هایپرپرولاکتینمی یا پرولاکتین بالا چیست؟

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

هیپرپرولاکتینمیا، بالا بودن میزان پرولاکتین در زنان غیر حامله و مردان می باشد. بالا بودن پرولاکتین در زنان نسبتاً شایع است. تقریباً یک سوم زنان در سن باروری، هورمون پرولاکتین شان بالاست و قاعدگی های نامنظم دارند، در این حالت خانم ممکن است با وجودی که حامله نیست اما متوجه خروج شیر از سینه ها (گالاکتوره) شود و همین مساله می تواند در بارداری اختلال ایجاد کند،90% زنان مبتلا به گالاکتوره نیز دارای هایپرپرولاکتینمی هستند. سطح بالای پرولاکتین در تولید طبیعی سایر هورمون ها مانند استروژن و پروژسترون نیز تداخل ایجاد می کند و در تخمک گذاری اختلال ایجاد کند. برخی از خانم ها سطح پرولاکتینشان بالاست اما هیچ علامتی ندارند. در مردان، سطح بالای پرولاکتین می تواند باعث گالاکتوره، ناتوانی جنسی (عدم توانایی در نعوظ در هنگام رابطه جنسی)، کاهش میل به رابطه جنسی و ناباروری شود. یک مرد مبتلا به هایپر پرولاکتینمی درمان نشده ممکن است اسپرم کمتری تولید کند یا اصلاً اسپرم تولید نکند.

چگونه مشخص می شود که فرد پرولاکتین بالا دارد؟

با انجام آزمایش خون می توان سطح پرولاکتین را اندازه گیری کرد. گاهی به دنبال غذا خوردن یا مواجهه با استرس، سطح پرولاکتین بالا می رود لذا، توصیه می شود این آزمایش را وقتی ناشتا و در حالت آرام هستید، انجام دهید و بنابراین بهتر است به محض ورود به آزمایشگاه این تست انجام نشود و دقایقی در آزمایشگاه باشید تا کمی با محیط آزمایشگاه سازگارتر شوید و در حالتی که راحت تر و آرام تر هستید آزمایش خون انجام شود. در صورتی که یک بار آزمایش خون بالا باشد، پزشک یک بار دیگر آزمایش را تکرار می نماید که احتمال اشتباه کمتر شود. همچنین ممکن است پزشک معالج شما، علاوه بر آزمایش خون معاینه فیزیکی هم انجام دهد تا سایر علل ترشحات پستان را بررسی نماید. اگر بعد از انجام آزمایش دوم هنوز سطح پرولاکتین بالا باشد، پزشک ممکن است برای بررسی وجود تومور در غده هیپوفیز،MRI درخواست نماید.

علت ها و دلایل بالا بودن پرولاکتین چیست؟

یکی از علل شایع ابتلا به پرولاکتین بالا، وجود یک تومور یا توده ی اضافی در غده ی هیپوفیز است که به نام پرولاکتینوما شناخته می شود. این تومور یا توده ی اضافی میزان زیادی پرولاکتین تولید می کند. این تومور ها ممکن است کوچک یا بزرگ باشند ولی معمولا خوش خیم هستند، به این معنا که این بافت های اضافی، سرطانی نیستند. درصورتی که این تومور ها بسیار بزرگ باشند می توانند موجب بروز علائم دیگری مانند سردرد، اختلالات بینایی و یا هر دوی آنها شوند. مشکل پرولاکتین بالا در بین زنان بیشتر شایع است و در کودکان نیز به ندرت ایجاد می شود. برخی از دارو ها نیز می توانند باعث افزایش سطح پرولاکتین خون شوند. این دارو ها شامل مواردی می شوند که برای درمان بیماری های زیر تجویز می شوند:

• فشار خون بالا (مانند مسدودکننده های کانال کلسیم و متیلدوپا)
• افسردگی (دارو های تریسایکل و SSR)
• زخم (آنتگونیست های H2)
• سوزش سر دل و بیماری رفلاکس معده (متوکلوپیرامید)
• درد (دارو های مشتق شده از اوپیوم)
• مشکلات روانی بسیار جدی (دارو های ضد روانپریشی مانند هالوپیدرول)
• علائم یائسگی (استروژن)

