آرتروز شانه (استئوآرتریت شانه ) چیست؟

دکتر بنفشه ولیان [ فوق تخصص درد ]آدرس وب سایت : www.drvaliyan.ir
آدرس مطب : تهران ، خیابان مطهری ، خیابان فجر ، کوچه مدائن ، پلاک 20 ، ساختمان پزشکان ماهان ، طبقه 5 تلفن مطب : 22896224 - 021

مفصل شانه پس از مفصل ران و زانو بالاترین درصد شیوع آرتروز را به خود اختصاص می دهد. دلیل این جایگاه سوم آن است که برخلاف مفصل های بزرگ پایین تنه معمولاً وزنی بر آن تحمیل نمی شود. با این حال، مانند عارضه مفصل ران و زانو، تحلیل غضروف مشخصه بارز آرتروز شانه و منشأ دردی شدید و موجب محدود شدن عملکرد، سفتی مفصل و نقصان یافتن کیفیت زندگی است.
اگر چه درمان آرتروز شانه به صورت قطعی نیست، درمان های متعددی، هم غیرجراحی و هم جراحی، برای فرونشاندن علائم وجود دارند که بیمار می تواند با بهره گیری از آنها همچنان در عرصه ی زندگی فعال باقی بماند. در ادامه به مباحث مرتبط با آرتروز شانه می پردازیم.
آرتروز یا استئوآرتریت که به آن ساییدگی مفصل می گوییم، یکی از بیماری هایی است که می تواند هر کدام از مفاصل بدن را درگیر کند. در این بیماری، غضروف مفصلی کم کم می شکند، از بین می رود و استخوان های دو طرف مفصل که باید روی سطوح صیقلی و غضروفی یکدیگر بلغزند مستقیما و به سختی روی قسمت استخوانی یکدیگر حرکت می کنند و باعث ایجاد درد می شوند.

انواع آرتروز شانه

1)استئوآرتریت

آرتروز شانه، مشابه مورد زانو و مفصل ران، یکی از گونه های فرسایشی آرتروز است و احتمالاً در نتیجه ی تلفیق عواملی چون استفاده بیش از حد، وراثت، میکرو تروما و افزایش نیروهای بین مفصلی بروز می کند. غضروف، مواد تشکیل دهنده شیمیایی طبیعی خود را از دست می دهد، دچار فرسودگی و ساییدگی شانه می شود و در نهایت کاملاً از بین می رود.
بدون این پوشش حفاظتی، استخوان های زیرین بر روی هم ساییده می شوند و به درد شانه دامن می زنند.

2)آرتروز شانه التهابی:

در عارضه هایی چون آرتریت روماتوئید، عامل های متعدد و غالباً مرتبط با سیستم ایمنی منجر به التهاب مفصل و پوشش آن می شوند، به گونه ای که در نهایت سطح های غضروفی ساییده می شوند. خوشبختانه در درمان پزشکی بسیاری از گونه های آرتروز التهابی پیشرفت های چشمگیری به دست آمده است، و ضرورت درمان جراحی تا حد قابل ملاحظه ای کاهش یافته است.

3) آرتروپاتی (بیماری مفصل) پارگی چرخاننده شانه (کاف):

پارگی های بسیار بزرگ تاندون چرخاننده شانه (روتیتور کاف) در اصطلاح آرتروپاتی، پارگی کاف نامیده می شود و پیامد درمان نشدن آسیب محل اتصال چهار عضله پایدار کننده و حرکت دهنده اصلی مفصل شانه است. علی رغم شیوع پایین پارگی های عمده ی تاندون چرخاننده شانه، در حدود ۴% بیمارانی که به درمان پارگی چرخاننده شانه بی توجه هستند به آرتروپاتی (بیماری مفصل) پارگی کاف مبتلا می شوند. درمان آرتروز شانه ناشی از آرتروپاتی پارگی کاف بسیار دشوار است، چون در این حالت هم بافت نرم نگهدارنده مفصل و هم سطح مفصل آسیب می بینند.

