پرکاری تیروئید و درمان غذایی

شهزاد محمدیان [ کارشناس ارشد تغذیه ]آدرس وب سایت : www.armitaclinic.ir
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم تلفن مطب : 22366770 - 021

هورمون هاي تيروئيد توليدات شيميايي ايجاد شده توسط غده پروانه اي شکل جلوي گردن که تيروئيد ناميده مي شود مي باشند. تيروئيد افراد سالم به ميزان کافي دو هورمون تيروکسين و تري يدوتيرونين (T4 و T3) مي سازد که در اعمال مهم بدن اثر مي گذارد. اين هورمون ها سوخت و ساز بدن را از جمله آن که چه مقداري کالري مصرف کنيم, چه مقدار احساس گرما کنيم و وزن ما را تنظيم مي کنند. در بعضي از اعضا نيز اثرات اختصاصي دارد. مانند قلب که در اثر اين هورمون ها تندتر مي زند.

پرکاري تيروئيد حالتي است که باعث مي شود مقدار زياد هورمون به بافت هاي بدن برسد. اگرچه علل متفاوتي براي پرکاري تيروئيد وجود دارد اما علائم و نشانه هاي آن مشابه است. به علت افزايش سوخت و ساز بدن بيماران نسبت به اطرافيان احساس گرماي بيشتري مي کنند, اغلب با وجود مصرف غذاي زياد کاهش وزن دارند. بعضي از بيماران دچار افزايش وزن مي شوند که علت آن افزايش بيش از حد اشتها مي باشد. بيماران احساس خستگي مي کنند و دچار اختلال خواب مي شوند. لرزش دست ها, نامنظم شدن و تند شدن ضربان قلب که طپش قلب خوانده مي شود, نيز ايجاد مي شود. بيماران ممکن است زود رنج و به آساني آشفته شوند. وقتي پرکاري تيروئيد خيلي شديد باشد, بيماران از تنفس کوتاه, درد سينه و ضعف عضلات زجر مي کشند. علايم ديگر که بسيار نادر هستند شامل: استفراغ, خارش, نارسايي قلب, سکته مغزي و يا حتي بيماري رواني است.

دلايل متعددي براي آن وجود دارد:
همه تيروئيد ممکن است فعاليت بيش از حد داشته باشد و توليد هورمون زياد شود که به اين شکل بيماري گريوز يا گواتر سمي منتشر گويند.
يک يا چند توده يا گره در تيروئيد افزايش فعاليت پيدا مي کنند. اگر توده يک عدد باشد گره سمي خودکار ناميده مي شود. چندين توده گواتر سمي چند گره اي ناميده مي شود.
غده تيروئيد ممکن است دچار التهاب شود که تيروئيديت ناميده مي شود و باعث آزاد شدن هورمون تيروئيد ذخيره در تيروئيد و پرکاري تيروئيد شود که براي چند هفته تا چند ماه طول مي کشد.
بعضي افراد ممکن است بيش از حد مورد نياز هورمون تيروئيد مصرف کنند و در آن ها علايم پرکاري ظاهر شود.
بعضي داروها مانند آميودارون و محلول لوگول حاوي مقدار زيادي يد مي باشد که تيروئيد جهت توليد هورمون از آن استفاده مي کند. مصرف اين نوع داروها در بعضي افراد با ايجاد پرکاري همراه است.

علائم
ضربان قلب 100-120 ضربه در هر دقيقه يا بيشتر.
افزايش خفيف فشارخون
تحريک پذير بودن
افزايش تعريق
ضعف عضلات به خصوص در ناحيه شانه, لگن و ران ها
لرزش دست ها
کاهش وزن علي رغم اشتهاي خوب
ريزش مو
جدا شدن ناخن از بستر
تورم نوک انگشتان (چماقي شدن)
کشيده شدن پلک بالا به سمت بالا
تغيير در ضخامت پوست
افزايش حرکات دستگاه گوارش
گواتر
کاهش تعداد دفعات قاعدگي يا کاهش حجم خونريزي
بزرگ شدن پستان در آقايان
ضخيم شدن پوست در جلوي استخوان ساق پا
چشم ها که از حدقه بيرون زده است.
بيشتر اين علايم با درمان پرکاري تيروئيد طبيعي مي شوند و ساير نشانه ها به درمان جداگانه نياز دارند.

درمان غذایی

متابولیسم انرژی:ممکن است میزان سوخت و ساخت پایه حدود 50 % یا گاهی بیشتر افزایش یابد.میزان پروتئین حامل ید سرم نیز افزایش یافته و علاوه بیمار به یک حالت بی قراری دچار میگردد که خود موجب افزایش بیشتر سوخت و ساخت کلی انرژی میگردد.در آن باید با میزان افزایش سوخت و ساز مطابقت کند.

پروتئین:میزان سوخت و ساز ازت ممکن است افزایش یابد که به انهدام و خالی شدن دخیره پروتئین بافتها منجر میگردد.در این حال پروتئین و انرژی دریافتی بیمار کافی نباشد وزن با سرعت بیشتری کاهش می یابد.

کربوهیدرات ها:وقتی میزان انرژی دریافتی کافی نباشد،ذخیره گلیگوژن بدن به سرعت خالی شده و این نکته بخصوص در بیمارانی که ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشند بسیار حائز اهمیت است و می بایستی قبل از عمل ذخیره گلیگوژن کافی در بدن دجود داشته باشد تا بیمار از عمل به شوک فرو نرود.بنابرین این میزان کربوهیدرات رژیم باید برای جبران اختلالات به وجود آمده در متابولیسم کربوهیدرات ها و نیز تامین ذخیره کافی گلیگوژن و نیز صرفه جویی در مصرف پروتئین رژیم افزایش داده شود

مواد غذایی و ویتامین ها:رژیم غذایی میبایستی حاوی مقادیر کافی از تمام مواد مغذی به ویژه کلسیم،فسفر،ویتامین های ب و آ و د باشد.روزانه حداقل یک لیتر شیر می بایستی در رژیم گنجانده شود تا تعادل مثبت کلسیم حفظ گردد.

ید:تجویز ید نقش مهمی در درمان گواتر دارد.یکی از سازنده های اصلی هورمون تیروئید یعنی تیروکسین است.موارد ابتلا به گواتر ساده را اغلب میتوان با تجویز ید پیشگیری و نیز درمان کرد.در پرکاری تیروئید متابولیسم کراتین دچار اختلال میگردد که علائم آن مشابه دسترونی عضلات است.اگر این اختلال ادامه یافته و تصحیح نشود به تجزیه و تحلیل عضلات منتهی میگردد.از طرف دیگر امکان تصحیح آن از طریق تجویز رژیم کافی وغنی از مواد مغذی وجود ندارد،ولی تجربه نشان دارد که تجویز ید قادر به بهبود اختلال و رفع علائم مربوطه میباشد

محرک ها:تاثیر محرک ها نظیر چای،قهوه و الکل از مسائل دیگری است که حدود تاثیر آن بر اساس تشخیص پزشک میباشد