سرطان حالب چیست؟ علائم و روشهای درمان تومور حالب

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

حالب ها دو لوله ی باریک هستند که مثانه را به کلیه ها متصل می کنند. این لوله های باریک اما ضروری، وظیفه ی خارج کردن ادرار از کلیه ها و بردن آنها به مثانه را بر عهده دارند. در واقع حالب ها در دیواره های خود، ماهیچه هایی دارند که به طور مداوم شل و سفت می شوند و به این طریق ادرار را به سمت پایین و خارج از کلیه ها هدایت می کنند. سرطان حالب نوعی سرطان است که از سلول های پوشاننده ی درون لوله ی حالب شروع می شود. سرطان حالب شایع نیست و اغلب در افراد مسن و کسانی دیده می شود که قبلاً هم به خاطر سرطان مثانه تحت درمان بوده اند. سرطان حالب با سرطان مثانه ارتباط نزدیکی دارد، چون سلول های پوشاننده ی دیواره ی داخلی حالب و مثانه مشابه هستند، بنابراین اگر سرطان حالب تشخیص داده شود، از آنجا که ریسک ابتلا به سرطان مثانه هم بالا می رود، پزشک درخواست بررسی سرطان مثانه را هم می دهد. درمان معمول سرطان حالب شامل جراحی است؛ اما در برخی موارد خاص، شیمی درمانی هم توصیه می شود.

علل و عوامل خطر سرطان حالب

تعدادی از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و محیطی وجود دارد که می تواند خطر ابتلا به سرطان حالب را افزایش دهد، از جمله:

• داروها: سوء مصرف داروهای مسکن خاص، حتی بدون نسخه، برای مدت زمان طولانی
• سن: سرطان حالب اغلب در افراد مسن رخ می دهد.
• مرد بودن: مردان بیشتر از زنان به سرطان حالب مبتلا می شوند.
• عفونت مزمن کلیه یا سنگ کلیه: سرطان سلول سنگفرشی (سرطانی که در سلولهای سنگفرشی شروع می شود که سلولهای نازک و مسطحی هستند که در بافت تشکیل دهنده پوشش حالب وجود دارد) در افرادی که دچار عفونت مزمن کلیه یا سنگ هستند، ممکن است ایجاد شود.
• قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض برخی از رنگها و مواد شیمیایی مورد استفاده در ساخت منسوجات، پلاستیک، لاستیک و کالاهای چرمی می تواند خطر ابتلا به سرطان حالب را افزایش دهد.
• بیماری ارثی: افراد مبتلا به سندرم سرطان معروف به سندرم لینچ در معرض خطر بالاتر ابتلا به سرطان حالب هستند. سندرم لینچ همچنین با عنوان سرطان غیرپولیپوزی ارثی روده بزرگ (HNPCC) شناخته می شود.
• سابقه سرطان مثانه: سرطان مجاری ادرار بیشتر در افرادی که سابقه سرطان مثانه دارند تأثیر می گذارد. برخی از روش های درمانی سرطان مثانه، مانند اشعه لگن و برخی داروهای سرطانی، می توانند خطر ابتلا به سرطان حالب را افزایش دهند.
• سیگار کشیدن
• سابقه خانوادگی سرطان. سندرم لینچ، همچنین سرطان روده بزرگ غیرپلیپوزیتی ارثی (HNPCC) نامیده می شود، خطر سرطان روده بزرگ و سایر سرطان ها، از جمله سرطان مجرای ادرار را افزایش می دهد. اگر سابقه خانوادگی قوی سرطان دارید، با پزشک خود صحبت کنید.

علائم سرطان حالب

نشانه ها و علائم سرطان حالب عبارتند از:

• کاهش وزن غیر ارادی
• خستگی
• رنگ تیره ادرار
• تکرر یا اضطرار در ادرار
• احساس درد یا سوزش در طول ادرار
• تردید در داشتن ادرار
• احساس درد در محل اتصال دنده ها و ستون فقرات
• مشاهده خون در ادرار

تشخیص سرطان حالب

پزشک جهت تشخیص ابتلای فرد به سرطان حالب، یک معاینه فیزیکی انجام داده و سوالاتی را درباره علائم او می پرسد. سپس با استفاده از فرایندها و فناوری های تشخیصی پیشرفته، ابتلای فرد مشخص، شیوه درمان انتخاب و وضعیت فرد پایش می شود. فرایند های تشخیصی شبیه به انواع به کار رفته در تشخیص سرطان مثانه بوده و نمونه های زیر را در بر می گیرند:

