تشخیص سنگ کیسه صفرا با سونوگرافی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

سنگ کیسه صفرا یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که می‌تواند با علائمی مانند درد شدید شکم، تهوع و مشکلات هضم همراه باشد. تشخیص به‌موقع این عارضه برای پیشگیری از عوارض جدی‌تر، مانند التهاب یا عفونت کیسه صفرا، ضروری است. سونوگرافی به عنوان یک روش غیرتهاجمی، سریع و دقیق، یکی از بهترین ابزارهای تشخیصی برای بررسی وجود سنگ در کیسه صفرا محسوب می‌شود. این روش با استفاده از امواج صوتی امکان مشاهده دقیق ساختارهای داخلی بدن را فراهم می‌کند. در این مقاله، به بررسی اهمیت سونوگرافی در تشخیص سنگ کیسه صفرا و چگونگی انجام آن می‌پردازیم.

علت ایجاد سنگ کیسه صفرا

علت ایجاد سنگ صفرا به روشنی مشخص نیست؛ اما پزشکان عوامل زیر را از جمله دلایل ایجاد این بیماری می دانند:

1. تجمع بیش از حد کلسترول در صفرا: به طور معمول صفرا واجد ترکیبات شیمیایی تجزیه کننده کلسترول به منظور دفع آن از بدن می باشد؛ اما چنانچه تجمع کلسترول در کبد بیش از حد طبیعی باشد ترکیبات شیمیایی صفراوی برای تجزیه آن کافی نبوده و در نتیجه کلسترول اضافی به صورت سنگ یا کریستال تجمع می یابد
2. تجمع بیش از حد بیلی روبین در صفرا: بیلی روبین ترکیبی شیمیایی است که در نتیجه شکستن گلبول های قرمز در بدن ایجاد می شود. برخی بیماری ها از جمله سیروز کبدی، عفونت های کبدی و برخی اختلالات خونی با افزایش میزان بیلی روبین در کبد همراهند که این بیلی روبین اضافی در نهایت به سنگ کیسه صفرا تبدیل می شود.
3. پرشدن کیسه صفرا: چنانچه کیسه صفرا به درستی تخلیه نشده و حجم کافی نداشته باشد، تجمع و تغلیظ صفرا در این ناحیه صورت گرفته که نهایتاً منجر به تشکیل سنگ کیسه صفرا می شود.

علائم سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا ممکن است با علامت خاصی همراه نباشد؛ چنانچه سنگ ایجاد شده باعث انسداد کانال ها شود علائم زیر بروز می یابد:

• درد شدید، ناگهانی و سریع در قسمت فوقانی سمت راست شکم
• درد شدید و ناگهانی در قسمت مرکزی شکم در زیر سینه
• درد در شانه سمت راست
• حالت تهوع و استفراغ
• درد ناشی از سنگ صفرا ممکن است چند دقیقه تا چندین ساعت ادامه یابد.

افراد در معرض ابتلا به سنگ صفرا

از جمله افرادی که در معرض ابتلا به سنگ کیسه صفرا می باشند می توان به زنان باردار، وجود سابقه خانوادگی، افرادی به تازگی لاغر کرده اند، کسانی که در زمان کوتاهی وزن زیادی از دست می دهند، بانوانی که از قرص های ضد بارداری استفاده می کنند، بانوانی که به علتی تحت درمان با داروهای استروژن قرار دارند، افرادی که رژیم غذایی چرب دارند، افرادی که به دیابت مبتلا هستند اشاره نمود.

مزایای سونوگرافی

1. بیماران در معرض تشعشعات یونیزه کننده قرار نمی گیرند و این امر این روش را از تکنیک های تشخیصی مانند اشعه X و اسکن سی تی ایمن تر می سازد. هیچگونه اثر مضر شناخته شده ای هنگام استفاده مستقیم از آن توسط ارائه دهنده خدمات درمانی وجود ندارد.
2. بدون درد هستند و نیازی به سوزن، تزریق و برش ندارند.
3. سونوگرافی به طور گسترده در دسترس است و ارزان تر از سایر روش ها است.
4. سونوگرافی تصاویری از بافت های نرمی فراهم می کند که در اشعه X به خوبی نمایش داده نمی شوند.

