چگونه یک ضدآفتاب مناسب انتخاب کنیم

دکتر محمد شیزرپور [ متخصص پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drshizarpoor.ir
آدرس مطب : تهران بلوار مرزداران روبروی قنادی ماه بانو پلاک 184 ساختمان ایمان طبقه چهارم شرقی واحد 17 تلفن مطب : 44266077 - 021

اشعه آفتاب در ایجا د سرطا ن پو ست، چروک و پیری پوست وهمچنین لک و تیر گی صورت دخا لت دارد. بنا براین دوری از اشعه آفتاب ضروری است.
جهت جلو گیری و کاهش اثرات مضر اشعه آفتاب روی پوست می با ید علا وه بر استفاده ازکرمهای ضدآفتاب، به محافظت فیزیکی ازآفتاب نیزتوجه کنیم. برای محا فظت فیز یکی پوست ازنورمضراشعه آفتاب ،استفاده از کلاه و لباس و عینک آفتابی مناسب ضروری است.

انتخاب کلاه:
یک کلاه با لبه ای بین 7تا 10سا نتی متر ایده آ ل است .

اننخاب لباس مناسب ضدآفتاب:
استفا ده از لباسهای پوشیده برای محافظت پوست بدن از آفتا ب ضروری است. هر لباسی پوست بدن را در مقا بل آفتاب محافظت نمی کند. میزان کلفتی و نازکی لباس مهم نیست، بلکه نوع بافت لباس مهم است. هر چه تراکم بافت لباس بیشتر باشد آن لباس محافظت بیشتری در مقابل آفتاب ایجاد می کند. به این منظورشما میتوانید لباس را بطور مستقیم جلوی نور خورشید بگیرید، اگر نور از لا بلای بافت آن یا درز آن دیده نشد یعنی این لباس یک لباس ایده ال برای محافظت پوست بدن از نور است .

عینک آفتا بی :
استفا ده از عینکهای آفتابی با قا بلیت فیلتر کردن اشعه UV یا اشعه ماوراء بنفشمفید است. البته نقش سایه بان یا کلاه مهمتر از عینک آفتابی است.

استفاده از کرمهای ضد آفتاب:
قبل از توضیح در مورد کرمهای ضد آفتاب لازم است بدانیم بخش مضراشعه آفتاب اشعه UV یا اشعه ماوراء بنفش نام دارد. اشعهUVخود به دو بخشUVB(طول موج 290—320 نانو متر)وUVA (طول موج 320—400 نانو متر) تقسیم میشود. ضد آفتابی ایده ا ل است که بتواند هر دو بخش اشعهUV را پوشش دهد وفیلتر کند. موادی که درون کرمهای ضد آفتاب موجوددربازار وجود دارد، یافیلتر UVB یافیلتر UVAهستند.برخی مواددرون کرم ضدآفتاب قابلیت فیلترکردن هردوبخش اشعه ماوراء بنفش را دارند. موا د ضد آفتاب فیزیکی قادر به فیلتر کردن هر دو بخش UV میباشند.

شکل 1: میزان بخشهای مختلف اشعه آفتاب درسطح زمین

همانگونه که در شکل مشاهد ه می شود(شکل شماره یک) 50 % از انرژی خورشید که به سطح زمین میرسد بشکل اشعه ما دون قرمز یا همان اشعه گرمایی است (IR). 40% از انرژی خورشید در سطح زمین بشکل نور مرئی ا ست وفقط 10% از انرژی نور خورشید در سطح زمین بشکل اشعه ماورا بنفش میباشد. اما همین 10% مخربترین و مضرترین بخش اشعه خورشید میباشد .

البته همین بخش مضر اثرات مفیدی نیز دارد. مثلا تشکیل ودرست شدن ویتامین D در پوست بدنبال مواجهه با آفتاب بر اثر بخش UVB اشعه آفتاب ایجاد میشود. از 10% انرژی خورشید که بشکل اشعه ماورا بنفش به زمین میرسد. 5/9 % آن بخش UVA وفقط نیم در صد آن بخشUVB میباشد. یعنی عامل اصلی آفتاب سوختگی و قرمزی پوست فقط نیم در صد از اشعه خورشید است که به زمین میرسد.
توجه داشته باشید بخش UVB اشعه آفتاب ازشیشه های معمولی نمی گذرد(شکل شماره دو).لذا بالا بودن شیشه های اتومبیل حداقل ازآفتاب سوختگی و قرمزی جلوگیری میکند.

