بیوپسی چه خطراتی دارد و بیمار چگونه باید برای بیوپسی آماده شود؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

زمانی که ظن سرطان وجود دارد و در مواردی که منشاء ضایعات یا ماهیت آن مشخص نباشد، نیاز به نمونه‌برداری از ضایعه می‌باشد. هنگامی که نمونه ارزیابی شد، افزون بر تشخیص، مقدار بافت‌های درگیر نشده در اطراف ضایعه یعنی حاشیه امن نمونه بررسی می‌شود تا مشخص شود که آیا بیماری از ناحیه‌ی بیوپسی شده فراتر رفته است یا خیر.

در دهه اخیر بیوپسی با روش‌های غیر جراحی انجام می‌شود. نمونه‌برداری یا بیوپسی با هدایت سونوگرافی یا سی تی اسکن توسط سوزن مخصوص بیوپسی به داخل ضایعه انجام می‌پذیرد. این کار با بیحسی موضعی و به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و از مناطق مختلف می‌توان با این روش نمونه‌برداری کرد. بررسی آسیب ‌شناسانه‌ی یک نمونه‌ی بافت‌برداری‌شده می‌تواند تعیین کند که ضایعه خوش‌خیم است یا بدخیم و می‌تواند به تمایز گذاشتن بین انواع مختلف سرطان کمک کند.

بیوپسی

بافت‌برداری یا بیوپسی (به فرانسوی: Biopsie) که به آن تکه‌برداری و نمونه‌برداری نیز می‌گویند، یک آزمایش پزشکی است که معمولاً توسط یک جراح یا متخصص رادیولوژی انجام می‌شود و شامل برداشتن نمونه‌ای از سلول‌ها یا بافت‌ها برای بررسی وجود یک بیماری یا تعیین وسعت آن است. بافت برداشته‌شده معمولاً توسط متخصص آسیب‌شناسی زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود؛ اما می‌تواند به شکل شیمیایی نیز آنالیز شود. در بافت‌برداری برشی یا بافت‌برداری با سوزن ضخیم قسمتی از بافت ناهنجار را بدون تلاش برای خارج کردن تمام ضایعه یا تومور برمی‌دارند.

وقتی نمونه‌ی بافت یا مایع به‌وسیله‌ی سوزن و به شکلی برداشته می‌شود که سلول‌ها بدون حفظ ساختار بافتی آنها خارج می‌شوند، این عمل را بافت‌برداری آسپیراسیون با سوزن ظریف می‌نامند. بافت‌برداری‌ها بیش از همه برای بررسی و تشخیص عارضه‌های محتمل سرطانی یا التهابی انجام می‌شوند. سایزهای مختلفی از سوزن‌ها می‌توانند نمونه‌ی بافت را در سوراخ سوزن جمع کنند (بافت‌برداری با سوزن ضخیم). سوزن‌هایی که قطر کمتری دارند سلول‌ها و خوشه‌های سلولی را برمی‌دارند (بافت‌برداری آسپیراسیون با سوزن ظریف).

روش‌های انجام بیوپسی

بیوپسی روش‌های مختلفی دارد که تقریباً همه آنها شامل استفاده از ابزاری تیز برای از برداشتن مقدار کمی از بافت است. اگر بیوپسی روی پوست یا ناحیه حساس دیگر باشد، ابتدا داروی بیحسی استفاده می‌شود.

نمونه‌برداری با سوزن

بیشتر نمونه‌برداری‌ها با استفاده از سوزن انجام می‌گیرد، به این معنی که از سوزن برای دسترسی به بافت مشکوک استفاده می‌شود.

نمونه‌برداری با هدایت CT

فرد در دستگاه سی تی اسکن قرار می‌گیرد. تصاویر اسکنر به پزشکان کمک می‌کند تا به‌طور دقیق سوزن را در بافت قرار دهند.

نمونه‌برداری با سونوگرافی

اسکنر سونوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا سوزن را به سمت ضایعه هدایت کند.

نمونه‌برداری از استخوان

از بیوپسی استخوان برای جستجوی سرطان استخوان استفاده می‌شود. این کار ممکن است از طریق روش سی تی اسکن یا توسط جراح ارتوپدی انجام شود.

نمونه‌برداری از مغز استخوان

از یک سوزن بزرگ برای ورود به استخوان لگن به‌منظور جمع‌آوری مغز استخوان استفاده می‌شود. این روش بیماری‌های خون مانند سرطان خون یا لنفوم را تشخیص می‌دهد.

انواع بیوپسی

1. بیوپسی از کبد : یک سوزن از طریق شکم به کبد رسانده شده و بافت کبد را می‌گیرد.
2. نمونه‌برداری از کلیه: مشابه بیوپسی کبد، یک سوزن از پشت، به کلیه رسانده و بافت کلیه گرفته می‌شود.
3. نمونه‌برداری از آسپیراسیون: یک سوزن مواد را از توده خارج می‌کند. به این روش ساده، آسپیراسیون با سوزن ظریف نیز گفته می‌شود.
4. نمونه‌برداری از پروستات : نمونه‌برداری با چندین سوزن همزمان از غده پروستات انجام می‌شود. برای رسیدن به پروستات، یک پروب در رکتوم قرار می‌گیرد.
5. نمونه‌برداری از پوست: بیوپسی پانچ روش اصلی بیوپسی است. در این روش از تیغه‌ای دایره‌ای شکل برای به دست آوردن نمونه‌ای استوانه‌ای از بافت پوست استفاده می‌شود.
6. بیوپسی جراحی نیز برای به دست آوردن نمونه از بافتی که به سختی قابل دسترسی است، به کار گرفته می‌شود. در این روش ممکن است جراحی باز یا لاپاراسکوپی لازم باشد و یا ممکن است یک تکه بافت یا کل توده بافت برداشته شود.

