سنگ حالب چیست و چگونه بوجود می آید؟

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

سنگ تشکیل شده در کلیه مجموعه فشرده ای از نمک و مواد معدنی است که اغلب از کلسیم یا اوریک اسید تشکیل شده است. اگر اندازه ی سنگ ها کوچک باشد پس از ورود به حالب، دفع می شوند؛ اما اگر بزرگ باشند در حالب گیر خواهند کرد. سنگ حالب نیز جز سنگ های ادراری است که اکثراً منشأ کلیوی دارند و اگر به درستی با آن برخورد نشود ممکن است منجر به از بین رفتن کلیه گردد. این نوع سنگ می تواند باعث انسداد کامل ادرار شود که این امر می تواند در مدت هشت هفته باعث نابودی کلیه همان سمت گردد، بنابراین اگر این انسداد دوطرفه باشد و یا بیمار فقط یک کلیه داشته باشد، بیمار هیچ دفع ادراری نخواهد داشت. از این رو نیاز به اقدام فوری به منظور برطرف کردن انسداد دارد.

آنچه در اين مطلب می خوانيد:

سنگ حالب چیست؟

سنگ های کلیه خوشه هایی از کریستال هستند که به طور معمول در کلیه ها تشکیل می شوند؛ اما این توده ها می توانند در هر نقطه از دستگاه ادراری که شامل حالب، مجرای ادراری و مثانه می باشد، پیشرفت و حرکت کنند. سنگ حالب، یک سنگ کلیه در داخل یکی از حالب ها است. حالب ها لوله هایی هستند که کلیه ها را به مثانه متصل می کنند. سنگ در کلیه تشکیل شده و با ادرار از یکی از کلیه ها به حالب منتقل می شود.گاهی این سنگ ها بسیار کوچک هستند. در این صورت، سنگ ها ممکن است از طریق حالب به مثانه منتقل شوند و در نهایت هنگام ادرار از بدن خارج شوند؛ اما گاهی اوقات، سنگ می تواند بیش از حد بزرگ باشد و بتواند در حالب قرار بگیرد. با این اتفاق ممکن است جریان ادرار را مسدود کند و بسیار دردناک باشد.

سنگ حالب چگونه بوجود می آید؟

سنگ کلیه از مواد موجود در ادرار شما تشکیل می شود. موادی که در سنگ ها ترکیب می شوند معمولاً از سیستم ادراری شما عبور می کنند. وقتی عبور نمی کنند، به این دلیل است که حجم ادرار کافی نیست و باعث می شود که مواد بسیار متمرکز شده و متبلور شوند. یک سنگ کلیه بزرگ می تواند در حالب شما (لوله ای که ادرار را از کلیه به سمت مثانه تخلیه می کند) گیر کند. هنگامی که این اتفاق می افتد، سنگ می تواند باعث خونریزی شود و ادرار را از بدن شما خارج نکند.

علائم سنگ حالب

زمانی که این مشکل در فردی ایجاد شود، درد بسیاری را باید تحمل کند و همینطور علائمی را در پی دارد که از جمله این موارد عبارتند از:

• حالت تهوع و استفراغ
• سوزش ادرار
• تکرر ادرار
• دفع ادرار به صورت قطره ای و کم
• وجود خون در ادرار
• تب
• درد در پهلوها و بیضه ها و اطراف ناف و نوک مجرا

انواع سنگ حالب

1. یکی از متداول ترین دلایل برای تشکیل سنگ حالب، بلورهای اگزالات کلسیم می باشد. این بلور ها در اثر مصرف کم آب در طول روز و گرفتن رژیم غذایی نادرستی که مقدار زیادی اگزالات کلسیم دارد تولید می شوند.
2. اسید اوریک یکی دیگر از مواردی است که باعث تولید سنگ حالب می شود. این در مواردی رخ می دهد که ادرار حالت اسیدی به خود می گیرد و البته بیشتر در افرادی رخ می دهد که به بیماری نقرس مبتلا هستند.
3. نوع دیگر سنگ، سنگ های کلسیم فسفات است که بیشتر در ادرارهای قلیایی همراه با رژیمهای غذایی نادرست ایجاد می شوند.
4. سنگ های استروویت بیشتر در افرادی رخ می دهد که مدام با مشکل عفونت ادراری دست و پنجه نرم می کنند. همچنین این نوع سنگ با عفونت کلیوی نیز در ارتباط می باشند.
5. مورد آخر سنگ های سیستئین است که خیلی کم تر از موارد دیگر رخ می دهد و در افرادی ایجاد می شود که مبتلا به بیماری سیستینوریا هستند.