شکل 2:عبور بخش های مختلف اشعه آفتاب ازشیشه های معمولی

میزان اشعه UVA و UVB در طول روز یکسان نیست(شکل شماره سه).مقدار اشعه UVB از ده صبح تا چهار بعدازظهر بیشتر است. وحداکثر اشعه UVB هنگام ظهر است.لذا دوری از آفتاب بخصوص در این ساعات ازاهمیت بیشتری برخورداراست.مقدار اشعه UVA تقریبا درطول روز ثابت است.

شکل 3 :میزان اشعه UV برحسب نوع درطول روز

اشعه UVB: عامل اصلی آفتابی سوختگی وقرمز شدن پوست درمقابل آفتاب است.ودر طولانی مدت عامل کمک کننده به ایجاد سرطان پوست و عامل اصلی تیرگی لک وبرنزه شدن پوست میباشد.
اشعهUVA : به قسمتهای عمیق تر پوست نفوذ می کنند(در مقایسه باUVB ) بخصوص اثرات خود را با تولید رادیکال های آزاد اکسیژن در بافت همبند زیر پوست و کلاژن پوست اعمال میکند. بنابر این به بافت همبند وکلاژن ورگهای خونی آسیب میرساند.وعامل اصلی پیری و چروک پوست است.همچنین در تیره وبرنزه شدن پوست نیز نقش دارد.
بخش UVA : اشعه ماورای بنفش نور آفتاب باعث سرکوبی سیستم ایمنی پوست می شود.بنا بر این نقش مهمی در ایجاد و پیشرفت سرطا نهای بد خیم پوست دارد.

بنابراین یک کرم ضد آفتاب خوب باید قا بلیت فیلتر کردن هر دو بخش مضر UV راداشته باشد. ضد آفتا بی که فقط بخش UVB را فیلتر کند، نه تنها مفید نیست، بلکه به دلیل افزایش جذب UVA(چون شخص نمیسوزد وبیشتر در مقابل آفتاب قرار می گیرد)مضر نیز می باشد.
در گذ شته کرمهای ضد آفتاب فقط حاوی فیلترهای UVB بودند.بنابراین گاهی اثرات مضرآنها بیش از فواید آنها بود.

برای انتخاب ضد آفتاب مناسب دو راه وجود دارد:
1- نوشته های روی قوطی ضد آفتاب را بخوانیم وبه آن اعتماد کنیم. و بر مبنای تفسیر این نوشته ها ضد آفتاب مناسب انتخاب کنیم.
2- از یک متخصص پوست مشورت بگیریم. متخصص پوست بر مبنای نوشتهای روی برشور فنی وعلمی درون کرم وهمچنین شناخت شرکتهای تولید کننده کرم ضد آفتاب وهمچنین بر مبنای نوع پوست فرد، یک کرم ضد آفتاب مناسب رامعرفی می کند.

به چه نکا تی بر روی قو طی کرم ضد آفتاب توجه کنیم؟
1- همانطور که در بالا ذکر شد کرم ضدآفتاب ایده ال باید هم حاوی فیلترهای UVA وهم فیلترهای UVB باشد.
SPF: عدد SPF که معمولا برای ضد آفتابها درج می شود بیانگر قدرت کرم ضد آفتاب در جلو گیری از بروز قرمزی و سوختگی ناشی از آفتاب است. این عدد از تقسیم مدت زمان لازم برای ایجاد قرمزی با کرم ضد آفتاب در مواجهه آفتاب بر مدت زمان لازم برای ایجاد قرمزی بدون کرم ضد آفتاب در مواجهه با آفتاب بوجود می آید. یعنی اگر شما بدنبال 1دقیقه مواجهه با آفتاب قرمز می شوید با یک ضد آفتاب SPF 10، ده بار دیرتر یا 10 دقیقه بعد دچار قرمزی خواهید شد.

