در صورت وجود خون در ادرار چه اقدامات تشخیصی و درمانی صورت میگیرد؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

وجود خون در ادرار به معنای دفع خون از دستگاه ادراری است. این خون در برخی موارد کاملاً مشخص بوده و باعث قرمز شدن رنگ ادرار می شود؛ اما در برخی دیگر از موارد وجود خون در ادرار فقط با انجام آزمایش های مختلف قابل تشخیص است. دفع ادرار خونی در مردان می تواند نشانه ابتلا به بیماری های مختلف باشد. خون در ادرار یا هماچوری یک علامت هشداردهنده است. وجود خون در ادرار می تواند حاکی از یک اختلال جدی مانند مشکلات کلیوی یا اختلال در قسمت های دیگری از دستگاه ادراری باشد؛ بنابراین باید برای درمان خون در ادرار فوراً اقدام کرد. اغلب برای پیدا کردن علت هماچوری، تصویربرداری ضروری است. اولتراسوند سونوگرافی، ترکیبی از امواج صوتی با فرکانس بالا و پردازش کامپیوتری را برای تولید تصاویری از کلیه ها و مثانه استفاده کند و بزرگی پروستات یا انسداد مجاری ادراری احتمالی را تشخیص می دهد.

علل خون در ادرار

در هماچوری کلیه و سایر قسمت های سیستم ادراری این امکان را میدهد که گلبول های قرمر وارد ادرار شوند. برخی از علل شامل:

• عفونت های دستگاه ادراری:عفونت های دستگاه ادراری اغلب هنگامی رخ میدهد که باکتری ها از طریق پیشابراه وارد بدن شما شده و در مثانه شروع به تکثیر کنند. علائم می تواند یک نیاز مداوم به دفع ادرار، درد و سوزش ادرار و ادرار بدبو باشد. برای برخی از افراد، به خصوص افراد مسن، تنها نشانه ی بیماری ممکن است هماچوری میکروسکوپی باشد.
• عفونت کلیه:عفونت کلیه (پیلونفریت) می تواند ناشی از ورود باکتری از خون و یا ناشی از عفونت های بالارونده ی ادراری باشد. علائم و نشانه ها اغلب مشابه به عفونت مثانه است، هر چند عفونت های کلیوی بیشتر باعث درد پهلو و تب میشوند.
• سنگ مثانه و کلیه: سنگ مثانه و سنگ کلیه هم میتوانند باعث هماچوری آشکار شوند و هم میکروسکوپی.
• بزرگ شدن پروستات : غده پروستات درست در زیر مثانه قرار دارد در مردان میانسال شروع به رشد میکند. هنگامی که غده بزرگ میشود به قسمت خروجی مثانه فشار وارد می آورد و باعث مسدود کردن جریان ادرار میشود.
• بیماری های کلیه: خونریزی میکروسکوپی ادراری علامت شایع گلومرولونفریت (التهاب سیستم های فیلترینگ کلیوی) است. گلومرولونفریت ممکن است بخشی از یک بیماری سیستمیک مانند دیابت، باشد. این بیماری همچنین ناشی از عفونت های ویروسی و یا عفونت های استرپتوکوکی، بیماری عروق خونی (واسکولیت) و مشکلات ایمنی مانند نفروپاتی IgA، ایجاد شود.
• سرطان: خونریزی قابل مشاهده ادرار ممکن است نشانه ای از سرطان پیشرفته کلیه، مثانه و یا پروستات باشد. متأسفانه، بیمار ممکن است علائم و نشانه های سرطان را در مراحل اولیه ی سرطان که قابل درمان است نداشته باشد.
• اختلالات وراثتی و ژنتیک: کم خونی داسی شکل یک نقص ارثی هموگلوبین در گلبول های قرمز خون است و می تواند علت خون در ادرار، به هر دو نوع میکروسکوپی و آشکار باشد. هم چنین سندرم آلپورت میتواند سیستم فیلتراسیون کلیه را تحت تأثیر قرار دهد.
• آسیب به کلیه: ضربه یا آسیب های ناشی از تصادف و ورزش میتواند باعث خون در ادرار شود.
• داروها: داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید و پنی سیلین می تواند باعث خونریزی ادراری شود. خون قابل مشاهده در ادرار میتواند ناشی از داروهای ضدانعقاد مانند آسپرین، وارفارین و یا هپارین باشد.
• تمرین های ورزشی دشوار: اگر چه به ندرت اتفاق می افتد و علت این امر مشخص نیست که چرا ورزش سنگین باعث ادرار خونی میشود؛ اما ممکن است ناشی از آسیب به مثانه، کم آبی بدن و یا شکست سلول های قرمز خون باشد که بیشتر با ورزش های هوازی پایدار در ارتباط است. اگرچه هر ورزشکاری بعد از ورزش سنگین میتواند دچار ادرار خونی گردد اما اغلب دوندگان دچار این مشکل میگردند.