عوامل خطر سنگ حالب

• جنسیت (سنگ ها معمولاً در مردان ایجاد می شود).
• سن (بیشتر سنگ ها در مردان بین 40 تا 60 سال رخ می دهد).
• شیوه زندگی (عوامل شامل بی تحرکی، رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی و عدم نوشیدن آب کافی)
• سابقه خانوادگی سنگ
• عفونت های مزمن مجاری ادراری.

فرق سنگ کلیه با سنگ حالب

سنگ کلیه به انباشه شدن املاح معدنی در داخل مجاری کلیوی و ادراری گفته می شود که از انباشته شدن این املاح، سنگ کلیه تشکیل می شود و این سنگ ها معمولاً می توانند در جاهای مختلفی از مجاری ادراری تشکیل شوند. بطور کلی سنگهای کلیه ابتدا در کلیه ساخته میشوند و بعد به قسمتهای پایین تر مانند مثانه میرود. گاهی این سنگها در هنگام خروج از کلیه در مسیر ایجاد انسداد میکنند و میتوانند باعث درد پهلو، عفونتهای عود کننده یا ادرار خونی دائم شوند. وقتی سنگها از کلیه خارج شده و وارد حالب میشوند، دردهای تیزی ایجاد میکنند که در پهلو است؛ ولی درد معمولاً به اطراف پهلو و نواحی شکم تیر میکشد. ممکن است با تهوع و استفراغ توأم شود. دردها به صورت متناوب است یعنی بعد از یک دوره شدید یک زمان آرامش وجود دارد.

درمان سنگ حالب

برخی از سنگ ها به خصوص سنگ های بزرگ، در حالب گیر می کنند؛ زیرا باریک ترین نقطه در دستگاه ادراری می باشد. این امر می تواند باعث درد شدید شود و خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد. اگر سنگ بزرگ دارید که بعید به نظر می رسد خود به خود دفع شود احتمالاً پزشک گزینه های درمانی دیگر را با شما در میان بگذارد. پزشک ممکن است یکی از روش های زیر را برای از بین بردن سنگ حالب بزرگ توصیه کند:

1- قرار دادن استنت در حالب

یک لوله پلاستیکی کوچک و نرم به داخل حالب اطراف سنگ منتقل می شود و به این ترتیب ادرار می تواند سنگ را دور بزند. این راه حل موقت یک روش جراحی است که تحت بیهوشی انجام می شود. ریسک آن کم است؛ اما باید با روشی برای برداشتن یا شکستن سنگ پیگیری شود.

2- قرار دادن لوله نفروستومی

یک رادیولوژیست مداخله ای می تواند با قرار دادن این لوله مستقیماً در کلیه از طریق کمر، فقط با استفاده از آرام بخش و ترکیبی از سونوگرافی و اشعه ایکس درد را تسکین دهد. این کار معمولاً در صورت بروز تب یا عفونت با انسداد ادراری ناشی از سنگ استفاده می شود.

3- سنگ شکنی با موج شوک

در این روش از امواج متمركز برای خرد کردن سنگ ها به قطعات كوچكتر استفاده می شود كه می توانند بدون كمك اضافی از دستگاه ادراری رد شده و از بدن خارج شوند.

4- یورتروسکوپی

متخصص اورولوژی یک لوله نازک با اسکوپ را داخل مجرای ادراری و حالب قرار خواهد داد. هنگامی که پزشک سنگ را ببیند، می تواند مستقیماً سنگ را بردارد یا با لیزر به قطعات کوچکتر تقسیم کند که بتوانند به تنهایی عبور کنند. قبل از این روش ممکن است با قرار دادن استنت در مجرای ادرار باعث می شود مجرای ادرار منبسط شود.

5- نفرولیتوتومی از راه پوست

این روش معمولاً در صورت وجود سنگ بسیار بزرگ یا سنگی غیرمعمول در کلیه استفاده می شود. پزشک شما یک برش کوچک در پشت شما ایجاد می کند و سنگ را از طریق برش با نفروسکوپ خارج می کند. اگرچه این روش کم تهاجمی است، شما به بیهوشی عمومی نیاز خواهید داشت.

6- درمان دارویی

این نوع درمان شامل استفاده از داروهای مسدود کننده آلفا برای کمک به دفع سنگ است. با این حال، طبق بررسی مطالعات سال 2018، باید خطرات و فواید آن را در نظر گرفت. آلفا بلاکرها به کاهش فشار خون کمک می کنند که می تواند برای پاکسازی سنگ های کوچکتر مؤثر باشد؛ اما خطر وقایع منفی را نیز به همراه دارد.