4)مرگ استخوانی (بافت مردگی غیرعروقی):

این گونه از آرتروز شانه عارضه ی نادری است که در آن خون رسانی به استخوان تشکیل دهنده ی گوی شانه دچار اختلال می شود و این امر به مرگ و متلاشی شدن بخش استخوانی می انجامد. غضروف پوشش دهنده در پیامد از دست رفتن حمایت استخوان در معرض نیروهایی قرار می گیرد که این بار آسیب دیدن غضروف را در پی دارد.

5) آرتروز شانه پس از آسیب:

این گونه از آرتروز شانه در نتیجه شکستگی گوی یا حفره در حالتی بروز می یابد که سطح غضروف نیز هنگام شکسته شدن استخوان آسیب دیده باشد. علت آرتروز شانه در نهایت ساییدگی و از بین رفتن سطح غضروف را موجب می شود.

تشخیص آرتروز شانه چگونه انجام می شود:

همگام با پیشرفت علایم آرتروز شانه، پزشک در معاینه متوجه سفتی یا کاهش دامنه حرکتی مفصل می شود، کاهش نیرو چشمگیر است و زمان حرکت دادن بازو صدای سایش و روی هم کشیده شدن استخوان ها (کریپتوس) شنیده می شود.
معمولاً میزان آسیب غضروف مفصلی و ابتلا به آرتروز در تصاویر رادیوگرافی قابل مشاهده است. از آنجایی که غضروف در تصویر اشعه ایکس دیده نمی شود، وجود آن در یک مفصل سالم با توجه به فضای بین گوی و حفره مشخص می شود.
با از بین رفتن غضروف این فضا در تصاویر رادیوگرافی کمتر و باریک تر می شود و در مرحله پایانی بیماری، استخوان گوی را می توان مستقیماً در مقابل حفره بی هیچ فضایی بین آن دو مشاهده کرد.
همچنبن خارهای استخوانی (استئوفیت یا زائده استخوانی) ایجاد شونده پیرامون حاشیه ای مفصل غالباً در گونه های مختلف آرتروز به چشم می خورند.
سی. تی. اسکن نوعی بررسی رایانه ای است که برای به دست آوردن تصویری با جزییات بیشتر از مفصل شانه مورد استفاده قرار می گیرد، حال آن که در ام. آر. آی. سیم پیچی مغناطیسی روی ناحیه مورد نظر قرار داده می شود تا اطلاعاتی را درباره استخوان و غضروف در اختیار قرار دهد و مهم تر از این عارضه ی اطراف بافت های نرم، به ویژه عضله ها و تاندون های شانه، را آشکار سازد.
ممکن است پزشک انجام تست هایی را برای تشخیص آرتروز شانه تجویز کند که شامل موارد زیر می شود:

1. تصویر برداری اشعه ایکس
2. تصویر برداری ام آر آی
3. آزمایش خون :

برای تعیین ابتلا به روماتیسم مفصلی یا سایر بیماری های ممکن
نمونه برداری از مایع مفصلی ( به نام سیناویال) صورت می گیرد.

علائم آرتروز شانه شامل چه مواردی می شود:

آرتروز شانه معمولاً به صورت سفتی و درد پیشرونده خود را نشان می دهد. معمولاً درد شانه به علت انجام دادن فعالیت جسمانی به وجود می آید اما تحلیل رفتگی مفصل به ویژه تحلیل رفتگی شدید آن باعث می شود که بیمار در هنگام استراحت کردن نیز دچار درد شود به نحوی که درد شبانه او را از خواب بیدار خواهد کرد. سفتی سطح مفصل باعث تق تق کردن استخوان خواهد شد. التهاب درون دیواره داخلی مفصل و درد باعث کاهش دامنه حرکات شانه می شوند. در نهایت سفتی پیشرونده باعث محدود شدن دامنه حرکات شانه و بروز ضعف عضله و همچنین آتروفی عضلانی خواهد شد. این مسائل باعث می شوند که به تدریج سفتی مفصل شانه افزایش پیدا کند و بیمار دچار درد بسیار زیادی شود.

