ستون فقرات از استخوان های زیادی تشکیل شده است که روی یکدیگر قرار دارند. هر استخوان (مهره) شکل یک استوانه اسکوات است و بین هر مهره یک دیسک قرار دارد. این دیسک از ماده ای لاستیک مانند ساخته شده اند که باعث می شود ستون فقرات نسبتاً انعطاف پذیر باشد. رباط های قوی استخوان های ستون فقرات (مهره ها) را به یکدیگر متصل کرده و ستون فقرات را محکم می کند. در انتهای ستون فقرات پنج مهره با هم جوش خورده اند. آنها یک استخوان مثلثی شکل به نام ساکروم را تشکیل می دهند. دو مفصل بزرگ در دو طرف پایین ستون فقرات وجود دارد که به وسیله ی آنها به لگن متصل می شود. به این مفاصل، مفاصل ساکرولیلی گفته می شود؛ زیرا به ساکروم (استخوان) به استخوان اصلی لگن که به آن ایلیوم (iliac) می پیوندند. اسپوندیلیت آنکیلوزان یک نوع آرتروز است که با التهاب مزمن همراه است و اغلب ستون فقرات کمر و گردن را درگیر می کند. در موارد شدید استخوان های ستون فقرات به یکدیگر متصل می شوند (به این وضعیت آنکیلوزیس نیز می گویند) و باعث سفتی و از بین رفتن انعطاف پذیری ستون فقرات میشود. در این شرایط حالت طبیعی بدن دستخوش تغییر خواهد شد. احتمال درگیر شدن سایر مفاصل بدن از قبیل لگن و زانو و مچ پا یا شانه نیز وجود دارد. این بیماری می تواند با اختلالات سیستمیک در اعضای مختلف بدن همراه شود. باید توجه داشته باشید که تشخیص به موقع این بیماری بسیار مهم است؛ زیرا بسیاری از درمان های در دسترس در مراحل اولیه بیماری مؤثر هستند. در حال حاضر درمان کاملی برای بیماری روماتیسم ستون فقرات وجود ندارد؛ اما می توان از برخی درمان ها برای کاهش علائم و کنترل درد استفاده کرد. شما می توانید با مراجعه به متخصص درد، با روش های درمانی مناسب آشنا شوید و از مزایای آنها بهره مند گردید.

علت اسپوندیلیت آنکیلوزان

علت ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان دقیقاً مشخص نیست، هرچند مشخص شده است که بین ابتلا به این بیماری و ژنتیک ارتباط معناداری وجود دارد. اسپوندیلیت آنکیلوزان غالباً ارثی است. داشتن ژن HLA-B27 احتمال ابتلا به روماتیسم ستون فقرات را افزایش می دهد، به ویژه اگر سابقه ی ابتلا به این بیماری در یکی از بستگان نزدیک نیز وجود داشته باشد. البته تمام افرادی که این ژن در بدنشان وجود دارد، لزوماً دچار اسپوندیلیت آنکیلوزان نمی شوند. همچنین ژن های دیگر و عامل های محیطی نیز در بروز روماتیسم ستون فقرات نقش دارند و باعث می شوند بعضی افراد به این بیماری مبتلا شوند.

علائم روماتیسم ستون فقرات

• علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان معمولاً به آهستگی و ظرف چند سال بروز می یابد. علائم در ابتدا بسیار خفیف است؛ اما به تدریج قابل توجه می شود. همچنین علائم در بعضی دوره ها موقتاً شدیدتر می شود، سپس علائم بیمار در پی این حمله ها بهبود می یابد و بیمار در دوره بهبود یا رمیشن قرار می گیرد. درد و خشکی پایین کمر از علائم اصلی اسپوندیلیت آنکیلوزان به شمار می آید.
• بیماران معمولاً در نیمه دوم شب یا صبح زود درد شدیدتری را احساس می کنند. همچنین درد گاهی اوقات آنقدر شدید می شود که بیمار را از خواب بیدار می کند.
• درد معمولاً بعد از بیدار شدن و راه رفتن کمتر می شود.
• برخی بیماران در ناحیه باسن و بالای ران نیز دچار درد می شوند.
• روماتیسم ستون فقرات می تواند باعث بروز علائم زیر در بخش های دیگر بدن نیز بشود:
• درد در مفصل هایی مانند گردن، شانه، قفسه سینه و مفصل ران. عدم فعالیت و بی تحرکی این درد را شدیدتر می کند.
• درد در ناحیه های اتصال تاندون ها به استخوان. این درد که اصطلاحاً انتزیت (enthesitis) گفته می شود، در آرنج، زانو و پاشنه احساس می شود.
• التهاب چشم. چشم قرمز و دردناک می شود و بیمار به نورهای درخشان حساس می شود. در صورت مواجهه با این علامت به سرعت به پزشک مراجعه کنید تا مانع از وارد شدن آسیب دائمی به چشم شوید.
• احساس ضعف و خستگی شدید

