بیوپسی چه خطراتی دارد و بیمار چگونه باید برای بیوپسی آماده شود؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

زمانی که ظن سرطان وجود دارد و در مواردی که منشاء ضایعات یا ماهیت آن مشخص نباشد، نیاز به نمونه برداری از ضایعه می باشد. هنگامی که نمونه ارزیابی شد، افزون بر تشخیص، مقدار بافت های درگیر نشده در اطراف ضایعه یعنی حاشیه امن نمونه بررسی می شود تا مشخص شود که آیا بیماری از ناحیه ی بیوپسی شده فراتر رفته است یا خیر.

در دهه اخیر بیوپسی با روش های غیر جراحی انجام می شود. نمونه برداری یا بیوپسی با هدایت سونوگرافی یا سی تی اسکن توسط سوزن مخصوص بیوپسی به داخل ضایعه انجام می پذیرد. این کار با بیحسی موضعی و به صورت سرپایی انجام می شود و از مناطق مختلف می توان با این روش نمونه برداری کرد. بررسی آسیب شناسانه ی یک نمونه ی بافت برداری شده می تواند تعیین کند که ضایعه خوش خیم است یا بدخیم و می تواند به تمایز گذاشتن بین انواع مختلف سرطان کمک کند.

بیوپسی

بافت برداری یا بیوپسی (به فرانسوی: Biopsie) که به آن تکه برداری و نمونه برداری نیز می گویند، یک آزمایش پزشکی است که معمولاً توسط یک جراح یا متخصص رادیولوژی انجام می شود و شامل برداشتن نمونه ای از سلول ها یا بافت ها برای بررسی وجود یک بیماری یا تعیین وسعت آن است. بافت برداشته شده معمولاً توسط متخصص آسیب شناسی زیر میکروسکوپ بررسی می شود؛ اما می تواند به شکل شیمیایی نیز آنالیز شود. در بافت برداری برشی یا بافت برداری با سوزن ضخیم قسمتی از بافت ناهنجار را بدون تلاش برای خارج کردن تمام ضایعه یا تومور برمی دارند.

وقتی نمونه ی بافت یا مایع به وسیله ی سوزن و به شکلی برداشته می شود که سلول ها بدون حفظ ساختار بافتی آنها خارج می شوند، این عمل را بافت برداری آسپیراسیون با سوزن ظریف می نامند. بافت برداری ها بیش از همه برای بررسی و تشخیص عارضه های محتمل سرطانی یا التهابی انجام می شوند. سایزهای مختلفی از سوزن ها می توانند نمونه ی بافت را در سوراخ سوزن جمع کنند (بافت برداری با سوزن ضخیم). سوزن هایی که قطر کمتری دارند سلول ها و خوشه های سلولی را برمی دارند (بافت برداری آسپیراسیون با سوزن ظریف).

روش های انجام بیوپسی

بیوپسی روش های مختلفی دارد که تقریباً همه آنها شامل استفاده از ابزاری تیز برای از برداشتن مقدار کمی از بافت است. اگر بیوپسی روی پوست یا ناحیه حساس دیگر باشد، ابتدا داروی بیحسی استفاده می شود.

نمونه برداری با سوزن

بیشتر نمونه برداری ها با استفاده از سوزن انجام می گیرد، به این معنی که از سوزن برای دسترسی به بافت مشکوک استفاده می شود.

نمونه برداری با هدایت CT

فرد در دستگاه سی تی اسکن قرار می گیرد. تصاویر اسکنر به پزشکان کمک می کند تا به طور دقیق سوزن را در بافت قرار دهند.

نمونه برداری با سونوگرافی

اسکنر سونوگرافی به پزشک کمک می کند تا سوزن را به سمت ضایعه هدایت کند.

نمونه برداری از استخوان

از بیوپسی استخوان برای جستجوی سرطان استخوان استفاده می شود. این کار ممکن است از طریق روش سی تی اسکن یا توسط جراح ارتوپدی انجام شود.

نمونه برداری از مغز استخوان

از یک سوزن بزرگ برای ورود به استخوان لگن به منظور جمع آوری مغز استخوان استفاده می شود. این روش بیماری های خون مانند سرطان خون یا لنفوم را تشخیص می دهد.

انواع بیوپسی

1. بیوپسی از کبد: یک سوزن از طریق شکم به کبد رسانده شده و بافت کبد را می گیرد.
2. نمونه برداری از کلیه: مشابه بیوپسی کبد، یک سوزن از پشت، به کلیه رسانده و بافت کلیه گرفته می شود.
3. نمونه برداری از آسپیراسیون: یک سوزن مواد را از توده خارج می کند. به این روش ساده، آسپیراسیون با سوزن ظریف نیز گفته می شود.
4. نمونه برداری از پروستات: نمونه برداری با چندین سوزن همزمان از غده پروستات انجام می شود. برای رسیدن به پروستات، یک پروب در رکتوم قرار می گیرد.
5. نمونه برداری از پوست: بیوپسی پانچ روش اصلی بیوپسی است. در این روش از تیغه ای دایره ای شکل برای به دست آوردن نمونه ای استوانه ای از بافت پوست استفاده می شود.
6. بیوپسی جراحی نیز برای به دست آوردن نمونه از بافتی که به سختی قابل دسترسی است، به کار گرفته می شود. در این روش ممکن است جراحی باز یا لاپاراسکوپی لازم باشد و یا ممکن است یک تکه بافت یا کل توده بافت برداشته شود.