آرتروز شانه به چه علت ودلائلی ایجاد میشود:

دلایل اصلی ابتلا به آرتروز شانه به شرح زیر هستند:

1-وارد شدن ضربه به مفصل شانه:

یک استخوان شکسته یا در رفته (هنگامی که سر استخوان بازو از حفره آن خارج می شود)، یا سایر آسیب دیدگی های احتمالی و یا انجام عمل جراحی همگی می توانند به مفصل شانه آسیب وارد کرده و باعث ابتلا به آرتروز شانه شوند. در این حالت علائم ناشی از ایجاد مشکل ممکن است تا چند سال پس از وارد شدن آسیب در فرد قابل مشاهده نباشند.

2-وارد شدن فشار به مفصل شانه و آسیب دیدگی مزمن:

افرادی که شغل یا تفریح زندگی آنها نیازمند صرف مدت زمان زیاد جهت بلند کردن اجسام در بالای سر، پرتاب کردن اجسام، یا فعالیت های شدید همچون بریدن چوب یا استفاده از چکش بادی است، می توانند با آسیب دیدگی های جزئی در مفاصل شانه خود مواجه شوند. در نهایت این آسیب دیدگی ها می توانند فرد را در معرض خطر ابتلا به آرتروز شانه قرار دهند.

3-بالا رفتن سن:

آرتروز شانه در اکثر مواقع افرادی را تحت تاثیر قرار می دهد که سن آنها بالاتر از 50 سال است. شیوع علائم آرتروز به این خاطر با بالا رفتن سن افزایش پیدا می کند که در این شرایط مفاصل شانه دچار فرسایش شده و غضروف نازک می شود. به این ترتیب انعطاف پذیری غضروف کاهش می یابد.

4-مشکلات مادرزادی یا بیماری:

قرارگیری نامناسب استخوان ها در کنار یکدیگر که بعضی اوقات افراد را در معرض خطر در رفتن شانه قرار می دهد، می تواند علت آرتروز شانه باشد و ریسک ابتلا به آرتروز شانه را افزایش دهد. سایر شرایط همچون مشکلات مادرزادی، مشکلات متابولیک، و ابتلا به نقرس یا آرتروز عفونی می توانند ریسک ایجاد این مشکل در فرد را بطور مشخص افزایش دهند.

5-جنسیت:

آرتروز شانه بیشتر در بین زنان مشاهده می شود.

6-سابقه فامیلی:

مشابه قد فرد و رنگ مو، احتمال اینکه یک نفر به آرتروز شانه مبتلا شود از مسائل ژنتیک تاثیر می پذیرد. با وجودی که میزان تاثیرگذاری مسائل ژنتیک در این رابطه نامشخص است، زنانی که مادر آنها به آرتروز شانه مبتلا شده اند به احتمال بیشتر در مقایسه با سایر زنانی که مادر آنها دچار این مشکل نبوده، به آرتروز شانه مبتلا خواهند شد.

جلوگیری از پیشرفت آرتروز شانه

آرتروز یکی از اختلالات پیشرونده محسوب می شود که باعث تخریب مفصل خواهد شد. سرعت تخریب و تحلیل رفتگی مفصل به فاکتورهای متعددی بستگی دارد و در همه افراد یکسان نیست. در مراحل اولیه بروز آرتروز می توان از فیزیوتراپی به منظور کند کردن روند پیشرفت بیماری، بهبود درد و ناراحتی و افزایش دامنه حرکات مفصل استفاده کرد. می توان از مواردی که در بخش زیر به آنها اشاره می کنیم به منظور بهبود سلامت مفصل استفاده کرد.