عوامل خطر اسپوندلیت آنکیلوزان

عامل خطر در واقع فاکتوری است که موجب افزایش احتمال ابتلا به یک بیماری یا وضعیت خاص است:

• جنسیت: مرد
• سن: بزرگسالان و جوانان (۱۵ تا ۳۵ سال)
• ژنتیک: اعضای خانواده مبتلا به اسپوندلیت آنکیلوزان
• داشتن نشانگر ژنتیکی HLA-B27
• بیماری التهابی روده

روماتیسم ستون فقرات در کودکان

روماتیسم در کودکان یک بیماری خود ایمنی است که در آن سلول های ایمنی بدن به بافت و سلول های سالم خودش حمله می کند. هر دو عامل ژنتیک و محیط در بروز روماتیسم کودکان نقش دارند؛ یعنی ممکن است ژن این بیماری از طریق خانواده به کودک منتقل شود یا اینکه بیماری در اثر قرار گرفتن در معرض برخی محرک ها بروز پیدا کند. این بیماری علاوه بر ستون فقرات می تواند چشم و لگن را نیز درگیر کند. این نوع بیماری در پسران بالای ۸ سال بیشتر رخ می دهد و غالباً سابقه ی خانوادگی در بروز آن نقش دارد. شدت درد این بیماری در زنان و کودکان به همان اندازه است که در مردان وجود دارد.

تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان

پزشک معالج اسپوندیلیت آنکیلوزان را از علائم، معاینه بدنی و آزمایش خون برای اندازه گیری میزان التهاب تشخیص می دهد. پزشک شما ممکن است از اشعه ایکس ستون فقرات شما نیز برای تشخیص استفاده کند؛ اما این آزمایشات در مراحل اولیه بیماری ممکن است نتایج طبیعی داشته باشند. ممکن است برای تشخیص این بیماری لازم باشد چندین آزمایش انجام دهید. از جمله:

1. تاریخچه پزشکی
2. معاینه فیزیکی
3. اسکن هایی مانند اشعه ایکس، CT (توموگرافی کامپیوتری) یا MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی)
4. آزمایش خون
5. آزمایش C پروتئین واکنشی (CRP) برای بررسی وجود التهاب
6. میزان رسوب گلبول های قرمز (ESR) آزمایش دیگری برای بررسی وجود التهاب
7. شمارش کامل خون (CBC) برای بررسی کم خونی (تعداد کم گلبول های قرمز خون) که عارضه التهاب مزمن مرتبط با اسپوندیلیت آنکیلوزان است و بررسی تعداد گلبول های سفید خون که نشانگر التهاب است، انجام می شود.
8. آزمایش آنتی ژن HLA-B27 برای تعیین اینکه آیا کسی این آنتی ژن لوکوسیت انسانی را در سلول های خود دارد یا خیر که با افزایش خطر ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان ارتباط دارد. در این آزمایش روماتیسم ستون فقرات تشخیص داده نمی شود؛ اما این نتایج به همراه نتایج دیگر آزمایش ها و ارزیابی علائم و نشانه های فیزیکی به تأیید یا رد تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان کمک می کند.

اشعه ایکس یا سایر آزمایش های تصویربرداری به دنبال دیدن تغییر در ستون فقرات و باسن هستند، اگرچه ممکن است چندین سال طول بکشد تا تغییرات دژنراتیو مشخصه قابل مشاهده باشد.

