هراس اجتماعی (قسمت دوم) ترس اجتماعی

دکتر محمد والی پور [ متخصص روانپزشکی ]آدرس وب سایت : www.drvalipour.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، ساختمان سپاهان ، طبقه 4 تلفن مطب : 32241146 - 031

social phobia
عوامل پديد آورنده هراس اجتماعي
برخي نوجوانان مشکلات اضطرابي بيشتري نسبت به بقيه دارند. همچنين آنهايي که پدر و مادر و بستگان نزديکشان مشکلات اضطرابي داشته باشند، احتمال بيشتري دارد که بعدها دچار چنين مشکلاتي گردند. اين امر ممکن است به دليل ويژگيهاي بيولوژيک مشترک در بين افراد خانواده باشد. برخي ويژگيها ميتواند بر عملکرد مواد شيميايي مغز (انتقال دهندههاي عصبي يا برخي هورمونهاي استرس) که تنظيمکنندهوضعيت خلق و خو مثل اضطراب، کمروئي، عصبي بودن و استرس هستند، موثر باشد.

برخي افراد با شخصيتي محتاط به دنيا ميآيند و به طور طبيعي نسبت به موقعيتها و وضعيتهاي جديد حساس هستند و از قرار گرفتن در چنين موقعيتهايي خجالت ميکشند. اين امر ممکن است در پيدايش هراس اجتماعي نقش داشته باشد. برخي ديگر ممکن است با توجه به تجربياتي که در زندگي کسب ميکنند، شيوهاي که ديگران نسبت به آنها واکنش نشان ميدهند و يا رفتارهايي که در پدر و مادرشان يا ديگران ميبينند، در طول زندگي شخصيت محتاطي پيدا کنند. اعتماد به نفس کم و فقدان مهارتهاي انطباقي براي مديريت استرسهاي طبيعي نيز ميتواند در پيدايش هراس اجتماعي نقش داشته باشد. همچنين آدمهاي نگران، کمالگرا يا کساني که به سختي از اشکالات کوچک ميگذرند، احتمال بيشتري دارد که دچار هراس اجتماعي گردند.

کنار آمدن با هراس اجتماعي
روان درمانگران ميتوانند به کساني که داراي هراس اجتماعي هستند کمک کنند تا مهارتهاي انطباقي براي مديريت اضطرابشان را به دست آورند. اين امر شامل درک و تنظيم افکار و باورهايي که باعث اضطراب ميشوند، يادگيري و تمرين مهارتهاي اجتماعي براي افزايش اعتماد به نفس و جسارت، و سپس به کاربردن تدريجي و آهستهاين مهارتها در وضعيتها و موقعيتهاي واقعي است.

يادگيري روشهاي آرامش (relaxation) مانند تنفس و تمرينهاي شل کردن عضلات ميتواند يکي از عناصر درمان باشد. تمرينات نمايشي نيز ميتواند مفيد باشد. در اين تمرينات، روان درمانگر و نوجوان، وضعيتهاي خاصي را در نظر ميگيرند و در آن به ايفاي نقش ميپردازند. اين کار ميتواند انجام اين رفتارها را به هنگام مواجه شدن با شرايط واقعي، براي نوجوان آسانتر و خودکارتر سازد.

گاهي اوقات صحبتهايي که فرد با خودش ميکند باعث به وجود آمدن اضطراب در او ميگردد. بنابراين يکي از روشهاي درمان ميتواند اصلاح اين گونه صحبتها و يادگيري انجام صحبتهاي مثبتتر با خود باشد که به تقويت اعتماد به نفس و مهارتهاي انطباقي بيانجامد. نوجوان ميتواند با راهنمايي روان درمانگر، افکار فعلي خود دربارهموقعيتهاي خاص را اصلاح کند و از نگرانيهاي خود بکاهد.

غلبه بر افکار نگران کننده
افکار نگران کننده داراي کيفيت خاصي هستند. آنها معمولاً به شکل سوالي با اين مضمون که «چه ميشود اگر ........ » شروع ميشوند و بيشتر منفي هستند تا مثبت. مثالهايي از اينگونه افکار چنين است: «چه ميشود اگر هيچ آشنايي بر سر ميز نباشد که کنارش بنشينم؟» و «چه ميشود اگر در امتحان رد شوم؟». افکار نگران کننده معمولاً بدتر و بدتر ميشوند تا جايي که فرد نه تنها فقط انتظار چيزهاي بد را دارد بلکه در انتظار بدترين چيز ممکن است.

هنگامي که فردي با هراس اجتماعي به اين فکر ميکند که معلّم او را براي درس دادن احضار کند، به احتمال زياد اين سوالات از ذهنش ميگذرد: «چه ميشود اگر جواب اشتباه بدهم؟» يا «چه ميشود اگر بچهها به جوابم بخندند؟» و يا افکاري مانند: «من نميتوانم جواب دهم. خيلي سخت است. من قاطي خواهم کرد و جواب اشتباه خواهم داد» معمولاً صحبت کردن با خود، باعث بدتر شدن اضطراب ميگردد و الگوهاي اجتنابي فرد را تقويت ميکند. اصليترين پيامي که افراد در خلال اين صحبتکردنهاي با خود به خودشان ميدهند اين است که «خيلي ترسناک است» و «من نميتوانم از عهدهاش برآيم.»

رواندرمانگران ميتوانند به افراد کمک کنند تا اين افکار را شناسايي نموده و مورد بررسي قرار دهند. براي مثال، دانشآموزي که نگران احضار شدن توسط معلم در کلاس است بايد بررسي کند که چقدر احتمال دارد که او جواب غلط بدهد. اگر او معتقد گردد که معمولاً جواب درست را ميداند، در اين صورت احتمال اين که جواب غلط بدهد بسيار کم ميشود. سپس روان درمانگر ميتواند بر روي مهارتهاي انطباقي در مواردي که دانشآموز اشتباه ميکند و چگونگي جايگزين ساختن افکارهاي نگران کننده با افکار آرامشبخش کار کند. براي مثال، فرد ميتواند تصوّر کند هنگامي که دوستش به يافتن اعتماد به نفس مجدّد نياز دارد به او چه ميگويد و ياد بگيرد که خودش نيز همان گونه فکر کند.

دارو درماني نيز براي درمان هراس اجتماعي در برخي نوجوانان ميتواند مفيد باشد. غالباً داروهايي که به تنظيم عملکرد سروتونين (مادهاي شيميايي در مغز که به ارسال پيامهاي شیمیائی مربوط به خلق و خو کمک ميکند) تجويز ميگردد. هر چند دارو درماني مساله را به طور کامل حل نميکند امّا ميتواند باعث کاهش اضطراب گردد و به نوجوان فرصت دهد تا به تمرين برخي از روشهاي مثبتي که در بالا ذکر شد بپردازد.