سنگ چیست؟
سنگ یک توده سخت و تو پر می باشد که در کیسه صفرا- مثانه و کلیه ها ساخته می شود. سنگ ها علل و درمانهای متفاوت دارند. این بروشور درباره سنگ های کلیه و حالب می باشد. سنگ ها در کلیه ساخته می شوند و در آنجا مانده یا وارد حالب می شوند.سنگهای کلیه زمانی که مواد معدنی و نمک های اسیدی در ادرار حالت کریستالی پیدا می کنند ساخته می شوند. اکثر این سنگها با ادرار از بدن خارج می سوند ولی در بعضی موارد به درمان یا خارج کردن نیاز پیدا می کنند.

عامل ایجاد سنگ کدام است؟
هر کسی در طول زندگی ممکن است سنگ بسازد.سنگها زمان عدم تعادل در تولید ادرار ساخته می شوند.تولید سنگ به میزان مصرف مایعات و اینکه مواد شروع کننده سنگ سازی در ادرار شما به میزان کافی وجود داشته باشد وابسته می باشد.

علائم:
درد شایعترین علامت مواجهه با سنگ است. علائم از درد بسیار شدید تاحالت بدون علامت و درد است که این وابسته به شکل- سایز و محل سنگ در دستگاه ادراری می باشد.

درد شدید ( کولیک کلیوی ):
اگر سنگ باعث انسداد در جریان ادراری از حالب شود درد شدید ی بنام کولیک کلیوی ایجاد می کند. این درد بسیار شدید و در ناحیه پهلو و کمر می باشد و ممکن است به ناحیه کشاله ران و ران و در مردان به بیضه ها کشیده شود.

علائم دیگر شامل تهوع- استفراغ - خون در ادرار- ادرار کردن دردناک و تب می باشند.کولیک کلیوی یک حالت فوریتی می باشد و باید سریعا به بیمارستان یا پزشک معالج مراجعه کنید. در مواردی که تب داشته باشید نیاز به درمان فوری خواهد بود.

عدم علامت و درد مبهم:
سنگ می تواند باعث ایجاد درد هر از گاهی در ناحیه پهلوها شود. این نوع درد می تواند به علت بیمای های دیگر هم باشد و نیاز به بررسی جهت تشخیص وجود سنگ در کلیه و حالب دارد.

سنگ می تواند هیچ علامتی نداشته باشد که به این حالت سنگ های بدون علامت گفته می شود که اغلب سنگ های کوچک هستند و تصادفی تشخیص داده می شوند.

تشخیص:
پزشک برای تشخیص بیماری شما از تست های آزمایشگاهی و روش های تصویربرداری استفاده می کند. در ابتدا تاریخچه بیماری و معاینه از شما انجام می گیرد و سپس از تصویربرداری برای تشخیص وجود سنگ استفاده می شود.

روش های تصویربرداری:
سونوگرافی و عکس ساده از شکم با آمادگی قبلی ( تمیز شدن روده ها با ملین ) روش تشخیص سنگ شما می باشد. در مواردی که سنگ با این روش ها دیده نمیشود از سی تی اسکن که میتواند محل و اندازه سنگ شما را دقیق مشخص کند استفاده می شود.

آزمایش جنس سنگ و تست های دیگر:
در موارد کولیک کلیوی تست ادراری و خون جهت تشخیص عفونت ادراری و نارسایی کلیه انجام می شود. اگر سنگ شما شانس دفع داشته باشد باید ادرار خود را جمع آوری کرده تا سنگ دفع شده را جهت آزمایش بگیرید.از آزمایش سنگ اطلاعات مهمی در مورد درمان و جلوگیری از سنگ سازی شما به دست می آید.

درمان:
همه سنگ ها نیاز به درمان ندارند.زمانی که سنگ باعث ناراحتی و یا دفع نشود نیاز به درمان دارد.اگر سنگ حالب یا کلیه شما علامتی نداشته باشدممکن است درمانی نیاز نباشد .پزشک شما یک برنامه مشخص مراجعه به شما داده تا از نظر بدتر نشدن وضعیت سنگ شما کنترل شوید.اگر سنگ شما در حال دفع باشد داروهایی برای راحت تر شدن دفع سنگ برای شما تجویز می شود.

درمان محافظه کارانه:
اکثر سنگ های کلیه و حالب از ادرار دفع می شوند. دفع سنگ بسته به سایز و محل سنگ مدتی طول می کشد. در زمان دفع سنگ ممکن است کولیک کلیوی داشته باشید. در کل هر چه سنگ به مثانه نزدیک تر و اندازه آن کوچکتر باشد شانس دفع سنگ بیشتر است.