مزایای انجام بیوپسی

بیوپسی می‌تواند اغلب به تشخیص بیماری‌های زیر کمک کند:

• سرطان
• زخم معده زخم‌هایی که بر سیستم هضم تأثیر می‌گذارند.
• هپاتیت التهاب کبد
• بیماری کلیوی
• آندومتریوز جایی که سلول‌هایی که معمولاً رحم را پوشانده‌اند در جای دیگری از بدن یافت می‌شوند.
• عفونت‌های خاص

اقدامات قبل از انجام بیوپسی

ممکن است برای انجام بیوپسی به آمادگی‌های خاصی نیاز باشد؛ مثلاً در بیوپسی روده، باید قبل از آزمون، رژیم غذایی خاصی به بیمار داده شود. قبل از انجام هرگونه مداخله پزشکی باید پزشک را نسبت به داروها و مکمل‌ها آگاه کرد؛ زیرا گاهی مواقع لازم است قبل از انجام بیوپسی مصرف آسپرین یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی قطع شود

نحوه انجام بیوپسی

بسته به نوع بیوپسی که انجام می‌دهید، می‌توانید انتظار داشته باشید.

• برای بیوپسی اصلاحی، پزشک متخصص پوست و مو با استفاده از یک ابزار تیز، تیغ دو لبه یا چاقوی کوچک جراحی بافت را برش می‌دهد. عمق برش بسته به نوع بیوپسی و آن قسمت از بدن که نمونه‌برداری می‌شود، متفاوت است. بیوپسی اصلاحی، خونریزی دارد. خونریزی با اعمال فشار بر موضع مورد نظر و یا با ترکیبی از فشارها و داروی موضعی اعمال شده بر محل بیوپسی متوقف می‌شود.
• برای بیوپسی سوراخی و بیوپسی شکافی، این روش شامل برش لایه بالایی چربی زیر پوست است به طوری که بخیه برای بستن زخم لازم است. پانسمان و یا چسب پانسمان بر موضع گذاشته می‌شود و بدین ترتیب خونریزی قطع می‌شود.

اقدامات پس از انجام بیوپسی

پس از انجام بافت‌برداری، نمونه بافت خارج‌شده از بدن بیمار به آزمایشگاه آسیب‌شناسی فرستاده می‌شود. آسیب‌شناسی که تخصص تشخیص بیماری (از جمله تشخیص سرطان) دارد، بافت را زیر میکروسکوپ ارزیابی می‌کند. زمانی که آزمایشگاه نمونه‌ی بافت‌برداری را دریافت می‌کند، بافت را پردازش می‌کند و تکه‌ی فوق‌العاده نازکی از بافت از نمونه جدا شده و به اسلاید شیشه‌ای وصل می‌شود. بافت باقی‌مانده برای استفاده در بررسی‌های بعدی، در صورت لزوم، نگه داشته می‌شود. روی اسلایدی که بافت روی آن است رنگ‌هایی ریخته می‌شود که بافت را لکه می‌کنند و اجازه می‌دهند که سلول‌های روی بافت بهتر دیده شوند.
اسلاید سپس به آسیب‌شناس داده می‌شود که آن را زیر میکروسکوپ مطالعه کرده و وجود هرگونه ناهنجاری را در آن بررسی می‌کند. آسیب‌شناس سپس گزارشی آماده می‌کند که یافته‌های ناهنجار یا مهم موجود در نمونه را فهرست می‌کند. سپس گزارش به پزشکی که نمونه‌برداری را روی بیمار انجام داده بود ارسال می‌شود.

چگونگی مراقبت از محل بیوپسی در طی بهبودی

• پیش از هرگونه تماس با موضع بیوپسی دست خود را با آب و صابون بشویید.
• موضع بیوپسی را با آب و صابون بشویید. اگر موضع بیوپسی بر روی پوست سر است، از شامپو استفاده کنید.
• موضع را به خوبی بشویید.
• موضع را با حوله تمیز خشک کنید.
• موضع را با چسب زخم بپوشانید که اجازه می‌دهد پوست، هوا خورد.
• تا برداشتن بخیه‌ها به مراقبت از موضع بیوپسی ادامه دهید.
• در بیوپسی اصلاحی که نیازی به بخیه ندارد تا زمان بهبود پوست به مراقبت از زخم ادامه دهید.

عوارض جانبی بیوپسی

برخی از عوارض جانبی احتمالی بیوپسی شامل موارد زیر است:

• بسته به اندازه بافتی که برداشته می‌شود، ظاهر ناحیه تغییر می‌کند.
• کبودی
• تورم
• درد در محل تزریق
• عفونت محل بیوپسی

بیشتر این عوارض جانبی موقت است. در صورت پا برجا ماندن، قابل درمان هستند. حتماً دستورالعمل پزشک خود را برای مراقبت بعد از بیوپسی دنبال کنید. عوارض ناشی از بیوپسی بسیار نادر است.