مزایای انجام بیوپسی

بیوپسی می تواند اغلب به تشخیص بیماری های زیر کمک کند:

• سرطان
• زخم معده زخم هایی که بر سیستم هضم تأثیر می گذارند.
• هپاتیت التهاب کبد
• بیماری کلیوی
• آندومتریوز جایی که سلول هایی که معمولاً رحم را پوشانده اند در جای دیگری از بدن یافت می شوند.
• عفونت های خاص

اقدامات قبل از انجام بیوپسی

ممکن است برای انجام بیوپسی به آمادگی های خاصی نیاز باشد؛ مثلاً در بیوپسی روده، باید قبل از آزمون، رژیم غذایی خاصی به بیمار داده شود. قبل از انجام هرگونه مداخله پزشکی باید پزشک را نسبت به داروها و مکمل ها آگاه کرد؛ زیرا گاهی مواقع لازم است قبل از انجام بیوپسی مصرف آسپرین یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی قطع شود

نحوه انجام بیوپسی

بسته به نوع بیوپسی که انجام می دهید، می توانید انتظار داشته باشید.

• برای بیوپسی اصلاحی، پزشک متخصص پوست و مو با استفاده از یک ابزار تیز، تیغ دو لبه یا چاقوی کوچک جراحی بافت را برش می دهد. عمق برش بسته به نوع بیوپسی و آن قسمت از بدن که نمونه برداری می شود، متفاوت است. بیوپسی اصلاحی، خونریزی دارد. خونریزی با اعمال فشار بر موضع مورد نظر و یا با ترکیبی از فشارها و داروی موضعی اعمال شده بر محل بیوپسی متوقف می شود.
• برای بیوپسی سوراخی و بیوپسی شکافی، این روش شامل برش لایه بالایی چربی زیر پوست است به طوری که بخیه برای بستن زخم لازم است. پانسمان و یا چسب پانسمان بر موضع گذاشته می شود و بدین ترتیب خونریزی قطع می شود.

اقدامات پس از انجام بیوپسی

پس از انجام بافت برداری، نمونه بافت خارج شده از بدن بیمار به آزمایشگاه آسیب شناسی فرستاده می شود. آسیب شناسی که تخصص تشخیص بیماری (از جمله تشخیص سرطان) دارد، بافت را زیر میکروسکوپ ارزیابی می کند. زمانی که آزمایشگاه نمونه ی بافت برداری را دریافت می کند، بافت را پردازش می کند و تکه ی فوق العاده نازکی از بافت از نمونه جدا شده و به اسلاید شیشه ای وصل می شود. بافت باقی مانده برای استفاده در بررسی های بعدی، در صورت لزوم، نگه داشته می شود. روی اسلایدی که بافت روی آن است رنگ هایی ریخته می شود که بافت را لکه می کنند و اجازه می دهند که سلول های روی بافت بهتر دیده شوند.
اسلاید سپس به آسیب شناس داده می شود که آن را زیر میکروسکوپ مطالعه کرده و وجود هرگونه ناهنجاری را در آن بررسی می کند. آسیب شناس سپس گزارشی آماده می کند که یافته های ناهنجار یا مهم موجود در نمونه را فهرست می کند. سپس گزارش به پزشکی که نمونه برداری را روی بیمار انجام داده بود ارسال می شود.

چگونگی مراقبت از محل بیوپسی در طی بهبودی

• پیش از هرگونه تماس با موضع بیوپسی دست خود را با آب و صابون بشویید.
• موضع بیوپسی را با آب و صابون بشویید. اگر موضع بیوپسی بر روی پوست سر است، از شامپو استفاده کنید.
• موضع را به خوبی بشویید.
• موضع را با حوله تمیز خشک کنید.
• موضع را با چسب زخم بپوشانید که اجازه می دهد پوست، هوا خورد.
• تا برداشتن بخیه ها به مراقبت از موضع بیوپسی ادامه دهید.
• در بیوپسی اصلاحی که نیازی به بخیه ندارد تا زمان بهبود پوست به مراقبت از زخم ادامه دهید.

عوارض جانبی بیوپسی

برخی از عوارض جانبی احتمالی بیوپسی شامل موارد زیر است:

• بسته به اندازه بافتی که برداشته می شود، ظاهر ناحیه تغییر می کند.
• کبودی
• تورم
• درد در محل تزریق
• عفونت محل بیوپسی

بیشتر این عوارض جانبی موقت است. در صورت پا برجا ماندن، قابل درمان هستند. حتماً دستورالعمل پزشک خود را برای مراقبت بعد از بیوپسی دنبال کنید. عوارض ناشی از بیوپسی بسیار نادر است.