک تکنیک است که با استفاده از نیرو بر مفاصل ستون فقرات، درد کمر ، گردن و سایر بیماری‌های اسکلتی-عضلانی را درمان می‌کند. با این ایده که چنین درمانی در مناطق ناکارآمد ستون فقرات می‌تواند یکپارچگی ساختاری ستون فقرات را بازیابی کرده و کاهش درد و آغاز فرایندهای طبیعی بهبودی بدن را موجب شود.

مانیپولاسیون یک مداخله است که فیزیوتراپیست‌ها از ابتدای تمرین فیزیوتراپی استفاده می‌کردند. با این حال، فیزیوتراپیست‌هایی که دستکاری ستون فقرات را انجام می‌دهند، تحت نظارت سایر مشاغل قرار گرفته‌اند. هرچند که مانیپولاسیون منحصر به هیچ حوزه یا حرفه‌ای نیست.

مزایا درمان دستی

فیزیوتراپیست معین می‌کند که آیا درمان‌های دستی برای وضعیت و بیماری مناسب است یا نه. وی همچنین به دلایل زیر درمان‌های دستی را برای عضلات و مفاصل مورد استفاده قرار می‌دهد:

• کاهش درد
• بهبود بافت‌های اسکاری
• از بین بردن ناهنجاری‌ها یا رشد بافت اسکار
• کمک در حذف مواد محرک شیمیایی
• روان‌تر کار کردن مفاصل
• شل کردن عضلات
• بهبود حرکتی
• از بین بردن موانع مکانیکی حرکت مفاصل که به دلیل درد به وجود آمده‌اند

کاربرد درمان دستی

بیماری‌هایی که با درمان‌های دستی مانیپولاسیون قابل درمان هستند، شامل:

• محدودیت حرکتی در مفاصل بین مهره‌ای (مفاصل فاست)
• انواع بیماری‌های دیسک
• آرتروز ستون فقرات
• کمردرد یا گردن دردهای مکانیکال
• تنگی کانال نخاعی

اگرچه دیسک بیرون زده با درمان‌های مختلف کمی جمع می‌شود و اغلب در اولین جلسه درمان، بیمار بهبودی قابل توجهی را تجربه می‌کند اما اصطلاح جااندازی دیسک را نمی‌توان به کار برد. جااندازی غالبا برای مفاصل محیطی بکار می‌رود.

به طور کلی دو روش برای اعمال مانیپولاسیون روی ستون فقرات وجود دارد:

1. مانیپولاسیون ستون فقرات: فشارهای با سرعت بالا و دامنه کم، که به آن تعدیل کایروپراکتیک یا درمان‌های دستکاری کننده استئوپاتی نیز گفته می‌شود، با استفاده از نیروی کافی برای فشار دادن مفصل نخاعی به خارج از محدوده حرکتی، با هدف بهبود مفصل انجام می‌شود. هنگامی که دستکاری با سرعت بالا روی ستون فقرات انجام می‌شود، معمولاً شامل صدای ترک خوردن یا ترکیدن حباب می‌شود که قابل شنیدن است. برخی از افراد احساس آرامش می‌کنند یا از صدای ترک خوردن لذت می‌برند، در حالی که دیگران احساس خوبی ندارند.
2. متحرک سازی ستون فقرات: دستکاری‌های با سرعت کم و دامنه کم، که به تدریج کار مفاصل ستون فقرات را از محدوده حرکتی قابل تحمل خود به جای فراتر از حد طبیعی خود سوق می‌دهد. دستان فیزیوتراپیست مهره را به آرامی حرکت داده و هر سطح ستون فقرات مورد کار را کش می‌دهد. متحرک سازی ستون فقرات معمولاً شامل صدای ترک خوردن نمی‌شود.

تکنیک‌های متعددی برای دستکاری و متحرک سازی ستون فقرات وجود دارد. بسته به نیازها و ترجیحات منحصر به فرد بیمار و همچنین مجموعه مهارت‌های پزشک ممکن است از تکنیک‌های مختلفی استفاده شود.
علاوه بر این اگر دستکاری‌هایی روی ستون فقرات گردنی انجام شود، تمایل به انجام آن روی ستون فقرات قفسه سینه (قسمت فوقانی کمر) نیز وجود دارد زیرا این دو ناحیه به هم مرتبط هستند و می‌توانند درد و سفتی را به عقب ارجاع دهند.

اثربخشی مانیپولاسیون

بسیاری از مردم گزارش کرده‌اند که حداقل با کاهش درد گردن و بهبود دامنه حرکتی از طریق دستکاری یا متحرک سازی دستی مواجه شده‌اند. با این حال، اکثر مطالعاتی که به دستکاری و متحرک سازی دستی پرداخته‌اند، کارآزمایی‌های کوچک یا تصادفی کنترل شده بوده‌اند. برای مطالعاتی که درمان دستی برای کمک به تسکین درد گردن یا بهبود عملکرد گردن مفید بوده است، شواهد ضعیف بوده و مزایای آن موقتی است.

خطرات مانیپولاسیون

هنگامی که مانیپولاسیون توسط یک متخصص پزشکی که دارای مجوز و آموزش این تکنیک‌ها است انجام شود، دستکاری و متحرک سازی دستی ستون فقرات گردنی نسبتاً بی خطر است. از آنجا که دستکاری شامل حرکت دادن مفصل از محدوده طبیعی حرکت خود است، مهم است که قبل از انجام دستکاری با سرعت بالا در ستون فقرات گردنی، هرگونه بیماری زمینه‌ای جدی مانند بی ثباتی ستون فقرات یا میلوپاتی گردنی را رد کرد.
در حالی که بسیار نادر است، گزارش‌هایی از سکته مغزی ناشی از کالبد شکافی شریان مهره‌ای پس از دستکاری ستون فقرات گردنی گزارش شده است.

همچنین لازم به ذکر است که همه این گزارش‌ها نمی‌توانند علت دقیق سکته مغزی را تأیید کنند. برخی از مطالعات گزارش می‌دهند که هیچ تفاوتی در خطر بالینی سکته مغزی در بیمارانی که برای درد گردن به پزشک کایروپراکتیک مراجعه می‌کنند، در مقایسه با بیمارانی که برای درد گردن به پزشک عمومی (بدون دستکاری) مراجعه می‌کنند، وجود ندارد.