بی اختیاری ادرار و از دست رفتن کنترل مثانه پس از آسیب نخاعی

دکتر احمد شکرچی زاده [ متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات ]آدرس وب سایت : www.drshekarchizadeh.ir
آدرس مطب : اصفهان چهارباغ بالابین زمزم و دروازه شیرازکوچه مختاری ساختمان جم طبقه زیرزمین تلفن مطب : 36622101 - 031

آسیب به طناب نخاعی بسته به این که در کدام قسمت اتفاق بیافتد عوارض متفاوتی را ایجاد می کند.آسیب به نخاع می تواند بدن را دچار آسیب های حسی و حرکتی موقت و یا دائمی کند. حال که به درک کلی از نخاع و اهمیت وجودش در بدنمان پی بردیم می توانیم درباره آسیب نخاعی صحبت کنیم. آسیب نخاعی (آسیب به هر بخشی از طناب نخاعی) می تواند سبب تغییرات اغلب دائمی در قدرت، احساس و سایر ویژگی های قسمت تحت آسیب شود.اگر به تازگی دچار آسیب نخاعی شده اید متوجه می شوید که تقریبا همه جنبه های زندگی شما تحت تاثیر این آسیب قرار گرفته است و شما این تغییرات را به صورت احساسی، ذهنی و اجتماعی تجربه می کنید.

ضایعه نخاعی می تواند از جمله مواردی باشد که به بی اختیاری ادراری منجر شود؛ زیرا مثانه، یکی از اندام هایی است که اگر عصب های آن حس پر شدن را به مغز انتقال ندهند؛ احساس دفع ادرار و نیاز به آن در فرد به وجود نمی آید و فرد دچار بی اختیاری ادرار می گردد. این عارضه توسط متخصص جراحی مغز و اعصاب باید مورد بررسی قرار گیرد و روشهای درمانی و بهبود بیمار توسط ایشان اجرا شود.

توانایی کنترل اندام های شما بعد از ایجاد آسیب به دو عامل بستگی دارد:

1. محلی که در طناب نخاعی دچار آسیب شده است
2. شدت آسیبی که به طناب نخاعی وارد شده است

ضایعه نخاعی چیست؟

نخاع بخشی از سیستم اعصاب مرکزی است که محل عبور پیام های حرکتی از مغز به اندام ها و پیام های حسی از اندام ها به مغز است. می توان گفت نخاع مانند کابل تلفنی است که بین مغز به عنوان مرکز تلفن و اندام های حسی و حرکتی به عنوان مشترکین قرار گرفته است. ضربه یا بیماری های دیگر می توانند باعث ضایعه نخاعی شوند.

آیا ضایعه نخاعی قابل درمان است؟

تقریبا همیشه پس از ضایعه نخاعی مقداری بهبودی دیده می شود . تحقیقات بسیار وسیعی در مورد ضایعه نخاعی در حال انجام است و در برخی حیوانات و حتی در انسان ها با موفقیت هایی همراه بوده که امید به بهبود قطع نخاع را در اینده ایجاد کرده است. آسیب هایی که همراه با قطع نخاع نباشند همراه با درجات متفاوتی از بهبودی می باشند.

منظور از بهبودی در وضعیت بیمار مبتلا به ضایعه نخاعی چیست و مقدار آن چقدر است؟

بعد از ضایعه نخاعی مقداری از قدرت حرکتی و حسی بیمار برگشت می نماید. این مقدار تحت اثر عوامل مختلفی بوده و در بیماران مختلف با یکدیگر متفاوت است ولی تا حدودی قابل پیش بینی است و بیشتر در طی شش ماه اول پس از ضایعه نخاعی دیده می شود گاهی حتی سال ها بعد نیز بهبود دیده می شود.

بی اختیاری ادرار و از دست رفتن کنترل مثانه پس از آسیب نخاعی

منظور از سطح عصبی ضایعه نخاعی چیست؟

بسیاری از افراد تصور می کنند که سطح عصبی ضایعه نخاعی همان سطح آسیب ستون فقرات است. مثلآ شکستگی مهره دوم کمری باعث ضایعه نخاع در نقطه دوم کمری می گردد. این تصور غلط بوده و سطح عصبی ضایعه نخاعی بر اساس معاینه ۵۶ نقطه استاندارد حسی و 20 عضله در دو سمت بدن همراه با معاینات خاص دیگر تعیین می گردد.

