خشکی مفاصل یا در اصطلاح انگلیسی «Joint Stiffness» عارضه ای است که بسیاری از افراد با آن روبرو خواهند شد. این عارضه که با افزایش سن ایجاد می شود، نتیجه و ثمره استفاده مداوم و زیاد از مفاصل، عضلات و استخوان در طول سالیان دراز است. بسیاری از افراد خشکی مفاصل را درست بعد از بیدار شدن از خواب تجربه می کنند. علت اصلی خشکی مفاصل، کاهش حجم مایع مفصلی در طول ساعت های خواب می باشد.

شدت خشکی بسته به عامل ایجاد کننده و میزان آسیب می تواند خفیف، متوسط و شدید باشد. در موارد خفیف، فرد بعد از یک دوره بی تحرکی، در مفصل خود احساس خشکی کرده و بعد از مدت کوتاهی این احساس خشکی از بین می رود؛ اما در موارد شدید، فرد ممکن است در تمام طول روز در مفاصل خود احساس خشکی کرده و قادر به انجام فعالیت های روزمره خود نباشد. همچنین در برخی از موارد، خشکی می تواند با درد و التهاب همراه باشد.

خشکی انگشتان دست بعد از خواب به معنی به وجود آمدن محدودیت در حرکت دادن مفاصل و از دست رفتن انعطاف پذیری قبلی آنها می باشد که موارد زیادی وجود دارند که می توانند موجب ایجاد آن شوند. عارضه خشک و سفت شدن مفاصل می تواند با درد و ناراحتی همراه باشد و حتی در انجام فعالیت های روزانه فرد اختلال ایجاد کرده و آنها را با دشواری مواجه کند.

علت خشکی مفاصل

مایع سینوویال که به آن مایع مفصلی نیز گفته می شود ماده ای غلیظ و چسبناک می باشد که به عنوان یک عامل روان کننده در بین مفاصل از اصطکاک بین آنها جلوگیری می نماید و باعث آسان شدن حرکات می شود. این مایع همچنین فشار وارد شده به مفاصل را کاهش می دهد و از استخوان ها محافظت می نماید. به طور طبیعی بدن مایع مفصلی را به میزان لازم تولید می کند؛ اما با بالارفتن سن، میزان تولید آن کاهش می یابد، برخی علت های دیگر که موجب کاهش مایع مفصلی می شوند عبارتند از:

• اضافه وزن
• آسیب یا ضربه به مفاصل
• حرکت های تکرارشونده
• بیماری های مزمن مانند دیابت، فشار خون
• آرتریت
• روماتیسم
• لوپوس
• بورسیت (التهاب بورس): بورس ها کیسه هایی هستند که شامل مایع سینوویال می باشند، هرگونه التهابی در این قسمت منجر به خشکی و سفتی در حرکات مفاصل می شود.

علائم خشکی مفاصل

در اکثر موارد خشکی مفاصل، در صبح گاه به محض بیدار شدن فرد بروز پیدا می کند. این خشکی صبحگاهی نشان از بیماریروماتیسم به ویژه مفصلی دارد. شدت خشکی مفاصل تحت عامل ایجاب کننده و میزان آسیب دیدگی در سه دسته متغیر خفیف، متوسط و شدید تقسیم بندی می شود. زمانی که خشکی مفاصل در رده خفیف قرار دارد، فرد پس از یک دوره بی تحرکی، به عارضه خشکی در مفاصل دچار می شود و پس از مدتی، بهبود می یابد. در مقابل هنگامی که عارضه خشکی مفصل در رده شدید قرار دارد، فرد در طول روز همواره از خشکی مفصل رنج می برد و از انجام فعالیت های روزمره باز می ماند.
تشخیص علت خشکی مفاصل دست

روش های زیر در تشخیص علت ایجاد این عارضه به کار برده می شوند:

1. معاینه فیزیکی

به منظور تشخیص علت سفتی و خشکی مفاصل دست، متخصص ارتوپدی ابتدا سؤالاتی در مورد سابقه پزشکی بیمار می پرسد و سپس اقدام به معاینه فیزیکی آن می کند. معاینه فیزیکی می تواند شامل مشاهده ظاهر دست و همچنین بررسی دامنه حرکتی انگشتان و مچ دست باشد.

2. تصویر برداری

احتمال دارد که پزشک معالج جهت انجام بررسی های دقیق تر و مشاهده وضعیت بافت های دست، تصویر برداری های زیر را تجویز نماید:

• اشعه ایکس

اشعه ایکس با ارائه تصاویری از وضعیت استخوان ها می تواند به تشخیص و یا رد برخی از علل ایجاد این عارضه کمک کند.

• ام آر آی

ام آر آی تصاویر دقیقی از بافت های نرم بدن به نمایش می گذارد. در صورتی که این بافت ها دچار آسیب دیدگی و یا تغییراتی شده باشند، با استفاده از تصاویر ام آر آی قابل تشخیص خواهند بود.

3. آزمایش خون

آزمایش خون می تواند به تشخیص وجود بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید و همچنین آرتریت پسوریاتیک که ممکن است باعث سفتی مفاصل شده باشند، کمک کند.

درمان درد و خشکی مفاصل انگشتان دست

مهم ترین قدم در بهبود علامت خشکی در مفصل، درمان عامل ایجاد کننده آن است. اگر خشکی صبحگاهی بیش از ۳۰ دقیقه تجربه می کنید یا علائم به مرور در حال بدتر شدن هستند، بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید. برخی از اقداماتی که می توانید تا زمان مراجعه به پزشک از آنها برای تخفیف علائم کمک بگیرید عبارت اند از:

• کمپرس سرد یا گرم
• داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، آسپیرین و ناپروکسن
• داروهای کورتیکواستروئیدی
• تمرین های ورزشی
• جلوگیری از خشکی انگشتان دست
• با هیدراته ماندن (رساندن آب کافی به سلول های بدن)، خوردن یک رژیم غذایی سالم سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 و آنتی اکسیدان ها، ورزش منظم و مصرف مکمل های حاوی گلوکزامین و کندرویتین می توان از خشکی مفاصل جلوگیری کرد. علاوه براین، اجتناب از سیگار کشیدن، حفظ وزن سالم و مدیریت سطح استرس نیز می تواند به جلوگیری از خشکی مفاصل کمک کند.

نسخه اصلی مطلب علت خشک شدن و درد انگشتان دست بعد از خواب را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---