علائم خون در ادرار

در بیشتر مواقع افراد مبتلا به ادرار خونی علائمی ندارند. برخی افراد که به هماچوری شدید دچار هستند تغییر رنگ ادرار به رنگ قرمز، صورتی یا قهوه ای دارند. در برخی دیگر نشانه هایی همچون درد در مثانه یا درد در پشت حس می شود که در این مواقع احتمال مشاهده لخته خون در ادرار نیز وجود دارد.

عوامل خطر خون در ادرار

1. سن. بسیاری از مردان بالای ۵۰ سال به دلیل بزرگ شدن غده ی پروستات گاهی دچار هماچوری می شوند.
2. اخیراً دچار عفونت شدن. التهاب کلیوی پس از عفونت های ویروسی و باکتریایی (post-infectious glomerulonephritis) یکی از علل اصلی وجود آشکار خون در ادرار کودکان می باشد.
3. سابقه ی فامیلی. اگر در فامیل سابقه ی بیماری یا سنگ های کلیوی داشته باشید، احتمالاً بیشتر مستعد خونریزی ادراری هستید.
4. مصرف داروهایی خاص. آسپرین، مسکن های ضدالتهابی غیراستروئیدی و آنتی بیوتیک هایی مثل پنی سیلین به افزایش خطر خونریزی ادراری مشهورند.
5. ورزش سنگین. دوندگان مسیرهای طولانی به ویژه مستعد ابتلا به خونریزی ادراری ناشی از ورزش می باشند. در واقع گاهی این وضعیت را هماچوری دوندگان می نامند؛ ولی هر کسی که ورزش سنگین انجام دهد ممکن است به آن گرفتار شود.

انواع خون در ادرار

• هماچوری ناخالص

اگر خون به اندازه کافی در ادرار شما وجود داشته باشد که ادرار شما صورتی یا قرمز به نظر برسد یا دارای لکه های قابل مشاهده ای از خون باشد، شما به هماچوری ناخالص مبتلا هستید.

• هماچوری میکروسکوپی

هنگامی که نمی توانید خون به علت مقدار بسیار کم آن ببینید، شما دچار هماچوری میکروسکوپی هستید. فقط یک آزمایش آزمایشگاهی که خون را تشخیص می دهد یا نمونه ادرار را زیر میکروسکوپ مشاهده می کند قادر است هماچوری میکروسکوپی را تأیید کند.

نحوه انجام سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری

این روش به صورت سرپایی قابل انجام می باشد. در این روش مقداری ژل بر روی ناحیه ای که قرار است پروب دستگاه سونوگرافی قرار بگیرد مالیده می شود و سپس با استفاده از یک پروب امواج صوتی به ناحیه مورد نظر منتقل گردیده و تصاویر لازم بر روی مانیتور به نمایش در می آید

اقدامات قبل از سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری

به طور کلی سونوگرافی کلیه و مثانه نیاز به آمادگی خاصی مانند پرهیز غذایی یا مصرف دارو نیاز ندارد. تنها ممکن است نیاز داشته باشید قبل از انجام سونوگرافی آب بنوشید تا مثانه پر شود.

عوارض سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری

در سونوگرافی هیچ اشعه ای وجود ندارد. همچنین حرکت مبدل سونو روی پوست شما مشکل خاصی ایجاد نخواهد کرد.

درمان خون در ادرار

بسته به نوع بیماری و دلیل اصلی ایجاد ادرار خونی، راه درمان نیز متفاوت خواهد بود. امکان دارد که از انواع آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت ادراری استفاده شود. در برخی اوقات محتمل است که از داروی کاهش دهنده حجم پروستات بهره گیری شود و اینکه با استفاده از امواج برای شکستن سنگ مثانه و سنگ کلیه اقداماتی صورت پذیرد. گاهی اوقات نیز هیچ گونه درمان خاصی را نیازی نیست در پیش گرفت. در این موارد باید به پزشک معالج مراجعه نمود و در مورد عدم تداوم ادرار خونی و عفونت ادراری اطمینان حاصل کرد.

عوارض خون در ادرار

نادیده گرفتن وجود خون در ادرار، می تواند عواقب ناگوار داشته باشد. اگر علامت ناشی از سرطان باشد، نادیده گرفتن آن می تواند منجر به پیشرفت تومورها شود تا اینکه آنها دیگر قابل درمان نباشند. عفونت های درمان نشده می توانند در نهایت منجر به نارسایی کلیه شوند. درمان ممکن است باعث کاهش علائم شود اگر علت هماچوری پروستات بزرگ شده باشد. نادیده گرفتن آن ممکن است ناراحتی ناشی از نیاز به ادرار کردن مکرر، درد شدید و حتی سرطان پروستات را ایجاد کند.