دفع پروتئین در ادرار نشانه چیست؟

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

کلیه ها یک جفت اندام در دو طرف ستون فقرات زیر قفسه سینه هستند. شناخته شده ترین نقشی که از کلیه ها در ذهن همه افراد جا افتاده است، دفع سموم و تصفیه آلودگی های موجود در بدن باشد؛ اما بهتر است بدانید که کلیه ها در فرایندهایی مانند خونسازی بدن، فرایند سوخت و ساز کلسیم و استخوان ها، متابولیسم ویتامین D و کنترل سیستم اسید و باز بدن نقش اساسی دارند. در داخل کلیه ها، رگ های خونی کوچکی به نام گلومرول وجود دارد که وظیفه آنها پاکسازی خون از سموم و متابولیت هایی است که از طریق ادرار دفع می کنند. در کلیه های سالم، گلومرول ها پروتئین را دوباره جذب کرده و در خون نگه می دارند. کلیه ها فقط مقدار کمی از پروتئین را در ادرار فیلتر می کنند. پروتئین یکی از اجزای سازنده اصلی بدن است. برای مثال، دریافت مقدار مناسب پروتئین در رژیم غذایی، برای رشد و ترمیم حیاتی است. اگر کلیه ها آنطور که باید کار نکنند، پروتئین ممکن است به ادرار نشت کند. دفع پروتئین در ادرار یکی از جمله نارسایی های کلیوی است که باید در اسرع وقت تحت کنترل قرار گیرد.

علت دفع پروتئین در ادرار

شایع ترین دلیل دفع پروتئین در ادرار، آسیب کلیوی است که ناشی از موارد زیر است:

• دیابت: دفع پروتئین از کلیه یکی از اولین علائم تحلیل عملکرد کلیه در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ است.
• فشار خون بالا: دفع پروتئین از کلیه در یک شخص مبتلا به فشار خون بالا نیز یکی از علائم اولیه کاهش عملکرد کلیه می باشد.

سایر دلایل آسیب کلیوی که منجر به دفع پروتئین در ادرار می شود عبارتند از:

• اختلالات سیستم ایمنی بدن (مانند لوپوس، نفروپاتی ایمونوگلوبین آ، سندرم گودپاسچر)
• عفونت
• قرارگیری در معرض سموم
• تروما
• سرطان کلیه
• نارسایی احتقانی قلب

برخی شرایط دیگر که می توانند باعث دفع پروتئین از کلیه شوند عبارتند از:

• تخریب سلول های قرمز خون و آزادسازی هموگلوبین که در جریان خون رخ می دهد (همولیز داخل عروقی)
• پره اکلامپسی: زنان باردار به طور منظم برای کنترل دفع پروتئین از کلیه معاینه می شوند؛ زیرا وجود آن مرتبط با پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی) است. مسمومیت حاملگی یک اختلال بارداری خاص است که دفع پروتئین از کلیه و فشار خون بالا نیز در همان زمان رخ می دهد. علائم آن می تواند شامل ادم (ورم)، حالت تهوع و سردرد در حین بارداری باشد. در موارد نادر، می تواند موجب علائم شدیدی مانند تشنج شود. مسمومیت حاملگی می تواند هم برای مادر و هم فرزند وی خطرناک باشد.
• مولتیپل میلوما (سرطان سلول های پلاسما): دفع پروتئین کلیه در ادرار ناشی از وجود پروتئین اضافه در خون که در ادرار سرریز می شود (پروتئین بنس جونز) ممکن است در بیماری مولتیپل میلوما مشاهده شود. پروتئین بنس جونز شامل یک زنجیره سبک غیر طبیعی از ایمونوگلوبولین ها (کاپا یا لامبا) است که توسط سلول های پلاسمای مونوکلونال تولید می شود. تمام ایمونوگلوبولین ها متشکل از چهار زنجیره پروتئینی، دو زنجیره سبک و دو زنجیره سنگین می باشند. پروتئین بنس جونز از دو زنجیره سبک ایمونوگلوبولین ساخته شده است که وجود آن در ادرار اغلب در تشخیص مولتیپل میلوما در کنار علائم دیگر مشاهده می شود.