• آزمایش ادرار: در این آزمایش، ادرار از نظر هرگونه مورد غیر طبیعی ارزیابی می شود. در آزمایش سیتولوژی ادرار، وجود سلول های غیر طبیعی یا سرطانی در نمونه ادرار بررسی می شوند.
• یورتروسکوپی: در طول این آزمایش، یک لوله باریک و دارای منبع نور، به درون میزراه وارد می شود. لوله پس از عبور از مثانه و رسیدن به میزنای، نمونه ای از سلول های این ناحیه برداشته تا در آزمایشگاه از نظر ابتلا به سرطان بررسی شود.
• سی تی اسکن با تزریق ماده حاجب: یک لوله باریک به نام کاتتر، به یکی از عروق خونی وارد شده و جهت مشاهده بهتر میزنای در تصاویر، رنگ مخصوصی (ماده حاجب) به جریان خون اضافه می شود. کامپیوتر ها با ثبت تصاویر، نمایی با جزئیات از مجرای ادرار ایجاد می کنند.
• پیلوگرام درون وریدی (IVP): در این آزمایش، جهت مشاهده جزئیات کلیه، میزنای ها و مثانه در تصاویر اشعه ایکس، یک ماده مخصوص به بیمار تزریق می شود.
• تصویر برداری با تشدید مغناطیسی (MRI): با استفاده از یک آهنربای بزرگ، امواج مغناطیسی و یک کامپیوتر تصاویری از مجاری ادراری تولید می شود.

انواع سرطان حالب

سرطان مجرای ادرار یک نوع نادر از سرطان است که بیشتر در زنان رخ می دهد. این سرطان در سلولهای مجرای ادرار شروع می شود؛ اما می تواند در سیستم ادراری یا تولید مثل و به سمت سایر قسمتهای بدن گسترش یابد. سرطان های مجرای ادرار برای انواع سلول هایی که بدخیم (سرطانی) می شوند نامگذاری شده است:

1. کارسینوم سلول-سنگفرشی: شایع ترین نوع سرطان مجرای ادرار، در سلول های قسمتی از مجرای ادرار نزدیک مثانه ایجاد می شود.
2. کارسینوم سلول ترانزیشنال: در ناحیه نزدیک دهانه مجرای ادرار ایجاد می شود.
3. سرطان غده: در غدد نزدیک مجرای ادرار ایجاد می شود.

سرطان حالب می تواند به سرعت به بافت های اطراف مجرای ادرار گسترش یابد و اغلب در زمان تشخیص، در غدد لنفاوی مجاور دیده می شود. در حالی که پزشکان به یافتن گزینه های درمانی جدید ادامه می دهند، افراد مبتلا به سرطان حالب بیشتر از هر زمان دیگری گزینه درمانی دارند و امیدوار به زنده ماندن هستند.

مرحله سرطان میزان شیوع بیماری را نشان می دهد. با استفاده از معاینات تصویربرداری و آزمایش خون و ادرار، پزشک می تواند تشخیص دهد که سرطان حالب در چه مرحله ای است. مرحله سرطان یکی از مهمترین عوامل در تصمیم گیری برای مؤثرترین روش درمانی است. سرطان مجرای ادرار بر اساس بخشی از مجرای ادرار تحت تأثیر قرار گرفته و عمق گسترش تومور در مجرای ادرار مرحله بندی می شود. سرطان حالب می تواند قدامی یا خلفی باشد.

درمان سرطان حالب

برای درمان سرطان حالب معمولاً لازم است که جراحی انجام شود. پزشک معالج روش درمان سرطان حالب را با توجه به محل و گستردگی سرطان، تهاجمی بودن سلولها و اهداف و ترجیح بیمار توصیه میکند.

انواع جراحی

اکثر جراحی های حالب یا لگن کلیوی با ایجاد برشی باز در پایین کمر انجام می شود. جراحی باز به روش قدیمی نیز برای برداشتن تومور پیشرفته تر از حالب یا لگن کلیوی توصیه میشود. جراح در عمل باز، برش پهن و بزرگتری را برای رسیدن به حالب یا لگنچه کلیوی ایجاد می کند. جراحی لاپاروسکوپی نیز برای برداشتن تومور از حالب یا لگن کلیوی کاربرد دارد. جراح برش های کوچکی را ایجاد می کند و آندوسکوپ (لوله نرم و کوچک مجهز به منبع نور و لنز) را از راه این برش ها وارد بدن میکند. سپس جراح لوازم جراحی را وارد آندوسکوپ میکند و تومور را برمیدارد. عمل رادیکال نفرویورترکتومی یا برداشتن بخشی از حالب همراه با reimplantation از طریق ایجاد برش پهن باز یا جراحی لاپاروسکوپی انجام میشود.