درمان دارویی دفع سنگ:
پزشک شما در زمان دفع سنگ به شما داروهایی می دهد که درد شما را کمتر و دفع سنگ سریعتر انجام شود که این روش در دفع سنگ های حالب موثرتر است. در این مدت شما باید به فواصل معین توسط پزشکتان جهت بررسی نحوه دفع سنگ و کارکرد کلیه چک شوید.

درمان فعال سنگ:
سنگ کلیه و حالب زمانی که باعث علائم شوند نیاز به درمان دارند. سه روش کلی جهت خارج کردن سنگ وجود دارد:

سنگ شکن برون اندامی ESWL سنگ شکن درون اندامی TUL عمل جراحی خارج کردن سنگ از طریق پوست PCNL

سنگ شکن برون اندامی:
در این روش سنگ توسط دستگاه سنگ شکن از طریق امواج صوتی شکسته می شود و تکه های سنگ از طریق ادرار در عرض چند روز تا چند هفته دفع می شوند.

سنگ شکن درون اندامی:
در این روش بیهوشی عمومی یا موضعی دریافت می کنید و جراح با استفاده از اندوسکوپ با قطر کم وارد مثانه یا حالب شده و سنگ را شکسته و خارج می کند. موفقیت این عمل بالا و عوارض ان کم می باشد.

عمل جراحی خارج کردن سنگ از طریق پوست:
این روش جراحی خارج کردن سنگ کلیه به طور مستقیم از طریق پوست می باشد. فایده این عمل این است که سنگ با سایز بزرگ در یک مرحله از کلیه خارج می شود. این روش با بیهوشی عمومی انجام می شود.

جلوگیری از عود سنگ:
افرادی که سنگ کلیه و حالب دارند ممکن است در آینده باز هم سنگ بسازند. بعد از دفع یا خارج کردن سنگ پزشک شما شانس عود سنگ را مشخص می کند. در این مورد بایستی نوع سنگ شما مشخص شود. علاوه بر ان نتایج آزمایشات خون و ادرار قبل از شروع درمان بررسی می شوند. اگر شانس عود سنگ شما کم باشد تغییرات عادتهای زندگی برای کاهش عود سنگ کافی می باشد. پیشنهادات زیر در بزرگسالان توصیه می شود:

زیاد بنوشید روزانه 2.5 تا 3 لیتر اب معمولی بنوشید. مایعات نوترال مانند آب معمولی بنوشید.
حجم ادرار روزانه باید بین 2 تا 2.5 لیتر باشد. رنگ ادرار شما باید شفاف باشد. در صورتی که در آب و هوای گرم زندگی می کنید یا فعالیت ورزشی شما زیاد است مایعات بیشتری بنوشید.

برنامه غذایی مناسب داشته باشید:

بسته به شرایط اختصاصی شما پزشکتان برنامه غذایی خاصی در نظر می گیرد. برنامه غذایی خود را حتما با پزشکتان مشورت کنید. برنامه غذایی متعارفی داشته باشید. سبزیجات زیاد -فیبر و میوه بخصوص لیمو ترش بخورید. غذاهای با اگزالات کم مصرف کنید (تخم مرغ عدس برنج سیب پوست گرفته انگور گل کلم نارنج و ... ).
مطمئن شوید که مقدار کافی کلسیم ( 1000 میلی گرم ) در برنامه غذایی شما موجود باشد. غذای کم نمک بخورید. از مصرف گوشت قرمز تازه خودداری کنید. در عوض از پروتئین های گیاهی به خصوص اواکادرو-گل کلم و نخود فرنگی استفاده کنید. وزن مناسب داشته باشید. از استرس بپرهیزید.

بررسی آزمایشگاهی:
اگر شما شانس عود سنگ بالایی داشته باشید یک سری بررسی های آزمایشگاهی خون و ادرار جهت اینکه نیاز به درمانهای اضافی وجود داشته باشد انجام می شود. بر اساس این آزمایشات ممکن است شما نیاز به مصرف دارو هایی داشته باشید که در کل این داروها عوارض کمی دارند. علاوه بر این تغییر استیل و عادت های زندگی در جلوگیری از سنگ سازی موثر می باشند.

دکتر داریوش منصوری
منبع : انجمن کلیه اروپا

---