عددSPF فقط بیا نگر میزان قابلیت محافظت کرم ضد آفتاب در مقابل بخش UVBآفتاب میباشد. همانطور که قبلا گفته شد بخش UVA اشعه آفتاب نیز اهمیت بسیارزیادی دارد. باید توجه کرد حتما کرم ضد آفتابی که انتخاب می کنید بهمان میزان SPF در مقابل UVA نیز ایجاد محا فظت کند.
محاسبه این عدد SPF بر مبنای فرض استفاده از دو میلی گرم کرم ضد آفتاب در هر سانتی مترمربع پوست میبا شد. یعنی سطح پوست صورت که حدود 600 سانتی متر مربع است به اندازه 2/1 گرم از کرم در هر نوبت استفاده از کرم ضد آفتاب نیاز دارد. در عمل تجربه شده معمولا در هر نوبت استفاده از کرم ضد آفتاب 8/0 گرم از آن روی صورت ما لیده میشود.بخصوص اگر کرم ضد آفتاب بصورت پودر باشد خیلی کمتر از میزان مورد نیاز استفاده میشود .

یعنی در واقع باید 5/1 برابر بیشتر از آن چیزی که بطور معمول کرم ضد آفتاب به صورت میمالیم استفاده کنیم. بعنوان یک نکته علمی می توان گفت باید به میزان 5/2 بند انگشت(شکل شماره چهار) از کرم ضد آفتاب برای پوشاندن صورت وگردن استفاده شود.

شکل 4: یک واحدبندانگشت از کرم

با توجه به تفاسیر بالا استفاده از کرمها ضد آفتاب با SPF با لاتر می تواند راه حل مناسبی برای جبران استفاده از مقدار کمتراز مقدار ایده ال آن باشد.

عوارض ضد آفتابها
عوارض چندانی با مصرف ضدآفتابها ایجاد نمیشود. الرژی وحساسیت موضعی وحساس شدن پوست به نورآفتاب از عوارض ضد آفتابها هستند.که البته خیلی کم اتفاق می افتد.
PABA - BENZOPHENON - CINNAMATE ومتوکی دی بنزوئیل متان از مواد شایع آلرژی ا در کر مهای ضد آفتاب هستند. ضد آفتابهای فیزیکی حاوی تیتانیوم دی اکسایدوزینک اکسید هرگز آلرژی ایجاد نمی کنند.
همچنین مواد نگهدارنده و مواد معطر که به ضد آفتاب اضافه میشود هم از عوامل شایع آلرژی زایی هستند.

ضد آفتابهای چرب منجربه تشدید اکنه وجوش می شوند. وعامل اصلی در این جوش زایی، روغن یایه ویا حامل (vehicle) ضد آفتاب است ونه تک تک مواد ضد آفتاب توجه کنید ضد آفتاب یک محافظت کامل در برابر آفتاب نیست. برخی با خیال اینکه ضد آفتاب زده اند به میزان زیادی مواجهه خود را با آفتاب افزایش می دهند واین خود ایجاد عوارض میکند.

ضد آفتابها طول موج UVB(320-280) و UVA2 (340- 320) را فیلتر می کنند . وکمتر ضد آفتابی (400- 340) UVA1را بطورکامل فیلتر می کند. بنا بر این فردی که ضد آفتاب زده نمی سوزد چون UVB به پوستش نمی رسد . به این دلیل مدت بیشتری در مقابل آفتاب دوام میآورد و مقدار بیشتر UVA1 می گیرد (400- 340) این طول موج به قسمتهای عمیق پوست نفوذ کرده منجر به تسریع روند پیری پوست وایجاد سرطان پوست می شود.بنابراین نباید با خیال اینکه ضدآفتاب استفاده شد میزان مواجهه با آفتاب را بیش از اندازه افزایش داد.کرم ضدآفتاب یکی از راههای مقابله با آفتاب است(البته مهمترین راه است).علاوه برکرم ضدآفتاب همواره باید مراقبت فیزیکی(کلاه ولباس مناسب) و دوری ازنورمستقیم خورشیدرا درنظرداشت.

