علائم چسبندگی لوله های رحم یا فالوپ چیست؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

لوله های فالوپ در قسمت بالای رحم قرار دارد و به وسیله ی آن تخمک ها به تخمدان ها انتقال پیدا می کنند. این لوله ها ماهیچه ای هستند و در قسمت انتهای دستگاه تناسلی و لگن فرد و در دو طرف بدن قرار دارند. درون این لوله ها پرزهایی قرار دارد که مژه مانند هستند و روند حرکت تخمک ها را راحت تر می کند. قسمت انتهایی این لوله ها به صورت مستقیم به تخمدان وصل نشده اند و تنها با پره هایی در کنار تخمدان قرار دارند. این لوله ها در بارداری خانم ها نقش مهمی ایفا می کنند و وجود مشکل در آنها نازایی در بانوان را ایجاد می کند.

لوله فالوپ یا همان لوله رحم، مسیر رسیدن سلول های اسپرم و تخمک به داخل رحم هستند. تجمع ترشحات مخاطی یا عفونت در لوله های رحم، باعث مسدود شدن و چسبندگی لوله رحم می شود. آسیب رسیدن به لوله رحم مانند چسبندگی و پر شدن آن با مایعات مخاطی، عمل لقاح و در نهایت بارور شدن را مختل می کند، به طوری که فرد برای باردار شدن باید روش درمانی مناسبی در پیش بگیرد.

یکی از روش های تعیین سلامت اندام های تولید مثل و دستگاه های جنسی به منظور شناسایی علل ناباروری و مشکلات بارداری استفاده از عکس رنگی رحم است. در عکس رنگی رحم (هیستروسالپنگوگرافی)، از نوعی اشعه ایکس برای بررسی رحم و لوله های فالوپ و همچنین برای بررسی سقط جنین ناشی از مشکلات رحمی استفاده می شود. عکس رنگی رحم، آزمایشی با استفاده از نوعی اشعه ایکس به نام فلوروسکوپی (Fluoroscopy) است که برای تشخیص و درمان مورد استفاده قرار می گیرد.

تصویر برداری با اشعه ایکس (رادیوگرافی) شامل قرار دادن بخشی از بدن در معرض اشعه ایکس برای ایجاد تصاویری از داخل بدن است. فلوروسکوپی روشی است که امکان مشاهده اندام های داخلی بدن در حال حرکت و ایستا را فراهم می کند.در طول عکس رنگی رحم، رحم و لوله های رحمی از مواد حاجب محلول در آب (کنتراست) پر شده و سپس رادیولوژیست با استفاده از فلوروسکوپی، آناتومی رحم و لوله های رحمی را بررسی می کند. باید دانست عکس حاصل از این فرآیند، یک تصویر سیاه و سفید می باشد و منظور از «عکس رنگی رحم» استفاده از ماده رنگی در عکس برداری می باشد.

علل چسبندگی لوله های رحم

عوامل مختلفی می تواند باعث پر شدن لوله های فالوپ و ایجاد چسبندگی در این بخش از رحم می شود. در ادامه به بررسی این عوامل می پردازیم:

• عفونت

از شایع ترین عفونت هایی که چسبندگی لوله رحم را به دنبال دارد، عفونت لگنی و عفونت مقاربتی هستند. عفونت لگنی، ناشی از عفونت درمان نشده در واژن و دهانه رحم است. عفونت های مقاربتی انواع متفاوتی دارند و در اثر رابطه جنسی انتقال پیدا می کنند.

• جراحی شکم

افرادی که سابقه جراحی شکم مانند جراحی آپاندکتومی و پارگی آپاندیس دارند، ممکن است به عارضه هیدروسالپنکس مبتلا شوند.

• جراحی لگن

جراحی های لگن، عفونت قدیمی لگن و سل لگنی می توانند از علت های چسبندگی لوله های فالوپ باشند.

• آندومتریوز

آندومتریوز ناشی از رشد بافت آندومتر در محلی غیر از محل اصلی خود است و رشد این بافت ها می تواند باعث انسداد لوله رحم و بروز هیدروسالپنکس در فرد شود.

علائم چسبندگی لوله های رحم یا فالوپ چیست؟

بیماری هیدروسالپنکس گاهی ممکن است با علامت و گاهی بدون علامت ظاهر شود. در مواقعی که این بیماری بدون علامت است تنها زمانی افراد متوجه بیماری خود می شوند که قصد بارداری داشته باشند. در حالت کلی علائم بیماری با توجه به شرایط فرد متفاوت می باشد؛ اما علائم معمول این بیماری عبارت است از:

1. درد در ناحیه شکم و لگن
2. ترشح غیر طبیعی واژن

عوارض انسداد و چسبندگی لوله های رحم

یکی از دلایل ناباروی بسته شدن لوله های فالوپ است. با انسداد لوله فالوپ، تخمک و اسپرم به سمت یکدیگر حرکت نمی کنند و لقاح صورت نمی پذیرد. اگر هر دو لوله فالوپ دچار انسداد و چسبندگی باشد، بارداری بدون درمان و به صورت طبیعی امکان پذیر نخواهد بود؛ اما اگر تنها یکی از لوله های فالوپ بسته شود، ممکن است باروری از طریق لوله دیگرانجام شود و به احتمال زیاد این موضوع بر باروری تأثیر نخواهد داشت.

