لیکن پلان - قسمت دوم

دکتر حمید وحیدی [ متخصص پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drhvahidi.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین بیستون و چهلستون ، مجتمع پزشکی شقایق تلفن مطب : 88724048 - 021

بیماری لیکن پلان لیکن پلان یک بیماری التهابی پوست و دهان است که حدود 1 تا 2 درصد جمعیت را درگیر می کند. نامlichenبه گیاهی بهمین نام اشاره دارد که روی صخره ها و درختها می روید و عبارت "planus" به معنای پهن و صاف است. برای شناخت این بیماری باید توجه داشت که این بیماری چه مواردی را شامل نمیشود. لیکن پلان یک بیماری عفونی نیست و سرایت آن از شخصی به شخصی دیگر غیر ممکن است. همچنین این بیماری سرطان نیست و به نظر نمی رسد توارث و تغذیه در ایجاد آن نقشی داشته باشند. لیکن پلان یک بیماری التهابی است که پوست، دهان، یا هر دو را درگیر می کند. در این بیماری ممکن است پوست ناحیه تناسلی نیز درگیر شود. لیکن پلان پوست هر دو جنس را به طور یکسان مبتلا می کند ولی نوع دهانی آن در خانمها دو برابر مردان دیده می شود و همچنین در سنین میانسالی شایعتر است. علت ایجاد این بیماری هنوز معلوم نیست.

در حال حاضر نظریه های مختلفی برای توضیح لیکن پلان وجود دارد ولی متخصصین پوست بر این عقیده اند که این بیماری را می توان در گروه بیماریهای خود ایمنی جای دارد. این موضوع به این معناست که گلبول های سفید خون به قسمتهای نرمال و طبیعی پوست غشاهای مخاطی، مو و ناخن حمله می کنند. مواردی از راش های شبیه لیکن پلان وجود دارد که به شکل واکنشهای آلرژیک نسبت به داروهای ضد فشار خون، بیماریهای قلبی و آرتریت بروز می کند. شناسایی و متوقف کردن مصرف دارو به رفع این مشکل کمک می کند و ظرف چند هفته این راش ها بهبود می یابند. بعضی از بیماران لیکن پلان ممکن است به هپاتیت cهم مبتلا باشند و متخصص پوست می تواند بیمار را از این لحاظ بررسی کند.

لیکن پلان پوست :
لیکن پلان پوست پوستی بوسیله برجستگی هایی به سطح صاف و رنگ قرمز تیره مشخص میشود که می توانند خارش زیادی داشته باشند. در بعضی از موارد یک هاشور سفید دیده میشود که به آن استریای ویکهام (Wickham's) گفته میشود. این ضایعات در هر جای بدن ممکن است دیده شوند ولی روی مچ دستها و مچ پاها بیشتر دیده می شوند. بیماری را می توان روی گردن، پشت، رانها، قسمت تناسلی و بندرت در پوست سر و ناخنها نیز دید. ضایعات لیکن پلان روی رانها معمولا ظاهر تیره تری دارند وممکن است به شکل پچ های کلفت ( لیکن پلان- هیپروتروفیک) بخصوص روی ساق پاها دیده شوند. در لیکن پلان نوع تاولی که مورد نادری است این ضایعات به شکل تاول دیده میشوند. معمولا ظاهر مشخص لیکن پلان تشخیص آن را آسان می سازد ولی گاهی ممکن است برای تائید تشخیص نیاز به بیوپسی وجود داشته باشد. لیکن پلان پوستی معمولا مشکلاتی در فرد ایجاد می کند که درمان را ایجاب مینماید.

اگر خارش شدید وجود داشته باشد باید به رفع آن کمک کرد. خیلی از موارد لیکن پلان در ظرف مدت دو سال بهبود می یابند و سبب ایجاد لکه های قهوه ای رنگ در محل ضایعات می شوند که ممکن است به مرور زمان بدون درمان کمرنگ تر شوند. حدود یک پنجم بیماران دچار حمله دوم لیکن پلان میشوند. درمان لیکن پلان پوستی: هنوز درمان قطعی برای لیکن پلان وجود ندارد ولی اغلب می توان خارش بیمار را کنترل کرد و ظاهر ضایعات را بهبود بخشید. از آنجا که تظاهرات این بیماری در افراد مختلف متفاوت است هیچ درمانی را نمی توان به عنوان درمان قطعی و کامل در مورد همه بیماران اعمال نمود. درمانی که بصورت شایعتر و رایج تری از آنها استفاده میشود شامل استفاده از کرمها و پمادهای کورتیکواستروئید موضعی یا سایر داروهای ضد التهاب و آنتی هیستامین های خوراکی است. موارد شدیدتر بیماری ممکن است نیاز به داروهای قویتری مانند کورتیزون خوراکی یا PUVAدرمانی داشته باشند.