توجه داشته باشیم ضد آفتابی انتخاب کنیم که محافظت خوبی در مقابل UVA داشته باشد. وجود مواد زیر در ضد آفتاب نشانه محافظت از UVA است. (روی قوطی درج می شود )PARSOL 1789، AVOBENZONE، Mexoryl XL (drometrizole trisiloxane)، Tinosorb S،

ضدآفتابهای فیزیکی بهترند یا ضدآفتابهای شیمایی؟
برخی مواد ضدآفتاب فقط نوررا بطورفیزیکی منعکس میکنند(مثل زینک اکسید ویا تیتانیوم دی اکسید).برخی مواد ضدآفتاب نوررا جذب و با یک طول موج بالاتر ساطع میکنند.(معمولا بشکل IR) بنابراین یک گرمای جزیی ایجاد میکنند.که قابل حس نیست.معمولا یک کرم ضدآفتاب از ترکیب مواد مختلف ضدآفتاب درست میشود.هرکدام از مواد اصلی ضد آفتاب مزایا وعیوبی دارند.کرم ضدآفتابی ایده ال است که از ترکیب مواد مختلف فیزیکی و شیمیایی باشد.کرمهای ضدآفتاب فیزیکی را باید به اندازه ای بمالیم که رنگ آنها کاملا درسطح پوست معلوم باشد اگر کم بمالیم فایده ندارند.البته اگر فردی زمینه الرژی وحساسیت دارد،بهتراست از ضدآفتابهای فیزیکی استفاده کند.

آیا کرم زینک اکسید به تنهایی جایگزین یک کرم ضدآفتاب است؟
زینک اکسید بیشتر طول موجهای بالای UVA را پوشش میدهد.همچنین باید به اندازه ایی مالیده شود که کاملا رنگ سفید آن معلوم باشد.یعنی زینک اکسید به تنهایی جایگزین مناسب کرم ضدآفتاب نیست.اما بهرحال از هیچ چیز بهتر است.یعنی زدن زینک اکسید ازاینکه هیچ کرمی نزنیدبهتراست.

میزان مقاومت ضدآفتابها درمقابل آب و تعریق چگونه است؟
معمولا میزان مقاومت ضد آفتابها در مقابل آب بر روی کرم ضد آفتاب درج می شود. کرمهایی که بمدت 40 دقیقه در مقابل آب دوام دارند عبارت " مقاوم به آب "یا " Water resistant" روی قوطی آنها درج می شوند. کرمهایی که 80 دقیقه در مقابل آب دوام دارند عبارت "خیلی مقاوم به آب" یا "Very water resistant" درج می شود. توجه داشته باشید هر چه قدر چربی کرم بیشتر باشد در مقابل آب دوام بیشتری دارد بنا براین اگر از کرمهای فاقد چربی استفاده می کنید لازم است، بدنبال مواجهه باآب و تعریق بطور مکرر کرم ضد آفتاب را تکرار کنید.

ویتامین D وضد آفتاب
آیا مصرف ضدآفتاب منجر به کمبود ویتامین D میشود؟
ویتامین D در بدن بدنبال تابش اشعه آفتاب به پوست تولید می شود. آیا با مصرف کرم ضد آ فتاب وپرهیز از آفتاب تولید ویتامین D در بدن کاهش می یابد؟
اگر چه 95% ویتامین D بدن بدنبال تابش اشعه خورشید به پوست تولیدمی شود. ولی با مصرف کرم ضد آفتاب دچارکمبود ویتامین D نخواهید شد. زیرا فقط مواجهه پشت دستها دو تا سه بار در هفته هر بار به مدت نیم ساعت برای تولید ویتامین D بدن کافی است .

همچنین یکی دیگر از منابع ویتامین D در بدن انواع خوراکیها می باشند. شیر غلات ماهی از منابع غنی ویتامین D می باشند.در واقع دو راه برای تامین ویتامین D بدن وجود دارد. یک راه خطر ناک از طریق تابش اشعه آفتاب به پوست ویک راه ایمن از طریق خوراکیها اگر شما بطور کامل و100% از کرم ضد آفتاب استفاده می کنید وضد آفتاب را به تمامی نواحی که در معرض نوراند از جمله پشت دستها می مالید لازم است به منابع خوراکی ویتامن D توجه داشته با شید. نیاز روزانه بدن یک انسان بالغ به ویتامین D 400 واحد می باشد.

یک لیوان شیر حاوی 100 واحد ویتامین D است روغن کبد ماهی منبع غنی از ویتامن D است حداکثر میزان مجازویتامین D 2000 واحد روزانه می باشد. نقش اصلی ویتامین D در بدن حفظ سلامت وتراکم استخوانها است. اما مطالعات علمی جدید نشان داده ویتامین D نقش مهمی در جلوگیری از بروز برخی از سرطانها دارد . همچنین ویتامین D خواص ضد پیری دارد .