عوارض اسپوندیلیت آنکیلوزان

• در نوع شدید بیماری روماتیسم ستون فقرات، هنگامی که بدن برای ترمیم خود تلاش می کند، استخوان جدیدی تولید می شود. این استخوان جدید، به تدریج فاصله بین مهره ها را پر نموده و در نهایت سبب اتصال بخش هایی از مهره ها به یکدیگر می گردد؛ در نتیجه نواحی متصل شده در ستون فقرات، سفت و غیرمنعطف می شوند. تشکیل این نوع از اتصالات، می تواند سبب سفت شدن قفسه سینه و ایجاد محدودیت در ظرفیت و عملکرد ریه گردد.

سایر عوارض مرتبط با روماتیسم ستون فقرات

• التهاب چشم (یووئیت): یووئیت، یکی از شایع ترین عوارض روماتیسم ستون فقرات است که می تواند باعث بروز سریع درد چشم، حساسیت به نور و تاری دید شود. در صورت ایجاد این عارضه، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
• شکستگی های فشاری: گاهی اوقات، در مراحل اولیه اسپوندیلیت آنکیلوزان، استخوان در نواحی تحت تأثیر بیماری، نازک می شود. در این حالت، ممکن است با خرد شدن مهره های ضعیف شده، حالت خمیدگی بدن تشدید گردد. شکستگی مهره های ستون فقرات، می تواند سبب افزایش فشار بر نخاع و اعصاب موجود در ستون فقرات شده و احتمالاً به آن ها آسیب برساند.
• مشکلات قلبی: اسپوندیلیت آنکیلوزان ممکن است سبب بروز مشکلاتی در آئورت، بزرگترین شریان بدن، گردد. آئورت ملتهب، می تواند تا حدی بزرگ شود که ساختار دریچه آئورت را در قلب تغییر داده و عملکرد طبیعی آن را مختل نماید.

درمان اسپوندلیت آنکیلوزان

در حال حاضر علاج کاملی برای بیماری روماتیسم ستون فقرات وجود ندارد، هر چند برخی درمان ها می توانند به تسکین علائمی که ممکن است داشته باشید کمک کنند:

مدیریت و کنترل

ورزش می تواند در تسکین درد و خشکی مؤثر باشد و به شما کمک کند تا آسان تر حرکت کنید. این به معنی انجام ورزش های روزانه برای درد پایین کمر و در صورت توانایی شنا کردن بطور منظم می باشد.

گردن بند طبی

درمان معمول برای اسپوندیلوز شامل استفاده از گردن بندهای محکم در صورت آرتروز یا اسپوندیلوز گردن است. در کنار آن معمولاً از داروهای مسکن استفاده می شود.

دارو درمانی

داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی می توانند به کاهش درد و خشکی مفاصل کمک کنند. همچنین ممکن است در کند کردن پیشرفت بیماری نیز مؤثر باشند. در صورتی که علائم بیماری شدید بوده و سایر درمان ها تأثیری نداشته باشند ممکن است پزشک داروهای دیگری را تجویز کند که شامل موارد زیر می باشند:

1. داروهای ضد روماتیسمی و اصلاح کننده ی بیماری (DMARDs) مانند سولفاسالازین
2. درمان های بیولوژیکی مانند مهارکننده های عامل نکروز تومور (TNF) شامل اتانرسپت و آدالیمومب

تزریق استروئید

اگر مفاصل دردناک و ملتهب باشند ممکن است پزشک از تزریق استروئید به مفصل استفاده کند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست ها می توانند ورزش هایی را به شما آموزش دهند که به شما کمک می کند تا در حد ممکن انعطاف پذیر و آماده بمانید. همچنین ممکن است از شما خواسته شود تا تمرینات تنفسی را به منظور منعطف نگه داشتن دنده ها و قفسی سینه خود انجام دهید. ممکن است فیزیوتراپیست به شما آب درمانی را توصیه کند که به معنی انجام ورزش در آب داخل استخر است.

اوزون تراپی

اوزون پزشکی از اکسیژن خالص درجه ی پزشکی و با استفاده از تخلیه الکتریکی با ولتاژ بالا تهیه می شود. اوزون پزشکی همواره به منظور استفاده ی فوری به صورت تازه در محل (در یک ژنراتور مخصوص) آماده می شود. در میان بیماری های مختلف همراه با درد، درمان روماتیسم مفصلی و روماتیسم ستون فقرات با استفاده از اوزون تراپی ، نتایج بسیار خوبی به همراه داشته است.