سایر علل بالا بودن پرولاکتین عبارتند از:

• کم کاری تیروئید به این معنا که غده ی تیروئید به اندازه ی کافی هورمون تیروئید تولید نمی کند.
• آسیب های دیواره ی قفسه سینه و یا هر بیماری که به قفسه سینه آسیب می زند، مانند زونا.
• دیگر انواع تومور ها و بیماری هایی که به غده هیپوفیز آسیب می زنند و یا انجام پرتودرمانی برای از بین بردن تومور هایی که در نزدیکی هیپوفیز هستند.
• بیماری های مزمن کلیه و کبد.
• در برخی موارد نمی توان هیچ علتی برای بالا بودن میزان پرولاکتین پیدا کرد.

پرولاکتین بالا در زنان و عوارض

پرولاکتین نقش مهمی در سلامت باروری زنان دارد و سطح پرولاکتین خون در دوران بارداری و شیردهی افزایش می یابد. تقریباً یک سوم زنان در سن باروری، هورمون پرولاکتین شان بالاست و قاعدگی های نامنظم دارند. در این حالت خانم ممکن است با وجودی که حامله نیست اما متوجه خروج شیر از سینه ها (گالاکتوره) شود و همین مساله می تواند در بارداری اختلال ایجاد کند،90% زنان مبتلا به گالاکتوره نیز دارای هایپرپرولاکتینمی هستند. سطح بالای پرولاکتین در تولید طبیعی سایر هورمون ها مانند استروژن و پروژسترون نیز تداخل ایجاد می کند و در تخمک گذاری اختلال ایجاد کند. در زنان باردار، این هورمون مسئول تضمین رشد و توسعه غدد پستانی است. همچنین سلول های غدد پستانی را برای تولید شیر تحریک می کند. هنگامی که نوزاد نوک پستان را می مکد، سلول های ماهیچه ای کوچک غده پستانی را تحریک می کند تا شیر خارج شود.

در دوران شیردهی، سطح بالای پرولاکتین می تواند تخمک گذاری را سرکوب کند و در نتیجه از بارداری جدید در دوران شیردهی جلوگیری کند. بااین حال، عامل تعیین کننده در اینجا این است که کودک چقدر و برای چه مدت از شیر مادر تغذیه می کند. شیردهی به هیچ وجه روش قابل اعتمادی برای پیشگیری از بارداری نیست.

پرولاکتین بالا در مردان و عوارض

در مردان، سطح بالای پرولاکتین می تواند باعث گالاکتوره، ناتوانی جنسی (عدم توانایی در نعوظ در هنگام رابطه جنسی)، کاهش میل به رابطه جنسی و ناباروری شود. یک مرد مبتلا به هایپر پرولاکتینمی درمان نشده ممکن است اسپرم کمتری تولید کند یا اصلاً اسپرم تولید نکند.واقعیت این است که مردان به طورکلی غلظت سرمی پرولاکتین کمتری نسبت به زنان دارند. با این وجود، به نظر می رسد این هورمون دارای یک اثر محافظت کننده عصبی در سیستم عصبی مرکزی (CNS) (Grggcetal) است. می توان فرض کرد که پرولاکتین از رشد نورون های جدید (عصب زایی) حمایت می کند. همچنین دارای اثر ضد استرس و ضد اضطراب (Torner L) است. این اثرات فیزیولوژیکی مثبت تنها زمانی قابل مشاهده است که سطح پرولاکتین خون در سطح نرمال باشد. علاوه بر این، به نظر می رسد که پرولاکتین همچنین به آماده سازی مردان برای نقش والدینی کمک می کند. مطالعات علمی نشان می دهد که در مردان با سطح پرولاکتین بالا، تمایل به مراقبت از فرزندانشان وجود دارد.

عوارض بالا بودن پرولاکتین در مردان

• اختلال در ایجاد نعوظ یا حفظ آن
• کاهش حجم عضلانی بدن و کم شدن موهای بدن
• کاهش میل جنسی یا مشکلات باروری
• بزرگ شدن سینه ها
• سردرد های بی دلیل
• نقص در بینایی