در برخی احتما ل کمبود ویتامین D بیشتر است .(افراد ساالمند، افراد حساس به نور، افرادی که تغذ یه مناسب ندارند، افراد با پوست تیره وافراد چاق ) در این موارد بهتر است. آزمایش اندازه گیری ویتامین D در خون انجام شود در صورت کمبود ویتامین D ، این ویتامین بشکل مکمل خوراکی تجویز شود.

نحوه استفاده از کرم ضد آفتاب :
کرم ضد آفتاب باید نیم ساعت قبل از مواجهه با آفتاب به نواحی درمعرض نورمالیده شود. اندازه استفاده از کرم ضد آفتاب نصف بند انگشت(شکل شماره چهار) از کرم به ازای هر کف دست از سطح پوست میباشد. کرم ضد آفتاب هر دو ساعت باید تکرار شود (اگر بطور مداوم در معرض آفتاب قرار داشته باشیم )لازم نیست حتما کرم ضد آفتاب قبلی از سطح پوست شسته شود.میتوانیم کرم ضد آفتاب را روی قبلی بمالیم.

آیا مواجهه با لامپهای مهتابی احتیاج به کرم ضدآفتاب دارد؟
خیر احتیاج ندارد.البته لامپهای مهتابی مقادیر ناچیزی از اشعه ماوراء بنفش تولید میکنند.اما مطالعات علمی نشان داده مقدار این اشعه در طی هشت ساعت مواجهه مداوم مثلا در محل کار معادل یک دقیقه مواجهه با آفتاب است.بنابراین نیازی به استفاده از کرم ضدآفتاب در مواجهه با لامپهای مهتابی نیست.

آیا نیاز به کرم ضدآفتاب درخانه واداره وجوددارد؟
اگر خانه یا محل کار شما خیلی نورگیر است طوریکه نیاز به روشن کردن لامپ درطول روز نیست،بهتر است از کرم ضدآفتاب استفاده کنید.

آیا کرمهای ضدآفتاب پوست را درمقابل نورمرئی محافظت میکنند؟
فقط ضدآفتابهای رنگی پوست را درمقابل نورمرئی مراقبت میکنند.در برخی بیماریهای پوستی فرد مبتلا ممکن است به نورمرئی حساس باشد.همپنین کسانی که مبتلا به لک ناش از حاملگی یا ملاسما هستند بهتر است از ضدآفتابهای رنگی استفاده کنند.زیرا احتمالا نورمرئی در تشدید ملاسما نقش دارد.

آیا کرم ضدآفتاب رنگی بهتر است یا ضدآفتاب بدون رنگ؟

فرقی ندارند. به سلیقه شما بستگی دارد.اگردوست داشته باشید میتوانید ازرضدآفتاب رنگی استفاده کنید.البته کسانی که دچارلک ملاسما یا ماسک حاملگی میباشند بهتر است ازضدآفتابهای رنگی استفاده کنند.

آیا مصرف ضدآفتاب در کنار ساحل با جاهای دیگر فرق میکند؟

ماسه به میزان 25% وآب مواج به میزان 5% نورخورشید را منعکس میکنند.بنابراین نورخورشید درکنارساحال بین 25 تا 30% شدیدتراست.لذا مصرف ضدآفتاب درکنارساحل اهمیت بیشتری دارد.

آیا مصرف کرم ضدآفتاب روی پوست اطراف چشم اشکال دارد؟

خیر هیچ ایرادی ندارد. مالیدن ضدآفتاب روی پوست پلک تحتانی و اطرا ف چشم نه تنها ایراد ندارد بلکه ضروری است. زیرا پوست دورچشم نازک بوده بیشتر درمعرض عوارض ناشی ازآفتاب است.پوست پلک فوقانی نیاز به ضدآفتاب ندارد.برخی بدنبال مصر ضدآفتاب به پوست اطراف چشم دچار اشک ریزش میشوند.اینها بهتر است از ضدآفتابهای فیزیکال استفاده کنند.

دکتر محمد شیزرپور متخصص پوست
www.DrShizarpoor.ir