در چه مواقعی باید رادیولوژی فیستولوگرافی انجام شود؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

کانال مقعد در پایانی ترین مسیر دستگاه گوارش در حد فاصل دو دریچه ی حلقه مانند عضلانی به نام دریچه ی داخلی و خارجی مقعد قرار گرفته است. دریچه ی داخلی از جنس عضلات صاف و غیر ارادی و دریچه ی خارجی از عضلات اسکلتی و تحت کنترل ارادی تشکیل شده است. این دو عضله با هم می توانند کانال مقعد را حمایت کنند. ما بین این دو دریچه، غددی قرار گرفته است که غددی مقعد ی نام دارند و ترشحات خود را به درون کانال مقعد تخلیه می کنند. در صورتی که خروجی یکی از این غدد مسدود شود منجر به عفونت و چرک خواهد شد. فیستول مقعد ی در نتیجه این عفونت در نزدیکی مقعد و تجمع چرک در بافت نزدیک آن ایجاد می شود. به صورت کلی فیستول در نتیجه ی یک اتصال غیر نرمال میان دو ارگان یا دو سطح و بافت بدن به وجود می آید.

در فیستول مقعد این اتصال بین دیواره ی مخاطی درون کانال مقعد و پوست نزدیک مقعد ایجاد می شود که به شکل یک تونل کوچک باریک غیر طبیعی در پایان راست روده ظاهر خواهد شد که به سطح خارجی پوست باز می شود. چرک می تواند یک کانال کوچک در پشت سر خود بر جای بگذارد و به سطح پوست گسترش یابد. فیستول مقعد در افرادی با سابقه ی آبسه مقعدی که به درستی بهبود نیافته است، رخ می دهد. چرک و حتی ترشحات مدفوعی نیز می توانند از این کانال کوچک خارج و در سطح پوست رؤیت شوند. برای بررسی درد هنگام نشستن و یا اجابت مزاج و یا قرمزی و متورم شدن پوست اطراف مقعد، روش رادیولوژی فیستولوگرافی مقعدی بهترین گزینه پیشنهادی است. اگر این عارضه به موقع تشخیص داده نشود و درمان صورت نگیرد سبب عفونت و بیماری های حاد خواهد شد.

علت فیستول

علت اصلی فیستول مقعدی، گرفتگی غدد مقعد و آبسه مقعد است. سایر شرایط بسیار کمتر رایج که می توانند باعث ایجاد فیستول مقعدی شوند، عبارتند از:

• بیماری کرون (یک بیماری التهابی روده)
• پرتو درمانی (درمان سرطان)
• ضربه
• بیماری های منتقله از راه جنسی
• بیماری سل
• دیورتیکولیت (بیماری که در آن کیسه های کوچک در روده بزرگ ایجاد شده و ملتهب می شود).
• سرطان

علائم فیستول

1. آبسه های مقعدی مکرر
2. درد و تورم در اطراف مقعد
3. تخلیه خونی یا بدبو (چرک) از سوراخ اطراف مقعد. درد ممکن است پس از تخلیه فیستول کاهش یابد.
4. تحریک پوست اطراف مقعد در اثر تخلیه
5. درد همراه با اجابت مزاج
6. خون ریزی
7. تب، لرز و احساس خستگی

عوامل خطر فیستول

1. بیماری التهابی
2. بیماری آپاندیست یا دیورتیکولیت حاد
3. درمان تزریقی برای بواسیر داخلی
4. زخم ناشی از یک جسم تیز مانند که دفع می شود و یا صدمه ناشی از نوک وسیله تنقیه

انواع فیستول

1. فیستول کامل: مجرایی است که در میان یک دهانه ی داخلی و یک دهانه خارجی قرار دارد.
2. فیستول غیر کامل: مجرایی است که تنها یک دهانه ی خارجی دارد.
3. فیستول کور: اتصالی است بین دو سطح که یک سر آن بسته و یک سر آن باز است واگر درمان نشود به فیستول کامل تبدیل می شود.
4. فیستول نعل اسبی: مجرایی U شکل می باشد که در بین دو دهانه خارجی در نزدیک مقعد قرار دارد.
5. فیستول های رکتو واژینال: این فیستول ها در نتیجه بیماری کرون، زخم های زایمان، سرطان و بعضی از عوامل دیگر ایجاد می شوند.
6. فیستول های کودکان: در کودکان و نوزادان به صورت مادرزادی است و در پسران بیشتر از دختران دیده می شود.

