علل،علائم و درمان انحراف چشم (استرابیسم) Strabismus

دکتر بهرام اشراقی [ فلوشیپ پلاستیک و ترمیمی چشم ]آدرس وب سایت : www.dreshraghi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، چهارباغ بالا ، مجتمع كوثر 2 ، طبقه سوم ، واحد 527 تلفن مطب : 36205114 - 031

انحراف چشم یا استرابیسم به وضعیتی اطلاق می شود که در طی آن هر دو چشم فرد در یک لحظه ی معین به یک نقطه ی مشخص خیره نباشند و جهت آنها متفاوت باشد. انحراف چشم معمولا در افرادی ایجاد می شود که کنترل عضلات مرتبط با چشم آنها ضعیف است و یا مبتلا به دوربینی هستند. در این مطلب سعی شده است تا دلایل و علائم این بیماری عنوان شده و راهکارهای درمانی آن بصورت کلی بیان گردند.

دلایل ایجاد انحراف چشم چیست؟

در حالت طبیعی، شش عضله مسئول کنترل حرکات چشم هستند. این عضالت بصورت هماهنگ با هم عمل می کنند و باعث می شوند تا دو چشم بصورت هماهنگ با هم حرکت کنند. بسیاری از موارد انحراف چشم ناشی از ناهنجاری هایی عصبی-عضلانی است. در این حالت، مشکلات عصبی باعث می شوند تا عملکرد عضلاتی که مسئول حرکت چشم ها هستند با اختلال مواجه شود. مشکلات عصبی ممکن است به ارتباط عصب با مغز و یا ارتباط عصب با عضله مرتبط باشند. در موارد کمتری نیز مشکل در خود عضله است و اعصاب مرتبط با آنها از نظر عملکردی سالم هستند. اگرچه درک صحیح علت ایجاد انحراف چشم همواره میسر نیست اما عوامل مختلفی وجود دارند که مرتبط با این بیماری هستند.

موارد زیر بعنوان دلایل انحراف چشم به شمار می روند:

ازجمله دلایل و بیماری های مرتبط با استرابیسم در کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سندرم آپرت (Apert syndrome)
• فلج مغزی (Cerebral palsy)
• سرخجه مادرزادی (Congenital rubella)
• همانژیوم در نزدیکی چشم در دوران نوزادی
• سندرم اینکانتی ننتیا پیگمنتی (Incontinentia pigmenti syndrome)
• سندرم نونان
• سندرم پرادر ویلی
• رتینوپاتی نارس
• رتینوبلاستوما
• آسیب تروماتیک مغز
• تریزومی 18
• تنبلی چشم : تنبلی چشم زمانی که فرد در کودکی خود دچار انحراف چشم شود، مغز دو تصویر ایجاد می کند اما به تدریج یاد می گیرد این دو تصویر را تحلیل کند و یکی از تصاویر را نادیده می گیرد. در نهایت این مشکل منجر به تنبلی چشم می تواند شود. گاهی نیز تنبلی چشم از ابتدا وجود دارد و منجر به انحراف چشم می شود.

در بزرگسالان نیز استرابیسم ممکن است مرتبط با بیماری های زیر باشد:

• بوتولیسم
• بیماری تیروئید چشمی (Thyroid Eye Disease)
• دیابت
• تومور و سرطان
• انحراف چشم که در کودکی اصلاح نشده باشد و یا پس از اصلاح، دوباره عود کند.
• دیابت (باعث ایجاد استرابیسم فلج اکتسابی می شود)
• سندرم گیلن باره
• آسیب به چشم
• سکته
• آسیب تروماتیک مغز
• هر نوعی از بیماری که منجر به کاهش بینایی شود
• وجود سابقه ی خانوادگی در بیماری استرابیسم یک فاکتور خطر است، به این معنی که افرادی که در اعضای خانواده یا اقوام نزدیک خود فردی با سابقه ی استرابیسم دارند نسبت به سایر افراد احتمال بیشتری برای بروز این بیماری در بزرگسالی خواهندداشت.

علائم استرابیسم یا انحراف چشم چیست؟

اصلی ترین علامت این بیماری، انحراف دو چشم و راستای غیرطبیعی آنها نسبت به هم است. علاوه بر این ویژگی ظاهری، انحراف چشم می تواند علائم و مشکلات دیگری را نیز ایجاد کند، از جمله:

• دو چشم همزمان با هم حرکت نمی کنند.
• دوبینی (به این معنی که فرد از یک شی دو تصویر می بیند).
• آشفتگی بصری (به این معنی است که فرد دو تصویر از دو جسم مختلف را روی هم می بیند).
• پرش تصویر (در این حالت با تغییر فوکوس از یک چشم به چشم دیگر تصویری که توسط میدان دید چشم ها ایجاد شده است تغییر ناگهانی می کنند)
• وضعیت نامناسب سر (گاهی افراد دارای انحراف چشم، تغییر وضعیتی در سر خود ایجاد می کنند تا تصویر مناسبی ایجاد کنند).
• از دست دادن درک عمق تصویر (در این حالت فرد نمی تواند اجسام موجود در اطراف خود را از نظر نزدیکی یا دوری و عمق تصویر به درستی درک کند)
• کاهش دید
• پلک زدن متداوم از جمله در شرایطی که نور محیط زیاد باشد
• در کودکان معمولا مغز تصویر ایجادشده توسط چشم دارای انحراف نسبت به یک شی را نادیده می گیرد که همین مسئله می تواند منجربه تنبلی چشم شود.

استرابیسم یا انحراف چشم چگونه درمان می شود؟

روش های مختلفی برای درمان استرابیسم یا انحراف چشم وجود دارند، از جمله:
استفاده از عینک یا لنزهای تماسی: این روش برای افرادی به کار می رود که دچار مشکلات انکساری در چشم ها هستند. با استفاده از این ابزارها می توان بینایی را بهبود بخشید در نتیجه چشم ها تلاش کمتری برای فوکوس خواهندکرد. در این حالت ممکن است راستای چشم ها مستقیم بماند.

استفاده از لنزهای منشوری:

این نوع لنزها نوع مخصوصی از لنزها هستند که موجب خمیدگی نور ورودی به چشم ها شده و موجب می شوند تا چشم ها نیاز کمتری به انحراف خود برای ایجاد تصویر مناسب داشته باشند.

اورتواوپتیک (ورزش چشم):

این روش بر روی برخی انواع استرابیسم مانند اگزوتروپیا کاربرد دارند.

استفاده از داروها:

برخی داروها مانند قطره های چشمی مخصوص یا برخی پمادها می تواند وضعیت انحراف چشم را بهبود بخشد. تزریق بوتاکس نیز با تضعیت برخی عضلات می تواند چنین اثری داشته باشد. این روش ها ممکن است به تنهایی یا در کنار جراحی چشم به کار روند.

درمان بیماری های زمینه ای:

همانگونه که اشاره شد برخی بیماری های دیگر مانند تنبلی چشم ممکن است منجر به ایجاد انحراف چشم شوند. درمان این بیماری ها می تواند به بهبود وضعیت انحراف چشم ها منجر شود.

جراحی انحراف چشم یا استرابیسم:

برای درمان انحراف بینایی ممکن است از جراحی نیز استفاده شود. هدف از این جراحی ها این است که طول عضلات متصل به چشم تغییر یابند و یا وضعیت آنها از نظر زاویه ی قرارگیری عوض شود. این جراحی ها معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام می شوند.