آیا تومورهای آدرنال همواره سرطانی هستند؟

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

تومور آدرنال به تومورهایی گفته می شود که در غدد فوق کلیه حضور دارند. غدد فوق کلیوی یا غدد آدرنال در مجموع 2 تا هستند که هر یک در بالای یک کلیه قرار گرفته اند. غده ی آدرنال از دو بخش کورتکس و مدولا تشکیل شده است که هر بخش مسئول تولید هورمون های خاصی است. تومورهای مختلفی ممکن است غده ی آدرنال را درگیر کنند که درصد بسیار بیشتری از آنها خوش خیم هستند.

برخی از این تومورها علامت خاصی ایجاد نمی کنند و بصورت اتفاقی در آنالیزهای سی تی اسکن یا ام آر آی به دلایل دیگری بجز بررسی تومور آدرنال یافت می شوند. تقسیم بندی دیگری در مورد تومورهای آدرنال وجود دارد که آنها را بر اساس عملکرد تقسیم می کند. تومورهای آدرنال عملکردی دارای عملکرد بوده و هورمون های مرتبط با بافت آدرنال را بیش از حد طبیعی تولید می کنند. در مقابل، تومورهای غیرعملکردی آدرنال بیان هورمون ندارند و از این نظر عملکردی از خود نشان نمی دهند.

آیا تومورهای آدرنال همواره سرطانی هستند؟

خیر. همانگونه که اشاره شد تومورهای آدرنال ممکن است خوش خیم و یا بدخیم باشند. تومورهای خوش خیم پس از ایجادشدن در محل اولیه ی خود باقی می مانند و متاستاز به سایر بافت ها ندارند. تومورهای عملکردی معمولا خوش خیم هستند ولی درصد کمی از آنها نیز قابلیت سرطانی شدن دارند. تومورهای بدخیم آدرنال که تومورهای سرطانی نام دارند درصد شیوع بسیار کمی دارند و معمولا به شکل آدرنال کورتیکال کارسینوما بروز می کنند.

علل ابتلا و دلایل ایجاد تومور آدرنال چیستند؟

دلایل دقیق ایجاد تومور آدرنال مشخص نیستند. بصورت کلی یک تومور زمانی ایجاد می شود که سلول های طبیعی بدن دچار جهش ژنتیکی شوند و قدرت کنترل تقسیم خود را از دست بدهند. اگرچه دلیل این جهش ها مشخص نیست اما عوامل خطری وجود دارند که احتمال این تغییرات و جهش های ژنتیکی را بالا می برند. از جمله ی فاکتورهای خطر برای ایجاد تومور آدرنال می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نئوپلازی اندوکرین چندگانه نوع 1 و 2 Multiple endocrine neoplasia type 1 & 2 (MEN1/2))
• سندروم بک ویت-ویدمن (Beckwith-Wiedemann syndrome)
• سندورم لینچ
• پلی پوسیس آدنوماتوس خانوادگی (Familial adenomatous polyposis)
• سندروم لی-فراومنی (Li-Fraumeni syndrome)
• سندروم ون هیپل- لیندائو (Von Hippel-Lindau syndrome)
• نوروفیبروماتوسیس نوع 1 (Neurofibromatosis)
• کمپلکس کارنی (Carney complex)
• جهش در ژن سوکسینات دهیدروژناز

بنابراین تومورهای آدرنال در افرادی که به برخی بیماری های ژنتیکی مبتلا هستند احتمال بروز بیشتری دارد و لازم است تا افرادی که دارای این فاکتورهای خطر هستند بصورت سالانه آزمایشات مرتبط به تومور آدرنال را پیگیری نمایند. البته باید توجه داشت که ممکن است افراد با داشتن یک یا چند فاکتور خطر هرگز دچار تومور آدرنال نگردند و نیز افرادی باشند که هیچ کدام از این فاکتورهای خطر را ندارند اما به تومور آدرنال مبتلا شوند. بنابراین وجود این فاکتورهای خطر تنها بیانگر احتمال بالاتر افراد برای ایجاد تومور آدرنال است و نه ایجاد قطعی آن.