کاربرد رادیولوژی فیستولوگرافی

فیستولوگرافی با استفاده از اشعه ایکس و رادیوگرافی موقعیت فیستول را مشخص می کند. این روش به کنترل عفونت و ترشحات چرکی کمک چشمگیری می کند.

مزایای فیستولوگرافی

از جمله مزایای انجام فیستولوگرافی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. بعد از انجام فیستولوگرافی نیاز به گذراندن دوران نقاهت نمی باشد و شما می توانید بعد از آن به راحتی کارهای روزانه خود را انجام دهید.
2. این روش به کنترل عفونت و ترشحات چرکی کمک شایانی می نماید.
3. بیمار از کمترین و کوچک ترین درد برخوردار خواهد بود.
4. بیمار درد و ناراحتی زیادی را تحمل نخواهد کرد.
5. از لحاظ کیفیت تصاویر بسیار بالا می باشد.
6. اشعه تولید شده از فیستولوگرافی بسیار کم می باشد.
7. از لحاظ دقت تصاویر بسیار بالا می باشد.

عملکرد فیستولوگرافی

دستگاه اشعه ایکس طوری قرار می گیرد که رادیولوژیست بتواند به راحتی فیستول تقویت شده با ماده حاجب را مشاهده کند. ناحیه اطراف فیستول با محلول ضد عفونی کننده تمیز می شود. گاهی اوقات بی حسی موضعی به آن ناحیه تزریق می شود. رادیولوژیست از تجهیزات اشعه ایکس برای هدایت کاتتر به داخل مسیر فیستول برای کمک به هدایت سوزن استفاده می کند. هنگامی که کاتتر در محل صحیح قرار گرفت، رادیولوژیست ماده حاجب را از طریق کاتتر تزریق می کند و از اشعه ایکس برای نشان دادن کنتراست استفاده خواهد شد. بعد از تزریق ماده حاجب، از طرف چپ آنوس، تصویر دو ناحیه منتهی به یک سینوس تجمع یافته از باریوم در اطراف رکتوم مشاهده می شود که به نظر می رسد دارای ارتباط با رکتوم باشد. پزشک بعد از انجام فیستولوگرافی نتیجه و نظر نهایی خود را به بیمار اعلام می کند.

اقدامات قبل از فیستولوگرافی

ممکن است از شما خواسته شود تا چندین ساعت قبل از معاینه از خوردن یا نوشیدن چیزی خودداری کنید. اگر احتمال بارداری وجود دارد به پزشک خود اطلاع دهید و در مورد بیماری ها، شرایط پزشکی و آلرژی های اخیر به ویژه به مواد حاجب صحبت کنید.

هزینه فیستولوگرافی در تهران

در صورتی که دستگاه ها و تجهیزات مورد استفاده در مراکز تصویربرداری پیشرفته تر و جدیدتر باشند، مقدار هزینه هایی که برای ارائه خدمات تصویر برداری دریافت می کنند نیز بیشتر می شود. از عوامل مؤثر در هزینه این روش تصویربرداری، برخورداری از بیمه نیز است. در صورتی که بیمار از بیمه های درمانی برخوردار باشد، هزینه متفاوت خواهد بود.

عوارض فیستولوگرافی

همیشه احتمال کمی سرطان در اثر قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه وجود دارد. با این حال، با توجه به مقدار کمی پرتوهای مورد استفاده در رادیولوژی، مزایای تشخیص دقیق بسیار بیشتر از خطر مرتبط است.اگر زنان، باردار هستند، باید به پزشک و تکنسین اشعه ایکس اطلاع دهند. فیستولوگرافی معاینه پزشکی بی خطری هستند که عوارض بسیار کمی برای بیمار دارد. به ندرت، ممکن است واکنش آلرژیک به ماده حاجب را تجربه کنید. این می تواند منجر به راش، کهیر، خارش، حالت تهوع، غش یا تنگی نفس شود. ممکن است برای تسکین آن دارو تجویز شود. در صورت داشتن هر یک از این علائم با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است برای مدت کوتاهی پس از عمل مقدار کمی خونریزی از فیستول وجود داشته باشد.