ممکن است ضایعات جدید در محلهای آسیب دیده پوست ایجاد شوند. بنابراین بیمار باید از ایجاد صدمات پوستی اجتناب کند. لیکن پلان دهان: این مشکل از لیکن پلان بیش از همه در قسمت داخلی گونه ها دیده میشود ولی می تواند زبان، لبها و لثه را درگیر کند. درمان لیکن پلان دهان مشکلتر است و دوره درگیری در آن طولانی تر از نوع پوستی است. خوشبختانه خیلی از موارد لیکن پلان دهان مشکلات کوچکی ایجاد می کنند. در حدود یک پنجم افراد دچار لیکن پلان دهانی به نوع پوستی هم مبتلا هستند. لیکن پلان دهانی به شکل تیپیک بصورت ضایعاتی با خطوط و نقاط سفید بروز میکند که معمولا برای بیمار مشکل ساز نیستند. معمولا دندانپزشکان در طول معاینه دهان به طور تصادفی متوجه این ضایعات می شوند. اشکال شدیدتر لیکن پلان دهانی می تواند سبب ایجاد زخم های دردناکی در دهان شود که ممکن است شبیه ضایعات قارچی یا عفونت باشد. بیوپسی ناحیه درگیر ممکن است برای تائید تشخیص لازم باشد.

گاهی مطالعه بیوپسی بافتی توسط یک تکنیک ویژه و آزمایشات خونی برای افتراق این بیماری از سایر بیماریهای دهان لزوم پیدا می کند. واکنشهای آلرژیک شبیه به ضایعات لیکن پلان نسبت به مواد دندانپزشکی در بعضی از موارد دیده میشود که خیلی نادرند که برداشتن و خارج کردن این مواد توصیه میشود. درمان لیکن پلان دهانی: هیچ درمانی قطعی برای لیکن پلان دهانی در دست نیست هرچند درمانهای زیادی وجود دارند که می توانند درد و زخم را از بین ببرند. در صورتی که بیماری هیچ درد یا سوزشی ایجاد نکند ممکن است نیازی به درمان نباشد. اشکال شدیدتر لیکن پلان را که با درد، سوزش، قرمزی، تاول و زخم همراهند می توان با طیف وسیعی از داروها بصورت هم موضعی و هم خوراکی درمان کرد.

مانند هر بیماری دیگر داخل دهان، لیکن پلان می تواند سبب کاهش بهداشت و سلامتی دندان و ایجاد بیماریهای لثه شود. مراقبتهای بهداشتی روزانه دقیق در این موارد اهمیت دارد. بیماران در معرض خطر: در بیماران مبتلا به لیکن پلان دهانی ممکن است خطر سرطان دهان کمی بیشتر باشد. بهمین علت قطع مصرف الکل و محصولات تنباکو و توتون که خود سبب افزایش خطر ابتلا به سرطان های دهان میشوند عاقلانه است و بیمار باید هر ماه تا 12 ماه به متخصص پوست مراجعه نماید. غذا: غذاهای تند و ادویه دار، مرکبات، محصولات گوجه فرنگی، نوشدنیهای محتوی کافئین مثل قهوه، کولا و غذاهای ترد مثل تست و چیپس می توانند سبب تشدید لیکن پلان دهانی بخصوص در صورت وجود زخمهای باز در دهان شوند.

لیکن پلان ناحیه تناسلی :
این نوع کمتر دیده میشود. حدود یک پنجم زنان درگیر دچار لیکن پلان و وولوار یا واژینال هستند که ممکن است مشکلات عمده ای ایجاد نکنند ولی مناطق قرمز یا زخمهای باز ممکن است ایجاد درد بخصوص هنگام نزدیکی کنند و نیاز به درمان دارند.

درگیری ناخن :
تغییرات ناخن در لیکن پلان دیده شده است. بخش عمده تغییرات ناخن به علت آسیب بستر یا ریشه ناخن ایجاد میشود. معمولا فقط چند ناخن دست یا پا درگیر میشود ولی گاهی همه ناخن ها گرفتار میشوند. تغییرات ناخن ممکن است با یا بدون درگیری پوستی دیده شود. تغییرات ناخن لیکن پلان شامل ایجاد شیار طولی، جداشدن، نازک شدن ناخن و از دست دادن ناخن است. در موارد شدید ممکن است ناخن به طور موقت یا دائم از بین برود.

درگیری پوست سر :
لیکن پلان می تواند قسمتهای مودار مانند پوست سر را به شکل نادر درگیر کند. به این نوع از درگیری لیکن پلانوپیلاریس گفته میشود و می تواند سبب ایجاد قرمزی، تحریک و در بعضی موارد ریزش موی دائمی نماید.