آمادگی قبل از سونوگرافی کیسه صفرا

برای انجام این اسکن سونوگرافی لازم است که بیمار به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشد. (در صورتی که فرد دارای دیابت باشد، باید در صورت لزوم مکمل قندی مصرف کند).

نحوه انجام سونوگرافی کیسه صفرا

برای انجام این اسکن بیمار باید بر روی یک تخت دراز کشیده و شکم خود را در معرض دید سونوگرافیست قرار دهد. سونوگرافیست کمی ژل التراسونیک را روی پوست شکم ریخته و مبدل کوچک سونوگرافی که دارای فرکانس کمتر، اما عمق نفوذ بیشتری است را بر روی شکم حرکت می ‌دهد تا تصاویری از اندام های داخلی فرد بر روی مانیتور رایانه ظاهر شود.

تفسیر سونوگرافی کیسه صفرا

در گزارش سونوگرافی، اطلاعاتی درباره اندازه، شکل، ضخامت دیواره کیسه صفرا و وجود یا عدم وجود سنگ‌ها ارائه می‌شود. وجود سنگ‌ها معمولاً به صورت نقاطی روشن با سایه صوتی در پشت آن‌ها دیده می‌شود. ضخامت غیرطبیعی دیواره کیسه صفرا می‌تواند نشان‌دهنده التهاب (کوله‌سیستیت) باشد. همچنین ممکن است تجمع مایعات یا وجود توده‌هایی در نزدیکی کیسه صفرا در گزارش ذکر شود که نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد. تفسیر دقیق نتایج باید توسط پزشک متخصص انجام شود تا تشخیص و درمان مناسب انجام گیرد.

علت دیده نشدن کیسه صفرا در سونوگرافی

• خالی بودن کیسه صفرا: مصرف غذا پیش از انجام سونوگرافی می‌تواند باعث انقباض کیسه صفرا شود و آن را در تصاویر سونوگرافی غیرقابل مشاهده کند.
• جراحی قبلی (کوله‌سیستکتومی): در صورتی که بیمار قبلاً کیسه صفرای خود را با جراحی برداشته باشد، کیسه صفرا در سونوگرافی دیده نمی‌شود.
• انسداد مجاری صفراوی: انسداد مجاری ممکن است باعث عدم دیده شدن کیسه صفرا به دلیل کوچک شدن یا تغییر شکل آن شود.
• وجود سنگ‌های متعدد یا کلسیفیکاسیون: کیسه صفرای پر از سنگ یا دیواره‌های کلسیفیه ممکن است به سختی در سونوگرافی تشخیص داده شود.
• بافت فیبروتیک: فیبروز یا تشکیل بافت اسکار در کیسه صفرا می‌تواند آن را غیرقابل مشاهده کند.
• کیسه صفرای کوچک یا غیرطبیعی: ناهنجاری‌های مادرزادی یا بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است باعث کوچک شدن بیش از حد یا عدم تشکیل کیسه صفرا شوند.
• اشکالات تکنیکی در سونوگرافی: زاویه نامناسب دستگاه یا شرایط فنی نامناسب می‌تواند منجر به عدم دیده شدن کیسه صفرا شود.

در صورت مشاهده نشدن کیسه صفرا، پزشک ممکن است بررسی‌های تکمیلی مانند MRI یا سی‌تی‌اسکن را برای تشخیص دقیق توصیه کند.

عوارض جانبی سونوگرافی کیسه صفرا

سونوگرافی تشخیصی استاندارد کیسه صفرا، اثرات مضر شناخته شده ای بر روی انسان ندارد. سونوگرافی یک روش کاملاً بی خطر و ایمن می باشد.