آناتومی دستگاه ادراری زنان

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

دستگاه ادراری، سیستم تخلیه بدن برای خارج کردن ادرار که متشکل از مواد زائد و مایعات اضافی است، می باشد. برای این که عمل ادرار کردن به صورت طبیعی انجام شود، تمام قسمت های دستگاه ادراری باید با هم و به صورت منظم کار کنند. کلیه ها و مثانه برای ساخت ادرار و دفع آن از بدن با هم کار می کنند. کلیه ها با فیلتر کردن مواد زائد و آب از خون، ادرار را می سازند. ادرار از کلیه ها از طریق لوله هایی به نام حالب به مثانه منتقل می شود و مثانه ادرار را تا زمانی که پر شود، ذخیره می کند. ادرار از مثانه، از طریق لوله نازک دیگری به نام میزراه از بدن خارج می شود. دستگاه ادراری تحتانی در مردان و زنان تفاوتهایی با هم دارند. پیشابراه مردان که از مثانه خارج می شود از غده پروستات عبور کرده و ادرار از طریق آن خارج می شود. مثانه زنان در زیر رحم قرار گرفته و پیشابراه ادرار را به سوراخی که در جلوی مهبل قرار دارد می برد.

اجزاء تشکیل دهنده دستگاه ادراری

کلیه ها (Kidneys)

دو اندام لوبیایی شکل که هر کدام به اندازه یک مشت انسان می باشند و در زیر قفسه سینه شما قرار دارند. یکی در سمت چپ و دیگری در سمت راست بدن جا گرفته اند. هر روز کلیه های شما حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ لیتر خون را فیلتر می کنند تا مواد زائد را از بین ببرند و مایعات را در داخل بدن شما متعادل کنند. این فرآیند روزانه در بدن حدود ۱ تا ۲ چهارم مجموع ادرار را در بدن شما تولید می کند.

حالب ها (Ureters)

لوله های نازکی می باشند که ازعضله هایی که کلیه های شما را به مثانه متصل می کند تشکیل شده اند و ادرار را به مثانه منتقل می کنند.

مثانه (Bladder)

مثانه اندامی توخالی، عضلانی و به شکل بادکنک است که با پر شدن از ادرار منبسط می شود. مثانه در قسمت لگن بین استخوان های ران قرار گرفته است و مانند یک مخزن آب طبیعی عمل می کند و می تواند 5/1 تا ۲ فنجان ادرار را در خود نگه دارد. اگرچه شما نمی توانید چگونگی عملکرد کلیه های خود را کنترل کنید؛ اما می توانید زمان تخلیه مثانه خود را کنترل کنید. تخلیه مثانه به عنوان دفع ادرار شناخته می شود.

مجرای ادرار (Urethra)

یک عدد لوله در انتهای اندام مثانه شما قرار دارد که باعث می شود این مواد زائد هنگام ادرار از بدن شما خارج شود. در بزرگسالان روزانه حدود ۸۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی لیتر مایعات بدن از طریق سیستم ادراری، تعریق و تنفس دفع می شود.

بیماری های سیستم ادراری زنان

عفونت های دستگاه ادراری

عفونت های دستگاه ادراری هنگامی رخ می دهند که باکتری وارد دستگاه ادراری شود و ممکن است میزراه، مثانه یا حتی کلیه ها را درگیر کند. اگر چه عفونت دستگاه ادراری در زنان شایع تر است، ممکن است در مردان نیز رخ دهد.

بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار یکی دیگر از بیماری های شایع سیستم ادراری است. این مشکل می تواند به علت افتادگی ارگان های لگن ایجاد شود که موجب نشت ادرار شده و ممکن است نتیجه زایمان طبیعی باشد. بی اختیاری ادرارهمچنین ممکن است، به دلیل بیش فعالی مثانه که مشکلی بسیار شایع بوده و مربوط به زایمان یا آسیب دیدگی نیست، به وجود آمده باشد. حالت سوم مربوط به بی اختیاری سرریز شده است که در آن مثانه کامل خالی نمی شود.

سندروم مثانه دردناک

اینترستیشیال سیستیتیس که با عنوان سندروم مثانه دردناک نیز شناخته می شود، یک بیماری مزمن است که عمدتا در میان زنان شایع است و باعث فشار و درد مثانه و گاهی اوقات درد لگن در شدت های مختلف می شود. این بیماری می تواند باعث ایجاد زخم مثانه شود و ممکن است باعث شود حالت ارتجاعی مثانه کمتر شود.اگرچه علت این بیماری شناخته شده نیست؛ اما در بسیاری از افراد مبتلا به آن بافت پوششی محافظ مثانه نیز مشکلات یا نقایصی دارد.

سنگ کلیه

سنگ کلیه توده ای از اگزالات کلسیم است که می تواند در هر نقطه از دستگاه ادراری یافت شود. سنگ کلیه وقتی شکل می گیرد که مواد شیمیایی ادرار آنقدرغلیظ می شوند که می توانند به صورت یک توده سخت جامد در بیایند. آنها ممکن است باعث ایجاد درد در کمر و پهلوها و همچنین خون در ادرار شوند.

نارسایی کلیه

نارسایی کلیه که بیماری مزمن کلیوی نیز نامیده می شود، ممکن است یک وضعیت موقت (اغلب حاد)، یا وضعیتی مزمن باشد که باعث ناتوانی کلیه ها در تصفیه مواد زائد از خون می شود. سایر بیماری ها مانند دیابت و فشار خون بالا نیز می توانند باعث بیماری مزمن کلیه شوند. موارد حاد ممکن است ناشی از زخم و یا آسیب های دیگر باشد و ممکن است در طول زمان با درمان بهبود یابد. با این حال، بیماری کلیوی می تواند منجر به نارسایی مزمن کلیه شوند که امکان دارد به درمان با دیالیز یا حتی پیوند کلیه نیاز داشته باشد.

سرطان مثانه

علائم این بیماری، شامل درد در کمر و یا لگن، سختی در ادرارکردن، تکرر ادرار و یا نیاز فوری به دفع ادرار، مشابه علائم دیگر بیماری ها یا اختلالات سیستم ادراری می باشند.

علائم بیماری دستگاه ادراری

برخی از علائم بیماری دستگاه ادراری تحتانی شامل موارد زیر میشود:

1. بی اختیاری ادراری
2. تکرر ادرار
3. ادرار دردناک
4. احساس فوریت شدید به دفع ادرار
5. وجود مشکل در ابتدای جریان ادرار
6. مشکل در تخلیه ی کامل مثانه
7. عفونت های مکرر دستگاه ادراری

محل خروج ادرار در زنان

مجرای ادراری زنان بسیار کوتاهتر از مجرای ادراری مردان است و فقط 4 سانتی متر طول دارد. ادرار از طریق یک سوراخ در مجرای ادرار که در جلوی واژن قرار دارد از بدن خارج می شود. همانند مردان، زنان نیز یک اسفنکتر خارجی دارند که دارای دو بخش است. بر خلاف مردان، در زنان مهم ترین مؤلفه برای جلوگیری از نشت و خروج ادرار، عضلات کف لگن هستند که در اطراف مجرای ادراری پیچیده شده اند. عضله ای که در دیواره ی مجرای ادراری قرار دارد نیز در مکانیزم اسفنکتر خارجی در زنان نقش دارد.

روشهای تشخیص بیماری های دستگاه ادرار زنان

• آزمایش ادرار
• سی تی اسکن
• سونوگرافی
• سیستوسکوپی
• آزمایش خون