علائم دفع پروتئین در ادرار

بیماران مبتلا به دفع پروتئین در ادرار، معمولاً علائمی از خود نشان نمی دهند؛ اما در موارد شدیدتر (مانند سندرم نفروتیک) ممکن است ورم، آب آوردگی شکم، هیدروسل و پلورال افیوژن در اثر کاهش فشار انکوتیک وجود داشته باشد. سندرم نفروتیک نیز شامل دفع پروتئین کلیه در ادرار، کاهش آلبومین و ورم می باشد. ممکن است علائم و نشانه هایی مرتبط با دلایل زمینه ای نیز وجود داشته باشند. پروتئینوری سنگین و دائم منجر به کاهش آلبومین می گردد. این وضعیت ممکن است باعث تورم مچ پا، درد شکم و تنگی نفس شود.

عوامل مستعد دفع پروتئین در ادرار

مواردی که ممکن است احتمال حضور پروتئین در ادرار را افزایش دهد عبارت اند از:

1. چاقی
2. سن بالای 65
3. سابقه خانوادگی بیماری کلیه
4. نژاد آفریقایی آمریکایی، بومی آمریکایی، اسپانیایی یا جزیره نشین های اقیانوس آرام
5. در برخی افراد، میزان پروتئین ادرار در هنگام ایستادن، بیشتر از حالت دراز کشیدن است. این عارضه، دفع پروتئین در ادرار ارتواستاتیک نام دارد.

میزان نرمال دفع پروتئین در ادرار

به طور طبیعی دفع پروتئین در ادرار کمتر از 150 میلی گرم در روز و اختصاصاً برای پروتئین آلبومین کمتر از 30 میلی گرم در روز است.

تشخیص دفع پروتئین در ادرار

وجود پروتئین در ادرار از طریق آزمایش ادرار تشخیص داده می شود. بیمار یک نمونه ادرار ارائه می دهد که در آزمایشگاه بررسی می شود. پزشکان از یک دیپستیک (یک چوب پلاستیکی نازک با مواد شیمیایی روی آن) برای آزمایش استفاده می کنند. اگر مقدار زیادی از هر ماده ای در ادرار وجود داشته باشد، رنگ ماده شیمیایی که روی دیپستیک اعمال شده است، تغییر می کند.سپس باقیمانده ادرار زیر میکروسکوپ بررسی می شود. پزشکان به دنبال موادی هستند که در حالت عادی در ادرار وجود ندارند. این مواد شامل گلبول های قرمز و سفید خون، باکتری ها و کریستال هایی هستند که می توانند رشد کرده و به سنگ کلیه تبدیل شوند.

آیا دفع پروتئین خطرناک است؟

چنانچه دفع پروتئین در ادرار ادامه یافته و هر روز مقادیر زیادی از پروتئین توسط ادرار از بدن خارج گردد، عوارض مهمی پیش رو خواهد داشت. مهم ترین عوارض دفع پروتئین در ادرار عبارتند از:

• تجمع شدید آب در ریه ها (ادم ریه) و تنگی نفس
• آسیب به کلیه ها به دنبال کاهش حجم داخل عروق بدن
• افزایش استعداد ابتلا به عفونت در بدن
• افزایش خطر ایجاد لخته در شریان یا و وریدهای بدن (به خصوص ورید کلیوی)
• افزایش خطر بیماری های قلبی عروقی

با توجه به عوارض متعدد دفع پروتئین در ادرار، تشخیص زودرس و درمان علت زمینه ای مسبب آن، توصیه می گردد.

درمان دفع پروتئین در ادرار

نوع درمان به علت ایجاد کننده بستگی دارد. احتباس آب می تواند با کاهش مقدار نمک و آب دریافتی در رژیم غذایی روزانه درمان شود. برخی از بیماران همچنین به داروهایی نیاز دارند که کلیه ها را به تولید ادرار بیشتر وادار کنند. فشار خون بالا می تواند با کاهش نمک در رژیم غذایی و غالباً با مصرف دارو به صورت روزانه درمان شود. سطح بالای کلسترول ممکن است با کنترل غذایی (خوردن چربی کمتر) و در برخی موارد، با داروهای کاهش کلسترول کنترل گردد. اگر مقدار دفع پروتئین کلیه در ادرار بالا است یا اگر عملکرد کلیه تحت تأثیر بیماری قرار دارد، یافتن علت ایجاد کننده از اهمیت بیشتری برخوردار می شود. دفع پروتئین کلیه در ادرار اگر در طول مدت زمان زیاد وجود داشته باشد، می تواند به کلیه آسیب بزند. درمان ها ممکن است بر اساس علت دفع پروتئین کلیه در ادرار، اگر یافته شده باشد، تغییر کنند. این موضع حیاتی است که هر بیمار مبتلا به دفع پروتئین کلیه در ادرار در مدت زمان طولانی مورد مراقبت قرار گیرد.