نفرویورترکتومی رادیکال

این عمل رایجترین جراحی برای درمان سرطان حالب یا لگن کلیوی است. جراح تمام کلیه، لایه چربی دور کلیه، تمام حالب و بافت قرار گرفته در محل ورود حالب به مثانه را برمی دارد. ورید کلیوی و بخش هایی از ورید بزرگ شکمی همراه با تومورهای بزرگ بیرون آورده می شود. جراح نهایت سعی خود را می کند تا غده فوق کلیوی را برندارد. غده فوق کلیوی تنها در صورتی از بدن خارج می شود که سرطانی شده باشد. بسیاری از جراحان بر این باورند که غدد لنفاوی دور تومور نیز باید در عمل نفرویورترکتومی رادیکال بیرون آورده شود. هرچند تمام پزشکان با خارج کردن غدد لنفاوی موافق نیستند.

برداشتن بخشی از حالب همراه با reimplantation

بخش از حالب همراه با تومور داخل آن در این جراحی درآورده می شود. این عمل معمولاً فقط برای جراحی تومورهای یک سوم پایینی حالب کاربرد دارد. جراح حاشیه بافت سالم بالای تومور و تمام بافت حالب قرار گرفته زیر تومور را تا مثانه برمی دارد. سپس جراح اتصال حالب به مثانه را مجدداً برقرار می کند. این عمل گاهی برای جراحی تومورهایی انجام می شود که در بخشهای بالاتری از حالب قرار گرفته ا ند. در نهایت نیز دو سر حالب به هم متصل میشود.

جراحی آندوسکوپی

جراحی آندوسکوپی به دو روش برای برداشتن تومورهای داخل لگن کلیوی انجام می شود. جراح آندوسکوپ را وارد میزراه و مثانه می کند تا حالب بالا میبرد و به لگن کلیوی می رساند. این عمل اصطلاحاً یورتروسکوپی گفته میشود. جراح گاهی برشی را در پشت بدن ایجاد میکند تا به کلیه دسترسی پیدا کند، سپس آندوسکوپ را از کلیه عبور میدهد و وارد لگن کلیوی میکند، این عمل رنوسکوپی از راه پوست گفته میشود. جراح بعد از رسیدن به تومور، آن را با ابزار خاصی که از راه آندوسکوپ وارد بدن کرده است، برمیدارد. این جراحی معمولاً برای برداشتن تومورهای سطحی با درجه پایین قرار گرفته در لگن کلیوی کاربرد دارد. منظور از تومور سطحی، توموری است که فقط در لایه پوششی لگن کلیوی قرار دارد. چنانچه فقط یک کلیه بیمار کار کند یا حال وی برای انجام عمل نفرویورترکتومی رادیکال مناسب نباشد، جراحی آندوسکوپی برای درمان تومورهای با درجه بالا توصیه میشود.

شیمی درمانی

شیمی درمانی برای درمان سرطان لگن کلیوی یا حالبی انجام میشود که در غدد لنفاوی یا دیگر بخش های بدن پخش شده است. چنانچه غدد لنفاوی خارج شده سرطانی باشد، شیمی درمانی بعد از جراحی توصیه میشود. همچنین اگر سرطان پیشرفته تر باشد، شیمی درمانی قبل از جراحی ضرورت مییابد.

عوارض سرطان حالب

سرطان مجاری ادرار گاهی اوقات عود می کند یا شما را در معرض خطر بیشتری از سایر سرطان های دستگاه ادراری قرار می دهد، بنابراین ادامه مراقبت تا سالها پس از درمان موفقیت آمیز، امری مهم است. عوارض خاصی ممکن است رخ دهد، از جمله:

• نارسایی کلیه: این عارضه از دست دادن سریع توانایی کلیه در دفع مواد زائد و کمک به تعادل مایعات و الکترولیت ها است. درمان بستگی به علت نارسایی کلیه دارد.
• گسترش موضعی تومور با افزایش درد: در صورت گسترش تومور، بیمار ممکن است به درمان های اضافی مانند جراحی، شیمی درمانی و یا پرتودرمانی و همچنین داروهایی برای کنترل درد نیاز داشته باشد.
• گسترش سرطان: اگر سرطان حالب گسترش یابد یا دوباره در نواحی دیگر بدن ظاهر شود، ممکن است نیاز به درمان های اضافی مانند شیمی درمانی و پرتودرمانی باشد.