تشخیص انواع سنگ های دستگاه ادراری با سونوگرافی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

سنگ دستگاه ادراری یکی از بیماری های مرسوم امروزی است. تشخیص این بیماری با استفاده از روش های مختلف انجام می شود. تشخیص سنگ کلیه با سونوگرافی یکی از روش های شناسایی است. در استفاده از سونوگرافی برای تشخیص سنگ کلیه محدودیت هایی وجود دارد. در این روش سنگ کلیه با هر اندازه ای قابل شناسایی نیست. علاوه بر این سنگ هایی که باعث انسداد مجاری نمی شوند، در این روش قابل شناسایی نیستند. سنگ های موجود در کالیس، لگنچه کلیه، محل اتصال حالب به لگنچه و مثانه در این روش قابل شناسایی هستند.

علائم سنگ دستگاه ادراری

گاهی اوقات تا زمانی که سنگ حرکت نکند، هیچ علائمی بروز پیدا نمی کند. این سنگ می تواند درون کلیه یا درون لوله ای که کلیه را به مثانه متصل می کند، حرکت کند. سنگ کلیه بسیار کوچک، بعید است که نشانه های زیادی ایجاد کند و حتی ممکن است بدون درد از بین بروند. سنگ های کلیوی بزرگ تر می توانند علائمی ازجمله:

• درد در سمت شکم یا کشاله ران (مردان ممکن است در بیضه های خود درد داشته باشند).
• درجه حرارت بالا
• احساس عرق کردن
• درد شدیدی که می آید و می رود.
• احساس بیماری یا استفراغ
• وجود خون در ادرار
• عفونت ادراری
• انسداد حالب (اورتر) و کلیه
• سنگ کلیه ای که مجرای حالب (لوله ای که کلیه را به مثانه وصل می کند) را مسدود می کند و می تواند باعث عفونت کلیه شود. این امر به این دلیل است که مواد زائد قادر به عبور از انسداد نیستند و این خود منجر به ایجاد باکتری ها می شود.

انواع سنگ دستگاه ادراری

1. سنگ های اگزالات و فسفات کلسیم: حدود ۸۰% سنگ های کلیه، از جنس اگزالات کلسیم هستند و بروز این نوع سنگ کلیه بیشتر در سنین میانسالی است. از جمله علل دیگر، پرکاری تیروئید، افزایش اسید اوریک ادرار، اسیدوز توبولی کلیه، افزایش اگزالات ادرار و افزایش کلسیم ادرار می باشد. درمان اولیه شامل برطرف کردن عامل اصلی است.
2. سنگ های STRUVITE: این نوع سنگ از نظر شیوع، بعد از سنگ های کلسیمی هستند که حاوی آمونیوم، فسفات و منیزیم می باشند. این سنگ ها با عفونت های سیستم ادراری ارتباط دارند، به این علت به آنها سنگ های عفونی گفته می شود.
3. سنگ های اسید اوریکی: این سنگ ها حدود ۴درصد موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. افزایش دفع اسید اوریک، در اثر اختلال در سوخت و ساز واسطه ای پورین ها رخ می دهد که در بیماری نقرس دیده می شود. البته ممکن است در اثر بیماری های تحلیل برنده ی دیگر نیز که سبب شکسته شدن سریع عضلات می شوند، هم به وجود آید.
4. سنگ های سیستئینی: این سنگ ها حدود ۱درصد موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. این بیماری ژنتیکی نسبتاً نادر، در اثر اختلال ژنتیکی در باز جذب کلیوی اسیدآمینه ی سیستئین رخ می دهد. لذا این ترکیب در ادرار تجمع می یابد. به این وضعیت، سیستینئوری (وجود سیستئین در ادرار) گفته می شود. علت این اختلال ژنتیکی است. لذا در سنین کودکی بروز می کند و معمولاً سابقه ی خانوادگی نیز دارد. این بیماری یکی از معمول ترین علت های سنگ کلیه در دوران کودکی و قبل از بلوغ است.
5. سنگ های استرووایت یا عفونی
6. سنگ های گزانتینی: این نوع سنگ ها و سنگ های سیستئینی به دنبال نقص مادرزادی در بیمار ایجاد می شوند.
7. سنگ های سیلیکاتی
8. سنگ های تریامترنی: این سنگ به دنبال استفاده از قرص های فشار حاوی تریامترن ایجاد می شوند.

بخش های حاوی سنگ دستگاه ادراری

همان طور که قبلاً گفته شد استفاده از سونوگرافی برای تشخیص سنگ کلیه یکی از روش های شناسایی است. سنگ های کلیه که با استفاده از این روش شناسایی می شوند، شامل موارد زیر است:

• سنگ های کالیس
• سنگ های موجود در لگنچه کلیه
• سنگ های موجود در محل اتصال حالب به لگنچه
• سنگ های موجود در محل اتصال حالب به مثانه
• سنگ هایی که باعث اتساع مجاری ادراری می شوند.

بنابراین با وجود اینکه تشخیص سنگ کلیه با سونوگرافی یا امواج فراصوتی یک روش مرسوم در تشخیص و شناسایی سنگ کلیه است؛ اما این روش محدودیت هایی دارد. از آن جمله اینکه در این روش، سنگ هایی که باعث انسداد نمی شوند و همچنین رسوبات، شناسایی نمی شوند.

تشخیص سنگ دستگاه ادراری

بیمارانی که مبتلا به سنگ های ادراری هستند، ممکن است به علت درد پهلو (کولیک کلیوی)، تهوع، استفراع و گاهی اوقات تب مراجعه کنند و ممکن است بدون هیچگونه علامتی باشند. برای تشخیص بیماری، بررسی استاندارد قابل قبول، گرفتن شرح حال و امتحان بالینی بیمار الزامی باشد.
تشخیص کلینیکی به گرفتن عکس امکان پذیر می باشد. چنانچه سونوگرافی در دسترس باشد، باید به عنوان اولین قدم تشخیصی مورد استفاده قرار گیرد. اگر درد تسکین یابد، ارزیابی های تصویری نباید به تأخیر افتد.

نحوه انجام سونوگرافی دستگاه ادراری

در هنگام سونوگرافی، پزشک پروب را بر روی سطح بدن حرکت می دهد. پروب، امواج صوتی را به داخل بدن ارسال می کند و انعکاس آن ها را از بدن دریافت می کند. زمانی که امواج صوتی وارد بدن می شوند از اندام ها عبور می کنند و برخی از امواج، هنگام عبور از یک اندام به اندام دیگر منعکس می شود. میزان امواج عبوری از هر ناحیه به نوع اندام بستگی دارد. به عنوان مثال سرعت صوت در بافت استخوان بیشتر از بافت نرم است. این تفاوت ها موجب تشکیل عکس با کنتراست سفید و سیاه می شود.
در نهایت پروب، امواج منعکس شده را جمع آوری می کند. این امواج توسط برنامه های کامپیوتری به صورت سیاه و سفید بر روی عکس یا فیلم چاپ می شوند. سپس تصاویر بر روی مانیتور دستگاه سونوگرافی، نمایش داده می شود.

عوارض سونوگرافی دستگاه ادراری

برای انجام سونوگرافی از اشعه استفاده نمی شود و کشیدن ترنسدیوسر روی پوست معمولاً باعث ناراحتی بیمار نمی شود.