استراحت دادن به شانه

اجتناب از انجام دادن آن دسته از فعالیت هایی که باعث بدتر شدن علائم شما می شود از قبیل فعالیت جسمانی سنگین کاملا ضروری می باشد. درد و ناراحتی مکانیسم محافظت کننده بدن در برابر هر گونه آسیب دیدگی داخلی و خارجی می باشد که بدن با شروع درد به شما هشدار می دهد از انجام دادن آن فعالیت آسیب رسان خودداری کنید.
از سوی دیگر عدم فعالیت جسمانی باعث سفتی و آتروفی عضلانی می شود اما در مواردی که شما دچار آرتروز شانه هستید باید با کاهش سطح فعالیت جسمانی خود بهبود مشکل تان کمک نمایید.

ورزش برای آرتروز شانه

• انجام دادن حرکات کششی: پیشگیری از بروز سفتی شانه یک اقدام بسیار مهم به منظور افزایش سطح سلامت این ساختار می باشد. انجام دادن حرکات کششی در طول روز به بهبود دامنه حرکات شانه و کاهش روند آسیب دیدگی آن کمک خواهد کرد. داشتن فعالیت جسمانی باعث می شود که تاندون، رباط، و عضلات شانه دچار سفتی و درد نشوند.
• انجام دادن حرکات تقویتی: انجام دادن حرکات تقویتی باعث می شود که قدرت و انعطاف پذیری شانه افزایش پیدا کند و بدون آنکه فشار زیادی به این مفصل وارد شود. هنگامی که شما به انجام دادن حرکات تقویتی می پردازید سلامت شانه خود را تضمین خواهید کرد. هنگامی که غضروف دچار آسیب دیدگی می شود عضلات و تاندون های اطراف شانه باید در بهترین حالت ممکن قرار بگیرند تا بتوانند از سطح مفصل محافظت نمایند. انجام دادن حرکات کششی و تقویتی مخصوص عضله روتاتور کاف به کمک طناب ورزشی یا دمبل سبک و همچنین تقویت عضلات اطراف شانه و کتف به منظور افزایش سطح سلامت این ناحیه کاملاً ضروری است.
• ایروبیک: پزشکان به افرادی که دچار آرتروز هستند به شدت توصیه می کنند که فعالیت جسمانی داشته باشند و سبک زندگی سالمی را انتخاب کنند. چاقی و اضافه وزن و درمان نکردن اختلالات قلبی عروقی آنها را دچار مشکلات متعدد خواهد کرد. پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری و سایر تمرینات ورزشی علاوه بر آن که باعث افزایش سطح سلامت مفصل می شود با تاثیرات مثبت بر تناسب اندام و سلامت ذهن و جسم نیز همراه است.

رژیم غذایی مناسب آرتروز شانه

اگرچه هیچ گونه ویتامین یا ماده معدنی خاصی باعث کند شدن روند تخریب غضروف یا ترمیم مفاصل آسیب دیده نمی شود ولی پیروی کردن از یک رژیم غذایی سالم و متعادل می تواند تاثیرات مثبتی بر مفاصل بدن یا سایر اعضای بدن به همراه داشته باشد.
برخی از انواع مکمل ها از قبیل مکمل ها مانند گلوکزامین و کندرویتین سولفات می توانند باعث بهبود علایم و نشانه های آرتروز به ویژه در مراحل اولیه شوند و سطح سلامت مفصل را افزایش دهند.
در حال حاضر شواهد علمی و متناقض متعددی در ارتباط با تاثیرات آنها در خصوص کاهش درد وجود دارد. در صورتی که علائم بیمار پس از هشت هفته استفاده از این مکمل ها کاهش پیدا نکند به احتمال زیاد این مکمل ها تاثیری در بهبود او ندارند.

درمان آرتروز شانه

درمان آرتروز شانه با روش های بسیار ساده ای شروع می شود و در صورت عدم پاسخ بیمار به روش درمان روش های پیشرفته تری به کار گرفته می شود.
هر روش درمانی برای شرایط خاصی مناسب است و برای تمامی بیماران مناسب نیست. پزشک شما بعد از معاینه و مشورت با شما بهترین و مناسب ترین برنامه درمانی را برای شرایط شما تعیین می کند. برخی از روش های درمان آرتروز شانه در ادامه شرح داده شده اند:

1)استراحت دادن به مفصل شانه :