چسبندگی و انسداد لوله های فالوپ چگونه تشخیص داده میشود؟

روش های بررسی انسداد یا باز بودن لوله های رحمی توسط پزشک متخصص انجام می گیرد و به شرح زیر می باشد:

1. عکس رنگی رحم: در روش هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم جهت برررسی انسداد لوله های رحم، یک مایع حاجب از طریق واژن وارد حفره رحم می شود تا اجزای درونی آن با وضوح بالایی قابل رؤیت باشد و اطلاعات موردنیاز در مورد رحم و لوله های رحمی را به پزشک بدهد.
2. هیدروسونوگرافی: در این روش که جایگزین مناسبی برای عکس رنگی رحم به شمار می رود، از امواج صوتی برای تهیه تصویر از لوله های رحمی استفاده می گردد. باید دانست که در روش هیدروسونوگرافی به جای ماده حاجب از سرم سالین استفاده می شود و در مطب پزشک قابل انجام است.
3. لاپاراسکوپی رحم: روش لاپاراسکوپی جهت ارزیابی بیشتر و دقیق تر انسداد لوله های رحمی به کار می رود که پزشک می تواند در طول همین عمل، گرفتگی را برطرف نماید، بدین گونه که پزشک با ایجاد برش کوچکی روی شکم، دوربینی کوچک را وارد بدن می کند تا تصویر خوبی از لوله های فالوپ داشته باشد و بتواند اقدامات لازم را اعمال نماید. البته این روش، به دلیل تهاجمی بودن، جزء اولین روش های تشخیص بسته بودن لوله فالوپ به کار نمی رود و پزشک ابتدا با استفاده از سایر روش ها، سعی در تشخیص این عارضه دارد.

تشخیص انسداد و چسبندگی لوله های رحم با عکس رنگی رحم

عکس رنگی رحم توسط رادیولوژیست گرفته می شود و مدت زمان انجام عکس رنگی رحم بین 5 تا 30 دقیقه می باشد. بیمار باید به پشت بخوابد و اسپکولوم (وسیله ای جهت معاینه واژینال) توسط رادیولوژیست در داخل واژن قرار داده می شود. دهانه رحم (سرویکس) تمیز می گردد و ماده حاجب به وسیله لوله ای بسیار نازک به نام کانولا وارد رحم می گردد. به طور معمول مایع باید تمام فضای رحم و لوله های رحمی را پر نماید؛ ولی در صورت وجود انسداد، ماده حاجب بخشی از رحم و لوله های رحمی را پر نمی کند. سپس از رحم و لوله های رحمی با کمک اشعه x-ray عکس گرفته می شود و پس از عکسبرداری کانولا خارج می گردد.

اقدامات قبل از عکس رنگی رحم

1. قبل از انجام تست، نزدیکی های محافظت شده داشته باشید.
2. قبل از انجام این تست، بهتر است به منظور تخلیه روده ها از یک داروی مسهل استفاده کنید، طوری که رحم و ساختمان های اطراف آن به خوبی دیده شوند.
3. چنانکه شما از داروی خاصی استفاده می کنید و یا هر نوع حساسیت (مخصوصاً حساسیت به ماده حاجب ید دار) دارید به پزشک اطلاع دهید.
4. جهت کاهش درد در حین انجام عکس رنگی رحم می توانید نیم ساعت قبل از انجام عکس یک عدد قرص ایبوبروفن 400mg و یا ایندومتاسین استفاده کنید.
5. بهتر است قبل از انجام عکس رنگی از روز قبل کپسول داکسی سیکلین 100mg هر 12 ساعت یک عدد را برای جلوگیری از عفونت استفاده کنید و مصرف این قرص را تا 5 روز بعد از انجام عکس رنگی رحم توصیه می شود.

مراقبت های بعد از عکس رنگی رحم

ادامه مصرف کپسول داکسی سیکلین 100mg هر 12 ساعت به مدت 5 روز بعد از انجام عکس رنگی رحم توصیه می شود.

عوارض عکس رنگی رحم

از مهمترین عوارض این روش می توان به درد و انقباض عضلانی اشاره کرد. خونریزی واژینال خفیف، احساس گیجی و درد های شکمی از دیگر عوارض عکس رنگی رحم می باشند. در موارد بسیار نادر، کاهش و از دست رفتن سطح هوشیاری و گرفتگی عضلانی نیز در بیماران دیده می شود.

درمان چسبندگی لوله های رحمی

درمان انسداد لوله های فالوپ به محل انسداد، سن، سلامتی اسپرم مرد و میزان آسیب یا زخم لوله بستگی دارد. به طور کلی، جهت درمان این عارضه از موارد زیر کمک گرفته می شود:

• انجام هیدروسونوگرافی یا عکس رنگی رحم برای انسدادهای جزئی
• باز کردن لوله رحمی از داخل با توجه به میزان زخم و محل گرفتگی
• برداشتن بافت زخم
• ایجاد دهانه جدیدی در خارج از لوله رحمی به کمک لاپاروسکوپی
• استفاده از روش هیدروتوباسیون جهت درمان لوله های رحمی کاملاً مسدود نشده
• استفاده از روش های درمان ناباروری نظیر آی وی اف در زنان بالاتر از 35 سال و در صورت انسداد کامل لوله ها
• جراحی برای رفع انسداد لوله ها پس از عمل بستن آنها