تومورهای آدرنال چگونه درمان می شوند؟

برای درمان تومور غدد آدرنال معمولا لازم است تا چند پزشک با تخصص های متفاوت با هم همکاری کنند. برای یافتن بهترین روش درمانی لازم است تا ابتدا علت ایجاد بیماری مشخص شود. برای بررسی علل ایجاد تومورهای آدرنال سوالاتی در مورد سابقه ی خانوادگی و وجود یا نبود فاکتورهای خطر سوالاتی می شود. در صورتی که فرد اولین شخص در خانواده باشد که علائم یک بیماری توارثی را بروز می دهد می توان از اطلاعات مرتبط با بیماری وی برای تشخیص، پیشگیری یا درمان موثر بیماری در سایر اعضای خانواده در آینده استفاده نمود. به طور کلی روش درمانی توصیه شده به عوامل مختلفی مانند نوع، میزان پیشرفت تومور، عوارض جانبی روش درمانی و ترجیح شخصی بیمار وابسته است. لازم است تا قبل از شروع روش درمانیَ، فرد بیمار اطلاعات دقیق و مشخصی از هدف، عوارض جانبی و مزایای روش درمانی انتخابی داشته باشد. روش های درمانی برای تومور آدرنال شامل موارد زیر هستند:

1. جراحی: جراحی نوعی روش درمانی تهاجمی است که هدف از آن برداشتن تومور و بافت های سالم اطراف تومور است. روش جراحی آدرنالکتومی (adrenalectomy) نوعی از جراحی است که در طی آن کل غده ی آدرنال همراه با تومور برداشته می شود. معمولا زمانی که اندازه ی تومور کوچک باشد و تصاویر و آزمایشات نشان دهند که احتمالا سرطانی نیست می توان از جراحی لاپروسکوپیک برای برداشتن تومور استفاده کرد. جراحی لاپروسکوپیک نیاز به برش بزرگ ندارد و جراحی بوسیله ی چند شکاف کوچک در سطح پوست و استفاده از ابزار سیمی شکل و نازک که در سر خود دوربینی حمل می کنند انجام می شود. این ابزار امکان دید محل جراحی را برای پزشک فراهم می کند. در صورتی که تومور بزرگ و یا سرطانی باشد معمولا جراحی لاپروسکوپیک مناسب نیست و روش جراحی سنتی توصیه می شود. معمولا زمان مرخصی از بیمارستان برای جراحی لاپروسکوپیک 1 تا 3 روز و برای روش سنتی جراحی بین 4 تا 7 روز است. از سرگیری فعالیت روزانه برای جراحی لاپروسکوپیک معمولا یک هفته پس از جراحی و برای روش سنتی نیز 6 هفته پس از جراحی است.
2. روش های درمانی بر پایه ی داروها: اساس این روش درمانی آسیب به سلول های سرطانی و تخریب آنها است. داروهای تجویزشده ممکن است از طریق جریان خون به سلول های سرطانی برسند. این حالت را روش درمانی سیستمیک (systemic therapy) می نامیم. روش های دیگر تجویز دارو شامل مصرف دهانی و یا استفاده ی مستقیم بر روی تومور است. نوع داروهای استفاده شده برای درمان تومور آدرنال شامل موارد زیر است:

• هورمون درمانی: ممکن است تومورهای آدرنال منجر به اختلال در روند تولید هورمون ها شوند و هورمون ها بیش از اندازه ی طبیعی تولید شوند. در این حالت پزشکان داروهایی را تجویز می کنند که میزان هورمون های آدرنال را قبل، حین و بعد از فرایند های درمانی (مانند جراحی) کنترل کند.
• شیمی درمانی: شیمی درمانی به روشی درمانی گفته می شود که در آن سعی می شود تا با استفاده از داروهای شیمیمایی مختلف سلول های توموری تخریب شوند و از رشد، تقسیم و تکثیر آنها جلوگیری شود. این روش درمانی معمولا شامل استفاده از داروهای خاص در طی یک دوره ی زمانی معین است. عوارض جانبی شیمی درمانی به وضعیت سلامت جسمانی فرد و میزان داروی تزریق شده وابسته است اما بصورت کلی ممکن است عوارضی همچون خستگی، خطر عفونت، تهوع و استفراغ، ریزش مو، کاهش اشتها و اسهال را در پی داشته باشد.
• پرتو درمانی: این روش درمانی با استفاده از پرتو ایکس یا سایر پرتوهای پرانرژی به تخریب سلول های سرطانی می پردازد. معمول ترین روش پرتودرمانی شامل استفاده از پرتو در بیرون بدن و هدف قرار دادن سلول های سرطانی در داخل بدن است. گاهی نیز ممکن است منبع پرتو به داخل بدن انتقال یافته و از بین بافت ها به تخریب سلول های توموری بپردازد. عوارض جانبی این روش معمولا شامل خستگی، واکنش خفیف پوستی، مشکلات گوارشی و کاهش حرکات دستگاه گوارشی است. بسیاری از این عوارض پس از تکمیل فرایند درمانی رفع می شوند.

علاوه بر موارد ذکرشده معمولا افراد تحت درمان تحت درمان روانی نیز قرار می گیرند تا از نظر سلامت روانی نیز در وضعیت مناسبی باشند. همچنین در صورتی که تومور به سایر اندام های بدن نیز گسترش یافته باشد از انواع روش های درمانی در کنار هم استفاده می شود تا بیشترین بازده درمانی را ایجاد کنند.