ماساژ درمانی

ماساژ برای اسپوندلیت آنکیلوزان می تواند به طرق مختلف موجب تسکین بدن و آرام شدن ذهن شود. این روش موجب تحرک بیشتر و تسکین درد و خشکی عضلات می گردد. خشکی مفاصل اغلب می تواند موجب وضعیت بد قرارگیری بدن شود که استفاده ی مفرط و کشیدگی عضلات را به همراه دارد.

ترکشن (کشش ستون فقرات)

ترکشن ستون فقرات که با اهداف درمانی انجام می شود شامل استفاده از نیروهای دستی یا مکانیکی به منظور تقویت و تحرک ستون فقرات می باشد. ترکشن با کشیدن عضلات صحیح ستون فقرات که در اثر اسپاسم ایجاد می شود به تسکین درد کمر کمک می کند. ترکشن ستون فقرات همچنین در باز شدن حفره های بین مهره ای مؤثر است، به طوری که گیرافتادگی ریشه های عصبی برطرف شده و در نتیجه درد کمر و دردهای انتشاری بهبود پیدا می کنند.

لیزر سرد (لیزر کم توان)

لیزرتراپی سرد که فتوتراپی و لیزر درمانی کم توان نیز شناخته می شود، شامل استفاده از نور لیزر کم توان بر روی آسیب دیدگی ها و ضایعات به منظور تسریع بهبودی و کاهش درد می باشد. این درمان جهت افزایش سرعت، کیفیت و قدرت ترمیم بافت، کاهش التهاب و تسکین درد مورد استفاده قرار می گیرد. بیماری های قابل درمان با لیزر کم توان و لیز درمانی عبارتند از درد روماتیسمی و روماتیسم مفصلی ، اسپوندلیت آنکیلوزان (التهاب بین مهره های ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک).

الکتروتراپی

یکی از روش های بسیار مؤثر و طبیعی کنترل درد الکتروتراپی است. الکتروتراپی شامل استفاده از انرژی الکتریکی به عنوان یک درمان غیر دارویی، غیر مخدر، غیر اعتیادآور و غیر تهاجمی برای درد، اسپاسم عضلانی، ضعف عضلانی، کمبود گردش خون و کم بودن دامنه حرکتی می باشد. الکتروتراپی از طریق مسدود کردن سیگنال های درد و جلوگیری از رسیدن آنها به مغز عمل می کند. این نوع روش درمانی می تواند بطور مؤثری علائمی چون درد مزمن و التهاب مرتبط با روماتیسم ستون فقرات را درمان کند.

مگنت تراپی

در صورتی که بیماری به حدی پیشرفت نکرده باشد که به دیسک های بین مهره ای و استخوان ها آسیب برساند، مگنت تراپی یکی از مؤثرترین درمان ها را برای اسپوندیلوز فراهم می کند. همچنین در صورت روماتیسم ستون فقرات این روش می تواند به تسکین درد ناشی از آن کمک کند.

عمل جراحی

در موارد نادر از عمل جراحی برای درمان روماتیسم ستون فقرات استفاده می شود. عمل معمولاً در آن دسته از افرادی که دچار آسیب دیدگی شدید مفصل لگن و درد شده اند توصیه می شود. در این شرایط معمولاً پزشک به تعویض کامل مفصل لگن می پردازد. جراحی های پرخطر به ویژه جراحی ستون فقرات در مواردی انجام می شوند که بیمار دچار روماتیسم شدید ستون فقرات شده به نحوی که ستون فقرات او به سمت پایین متمایل شده است.

آیا روماتیسم ستون فقرات خطرناک است؟

اسپوندیلیت آنکیلوزان، یک بیماری روماتیسمی دردناک و پیشرفت کننده است که معمولاً مفاصل ستون فقرات را درگیر می کند، ولی می تواند سایر مفاصل را نیز در برگیرد و حتی می تواند روی سایر اندام ها (چشم ، ریه، روده و قلب) اثر بگذارد.

---