تاثیر ضایعه نخاعی در بی اختیاری ادرار

مثانه عصبی یا نقص عملکرد نوروژنیک مثانه در اثر ضایعه نخاعی مشکلات متعددی را برای بیمار ایجاد می کند. بی اختیاری، اختلال کلیه، عفونت مجاری ادراری، ایجاد سنگ و مختل شدن روند معمول زندگی تنها چند مورد از عوارض مثانه عصبی است. یکی از مهمترین مشکلاتی که پس از ضایعه نخاعی برای فرد بوجود می آید بی اختیاری ادراری است. این مسئله می تواند همه جوانب زندگی یک فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

علل ناراحتی های ادراری

ضایعه نخاعی (SCI) یکی از علل شایع مثانه عصبی است. قطع نخاع برای فلج شدن از سطح آسیب دیده ستون فقرات به پایین (برای مثال گردن) ضروی نیست. کوفتگی نخاع یا اختلال در جریان خون به توانایی نخاع برای انتقال سیگنال های عصبی آسیب می زند.
سندرم کودا اکوینا (CES) زمانی بروز می یابد که ریشه های عصب های نخاعی پایین کمر تحت فشار قرار بگیرد. سندرم کودا اکوینا عارضه ای نادر، اما جدی و یک مورد اورژانسی است که به اقدام فوری نیاز دارد.

علائم معمول ناراحتی های دستگاه ادراری ناشی از ضایعه نخاعی

حجم کم یا زیادی از ادرار بدون هیچ هشداری تخلیه می شود یا مثانه بدون آن که فرد ضرورت رفتن به سرویس بهداشتی را حس کند، تخلیه می شود.
ناتوانی در تخلیه کامل مثانه
عفونت های مجاری ادراری (UTIs)

تشخیص مشکلات دستگاه ادراری پس از ضایعه نخاعی

آزمایش های غربالگری

آزمایش های مختلفی برای تعیین مشکلات دستگاه ادراری و بی اختیاری ادرار ناشی از ضایعه نخاعی انجام می شود.

تست های آزمایشگاهی

کراتینین سرم (آزمایش خون): کلیه ها کراتینین را تصفیه می کنند. بنابراین بالا بودن غلظت کراتینین در خون به این معنا است که کلیه ها عمل تصفیه را به خوبی انجام نمی دهند. برای این که آزمایش خون مفید باشد، باید ظرف یک بازه زمانی معین تکرار شود تا تغییرات بررسی شود. افزایش میزان کراتینین علامت وجود مشکلات کلیوی است.
دفع کراتینین: نمونه ادرار 24 ساعته به منظور بررسی عملکرد تصفیه توسط کلیه ها جمع آوری می شود. نتایج این آزمایش چندان قابل اعتماد نیست، بنابراین آزمایش های دیگری برای یک غربالگری صحیح انجام می شود.

آزمایش های تصویربرداری

سونوگرافی روش تصویربرداری بدون اشعه و بی خطری است که سنگ ها یا انسداد ها را نشان می دهد.
سی تی اسکن کلیه، حالب و مثانه (CT-KUB)، برای سی تی اسکن از تشعشع بالایی استفاده می شود و احتمال ابتلا به سرطان در اثر انجام سی تی اسکن یک در سه هزار است. سی تی اسکن آزمایش روتینی نیست، اما در موقعیت های خاص مفید است.
اسکن کلیه، اسکن عملکرد کلیه را نشان می دهد، اما تصویر واضح نیست.

وقتی بیماری نیاز به انجام جراحی تومور مغزی پیدا می کند؛ در اولویت آن است که کدام متخصص جراحی مغز و اعصاب و با چه هزینه ای باید انتخاب شود که هم مناسب شرایط بیمار باشد و هم جراحی زبده و مجرب این عمل را انجام دهد. در ارتباط با انتخاب جراح، بهتر است با دید باز و با آگاهی کامل گزینش انجام شود. چون این جراحی نیاز به مهارت زیادی دارد؛ و هزینه جراحی تومور مغزی نیز بسته به جراح، شهر محل جراحی، مرکزی که قرار است جراحی در آن صورت گیرد و برخی فاکتورهای دیگر تعیین شده و در جلسه مشاوره به اطلاع بیمار رسانده می شود.