استراحت دادن به شانه به معنای عدم تحرک نیست، بلکه می تواند به معنی تغییر روش حرکت دادن شانه در حین انجام فعالیت های روزانه و تغییر و اصلاح عادات حرکتی باشد. به طور مثال از شخص خواسته می شود که از لباس هایی استفاده کند که دکمه و زیپ دارند و تا حد امکان از لباس هایی که از سر پوشیده می شوند استفاده نکند ( به خاطر فشار به شانه هنگام پوشیدن آن).
یا این که هنگام خشک کردن موها ، به جای بالا نگه داشتن سشوار به مدت طولانی ، سشوار را جایی نصب کند یا از جایی آویزان کند.

2)دارو درمانی :

برای کاهش درد و التهاب آرتروز شانه داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی تجویز می شوند . پزشک در مورد نحوه استفاده از دارو به شما اطلاع می دهد . برخی از افراد بدون نسخه از داروخانه داروهای مسکن تهیه میکنند ، اما لازم است حتما در مورد استفاده از دارو با پزشک متخصص مشورت شود.

3)فیزیوتراپی و ورزش :

انجام برنامه فیزیوتراپی با هدف کشش و تقویت عضلات شانه و افزایش دامنه حرکتی آن بسیار مفید و موثر است. البته انجام تمرینات نامناسب و فشار آوردن به شانه می تواند بسیار مضر باشد از این رو لازم است ورزش های شانه حتما زیر نظر پزشک متخصص یا فیزیوتراپ انجام شود.
تمرینات فیزیوتراپی برای رسیدن به بهترین نتایج به صورت کاملا ایمن انجام می شوند.

4)تزریق :

برای درمان درد های شدید ناشی از آرتروز شانه ممکن است تزریقاتی مستقیما به درون مفصل شانه انجام شود که این تزریقات به دو صورت است :

• تزریق کورتیزون و تزریق ژل دو مدل تزریق اختصاصی در شانه می باشند.
• کورتیزون یک مایع ضد التهاب قوی است و هدف از تزریق آن کاهش درد، خشکی و تورم شانه است.
• تزریق ژل به مفصل شانه نیز با هدف افزایش خاصیت جذب ضربه و فشار در مفصل شانه و کاهش سایش استخوان ها و لیز خوردن بهتر استخوان ها روی هم هنگام حرکت دادن مفصل شانه انجام می شود.
• در این روش ماده ای به نام هیالورونیک اسید به مفصل تزریق می شود که عملکرد مایع مفصلی را شبیه سازی می کند و موجب لغزندگی بهتر شانه می شود. تزریق هیالورونیک اسید به داخل مفصل در اصطلاح تزریق ژل گفته می شود.
• در مواردی که آرتروز شانه بسیار پیشرفته و شدید است و به هیچ یک از روش های درمانی پاسخگو نیست ممکن است پزشک برای تسکین درد، انجام عمل جراحی را به بیمار توصیه کند.

5)تزریق پلاسمای غنی از پلاکت:

تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) در موارد بسیار شدید بیماری های شانه از قبیل آرتروز شانه، پارگی روتاتور کاف یا تاندونیت عضله دو سر مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از تزریق پلاسمای غنی از پلاکت در درمان کردن مشکلات زمینه ای و بهبود علائم دردناک بیماری می باشد. به همین دلیل از تزریق پلاسمای غنی از پلاکت به منظور درمان برخی از بیماری ها و جلوگیری از بدتر شدن آنها استفاده می شود.
نمونه خون بیماردردستگاه سانتریفوژ قرارگرفته وخون دردستگاه تقریبا 8برابر غلظت پیدا کرده ،سپس فاکتوررشد پلاکت ازنمونه خون جدا می گردد.
همین فاکتورجدا شده ازنمونه خون بیمار زیردستگاه سونوگرافی پس از بی حسی موضعی به محل ضایعه تزریق می شود.
گاهی این عمل دو تا سه بار طی چندهفته تکرارشده تا ترمیم کامل صورت بگیرد.